Galdurinn er í mistökunum

Við höfðum mælt okkur mót á Café Haiti á Geirsgötu við Ægisgarð niðri við Reykjavíkurhöfn rétt eftir hádegi. Þegar þangað var komið var enginn Mugison. Við tók bið þar sem ég beið ekki aðeins eftir honum, heldur hann einnig eftir mér, bara ekki á Café Haiti, heldur á Cafe Babalú við Skólavörðustíg.

„Sorrí, maður. Svona er þetta með mig og Reykjavík,“ segir Örn Elías Guðmundsson, betur þekktur sem Mugison, þegar ég er kominn upp á efri hæðina á Babalú og hann útskýrir fyrir mér að hann eigi alltaf jafn erfitt með að muna hvar allt er í Reykjavík. Og það þrátt fyrir að hafa unnið sem sendill fyrir Kaupþing á sínum yngri árum, segir hann glettinn. Einlægur og heiðarlegur gagnvart þessum mistökum sínum sem gerir það að verkum að maður er nánast búinn að fyrirgefa honum áður en maður hittir hann.

Við ræðum aðeins hvernig ný­afstaðna tónleikatörnin gekk, þar sem hann spilaði á Ísafirði, Akranesi, í Reykjanesbæ, á Akureyri, Egilsstöðum og í Reykjavík, og fylgdi þannig eftir nýrri plötu sinni Enjoy.

Átti jólin fyrir 5 árum

Fimm ár eru síðan hann átti jólin með húð og hári þegar hann gaf út plötuna Haglél árið 2011 sem seldist í rúmum 30 þúsund eintökum. Fjölmiðlar þurftu að færa sig yfir á bókamarkaðinn til að finna hliðstæðu fyrir slíkum vinsældum en þar hafði spennusagnahöfundurinn Yrsa Sigurðardóttir selt rúm 20 þúsund eintök á sama tíma.

Vinsælasta lag plötunnar, Stingum af, var á allra vörum og varð Mugison að einum mesta tengdamömmudraumi landsins. Margir voru því spenntir að sjá hvað hann myndi gera næst, reyna að fylgja eftir þessum vinsældum og gefa út aðra þjóðlagaplötu á íslensku, eða halda áfram þeirri tilraunastarfsemi sem hann er svo þekktur fyrir.

Hann segir aldrei hafa komið til greina að fylgja Hagléli eftir með annarri plötu á svipuðum nótum.

„Það var aldrei spurning. Ég vissi alltaf að það yrði plata á ensku næst. Hefði ég farið á fullu að reyna að fylgja Hagléli eftir og tekið einhvern paranojusjúkling á þetta og ætlað að gera aðra jafn frábæra plötu á íslensku þá hefði ég örugglega skotið mig ennþá meira í löppina. Það var örugglega nógu mikið sjokk fyrir tengdamömmur Íslands að heyra mig syngja aftur á ensku,“ segir Mugison.

Snobbarinn mögulega stærri

Á milli Hagléls og Enjoy gerði hann margt, til dæmis tónlist við tvö leikrit Ragnars Bragasonar, Gullregn og Óskastein, tók þátt í Húnaævintýrinu og gerði svo plötu með Jónasi Sigurðssyni og Ómari Guðjónssyni undir nafninu Drangar. Hann segir þrjú ár í það heila hafa farið í að vinna Enjoy.

„Ástæðan fyrir því að ég var svo lengi var að þetta var erfitt til að byrja með. Ég var ánægður með demóin mín, lag og texta. En síðan var ógeðslega erfitt að ná einhverjum fíling. Ég gerði slatta af útgáfum af sumum laganna og það er kannski að snobbarinn í manni hafi stækkað.“

Hann nefnir sem dæmi lagið Tipzy King, lag númer fjögur á plötunni.

„Það var allt í lagi á kassagítar og rödd, fannst lagið vera næs og heiðarlegt. Svo prófaði ég nokkrar útgáfur af því og þá var það ógeðslega bitlaust. Í því lagi til dæmis gerði ég endalausar tilraunir. Ég var með græju sem heitir Octatrack, sænskan samplara, sem ég notaði til að taka upp hverja nótu fyrir sig á gítarinn. Ég var samt búinn að eyðileggja gítarinn aðeins með drasli, svona eins og „príperað“-píanó (undirbúið píanó). Ég hengdi eitthvert dót á hann til að láta hann hætta að hljóma eins og gítar. Hver nóta var síðan tekin upp og sett inn í samplarann og svo ruglaði ég í tónhæðinni á hverri nótu,“ segir Mugison og hermir eftir plötusnúði.

„Það var ábyggilega 10 daga ferli að ná þessum gítar svona,“ segir Mugison sem ákvað að gera það sama með sönginn fyrir þetta lag. „Þá loksins fannst mér ég vera kominn með nýtt og áhugavert sound á hálflélega græju. Þannig að það tók svolítið langan tíma að sortera eitthvað út sem var of venjulegt og of fyrirsjáanlegt og bara með enga tilfinningu í eitthvað sem mér fannst í áttina. Fyrir einu og hálfu ári síðan fannst mér þessi bunki af lögum vera að slípast í það form að þetta væri eitthvað.“

Ónýt hljóðfæri til að ögra

Fyrir hverja plötu sem hann vinnur segist hann skrifa manifesto, stefnuyfirlýsingu, en í tilviki Enjoy var það að vinna eins mikið og hann gat með ónýt hljóðfæri. „Og reyna að finna vinkil á eitthvað sem er hefðbundið en að gera það þá aðeins öðruvísi, án þess að mamma mín myndi fatta það. Mér fannst það takast,“ segir Mugison og nefnir að á plötunni sé að finna blúslög þar sem er farið hressilega út fyrir formið, án þess að það sé svo augljóst, og tekur sem dæmi lögin Please og I’m a Wolf.

„Þau eru bæði systkinalög finnst mér, svona „basic“ blús, en þar er meira bara trommuheili, saxófónn og farfísa. Ég þori að veðja að það hefur örugglega aldrei svoleiðis band komið fram á blúshátíð,“ segir Mugison og segir það hafa verið meðvitaða ákvörðun að ná slíku fram meðfram hefðbundnum lagasmíðum. „Að það þyrfti að vera „twist“.“

En hvað verður þess valdandi að tónlistarmaður leggst í plötugerð með ónýtum hljóðfærum?

„Aðallega til að ögra mér. Persónulega verð ég oft fyrir vonbrigðum þegar tónlistarmenn festast í einhverju einu þegar þeir eru búnir að finna formúluna. Ég þori að veðja að ég sé örugglega fastur í eigin klisjum, en ég reyni að finna einhverjar nýjar leiðir. Ég hef alltaf ruglstillt gítarinn minn þannig að ég sé ekki alltaf að fara í G-C-D. Ég ruglstilli gítarinn þannig að puttarnir verða að fara eitthvað annað og þá verða til alls konar djasshljómar, eða eitthvað, sem neyða mann í eitthvað annað. Þetta er aðallega fyrir mig gert þannig að ég hafi áhuga á að klára lag,“ segir Mugison og nefnir lagið Lazing On.

„Síðasta lag plötunnar. Það er eigin­lega í G allan tímann, það er bara bassanótan sem hreyfist, en þetta er alveg fullt af hljómum í þessari stillingu sem ég gerði, fullt af handahreyfingum. Hefði ég fattað að þetta væri bara bassahreyfing en í grunninn væri lagið allt í G-dúr hefði ég örugglega aldrei klárað lagið, það hefði verið of leiðinlegt. Þannig að ég reyni að plata sjálfan mig, eins fáránlega og það hljómar.“

Hann segir harkalega sjálfsgagnrýni mögulega komna af því að hann sé hræddur við að staðna. „ Ég veit ekki hvað ég hef gert mörg lög sem hafa farið í ruslið af því að þau eru eins og Ljósvíkingur eða Kletturinn. Það er orðið erfiðara að finna eitthvað sem er spennandi, því maður dettur svo rosalega í eigin klisjur, og þá stækkar bara ruslatunnan.“

Hann segir þetta vera spennandi ferli. Hann reyni að hlusta mikið á tónlist, gamalt og nýtt, og fá nýjar hugmyndir. „Það er alveg nóg til í heiminum ennþá. En ég finn samt að maður miklar það meira fyrir sér að klára eitthvað.“



Gott að vera ungur og skítsama

Þegar hann var að byrja í tónlistinni fyrir nokkrum árum var hann þekktur fyrir ýmiss konar furðulegheit sem öðrum hefði ekki dottið í hug að gera. Hann segist oft hugsa til þess tíma með hlýju því það hafi verið svo gott að vera algjörlega sama.

„Þegar maður var að byrja, þá skipti ekkert máli, af því maður var með autt blað,“ segir Mugison og rifjar upp þegar hann var að vinna plötuna Mugimama, Is This Monkey Music? Þá tók hann upp vin sinn Stefán B. Önundarson, Fjallabróður með meiru, en margir kannast við hann undir nafninu Stebbi Panda, að ropa í sex mínútur. Mugison var harður á því að halda þessu ropi á plötunni og ræddi það fram og til baka við helstu ráðgjafa sína, Rúnu Esradóttur, konu sína, og Birgi Jón Birgisson, sem hljóðblandaði plötuna, sem voru ekki eins hrifin.

„Það var ekki séns að ég myndi henda þessu af plötunni, því mér fannst þetta rop algjör snilld. En ég var til í að stytta það niður í tvær mínútur. En ég hef oft hugsað til þess, að djöfull vona ég að ég hefði látið ropið standa ef ég hefði verið að gera þetta lag í dag. En það er kominn einhver innri Jónas Sen með gleraugu einhvers staðar í hausnum á manni að gagnrýna sjálfan sig allan daginn. Ég veit ekki hvort ropið hefði komist á Enjoy en innst inni vona ég að maður hefði látið það flakka, því það var svo gott að vera algjörlega skítsama.“

Hann segir að í dag sé hann betri gítarleikari, betri söngvari og betri upptökumaður heldur en hann var þegar hann gerði Mugimömmu-plötuna en það sé ekki endilega betra fyrir tónlistarsköpunina. „Mér finnst metnaðurinn verða meiri og meiri en það getur á móti drepið ákveðin element sem eru mistök og galdur sem eru í músík. Það er oft meira spurning um tjáninguna, en ekki hæfni þína.“

Datt í það og fann sannleikann

Á Enjoy nýtur Mugison aðstoðar margra tónlistarmanna, heilt yfir 30 manns, og hefur hann eignast ófáa góða vinina í gegnum tónlistina. Lagið Tipzy King fjallar einmitt um vinina og tónlistina en hann segir lagið fjalla um hvað hann saknar þess tíma þegar allir höfðu tíma til að hoppa vestur til Súðavíkur, þar sem Mugison býr ásamt Rúnu og tveimur sonum, og spila inn á plötur með honum, drekka og skemmta sér.

Það var mið nótt þegar textinn viðð lagið fæddist. Rúna og strákarnir voru sofnuð og hann einn úti í bílskúr þar sem hann er með sitt eigið hljóðver og var með viskí við höndina.

„Ég var að vinna í öðrum texta sem var alltof flókinn, alltof tilgerðarlegur, að reyna að vera klár. Ég dett stundum í þá gryfju að ég held að ég sé klárari en ég er. Það getur jafnvel gengið í nokkra daga. Svo setur maður sig í smá fjarlægð, fer í bað eða eitthvað, kemur aftur, þá sér maður að maður er bara tilgerðarlegur fáviti. Ég var orðinn fullur þarna og var farinn að vinna í þessum texta og þá var eiginlega textabrotið „I’m a little tipsy“ bara satt. Þannig að ég prófaði að endurskrifa textann fyrst ég var orðinn fullur.

Ég hugsaði hvað það væri djöfull leiðinlegt. Fyrst þegar við fluttum til Súðavíkur þá voru vinirnir barnlausir og komu vestur og duttu í það og spiluðu inn á plötur. Það var sjúklega gaman. Og ég hugsaði: „Djöfull hefur þetta breyst á stuttum tíma, andskotinn! Nú er ég bara einmana fyllibytta.“ Ég fann þarna sígarettupakka sem ég hafði falið fyrir sjálfum mér. Ég er hættur að reykja, nema þegar ég fer frá Súðavík, allt annað en Súðavík er útlönd og það má reykja í útlöndum. Þá kláraðist textinn, einn, tveir og þrír, þá var þetta allt satt og næs. Á fyrstu plötunni minni er lag sem heitir Poke a Pal og það er samið um vini mína og pabba, þegar ég bjó í London, þannig að mér fannst að þetta væri framhald af Poke a Pal.“

Erfitt lag um afa

En nýja tónlist eftir Mugison er ekki bara að finna á nýjustu plötunni hans, Enjoy, heldur einnig á nýrri plötu karlakórs Fjallabræðra, Þess vegna erum við hér í kvöld. Um er að ræða lagið Ljósa ljós sem Mugison samdi um móðurafa sinn og nafna, Örn Geirsson. Textinn við lagið er örugglega einn sá einlægasti sem Mugison hefur sent frá sér en hann segir lagið eiga sér langa sögu og erfiða fæðingu.

„Ég var mikill afakall og það var svo mikill stuðningur í afa. Hann var alltaf megastoltur af manni,“ segir Mugison og rifjar upp þegar hann var við nám í London.

„Fyrstu þrjá mánuðina hringdu vinir og vandamenn en síðasta eina og hálfa árið var það eiginlega bara afi sem hringdi,“ segir Mugison og tekur sig til og lýsir þessu klassíska ömmu- og afasímtali sem svo margir kannast við. Stutt símtöl þar sem maður er stöðugt minntur á að það sé svo dýrt að hringja á milli landa og helstu upplýsingar um líðan og nýjustu fregnir fljóta með.

„En hann hringdi í hverjum mánuði, karlinn, og tékkaði á manni,“ segir Mugison og rifjar upp þegar hann var fyrst að vinna til verðlauna fyrir tónlistina sína. Þeim áfanga fylgdu tugir hamingjuóska í formi SMS-a en í seinni tíð var það yfirleitt bara eitt SMS, og það frá afa sem sagði: „Ánægður með þig kallinn minn.“

Þeir voru því afar nánir en afi hans féll frá fyrir um tveimur mánuðum. „Við vorum búnir að grínast með það seint í sumar, því hann talaði um það að ég og Geir frændi þyrftum að syngja í jarðarförinni hans, hann var alltaf að plana hana. Mér fannst hann alveg eiga inni hjá manni lag, í staðinn fyrir að maður væri að syngja Stingum af eða eitthvað gamalt sem væri ekki endilega alveg tengt við hann. Þá yrði ég að gera lag sem myndi ríma við karlinn,“ segir Mugison en hann segir þetta eitt erfiðasta lag sem hann hefur samið.

„Alveg sjúklega erfið fæðing. Það er meira að segja bara erfitt að tala um þetta. Ég vildi óska þess að ég væri líkari honum.“

Hann flutti lagið í fyrsta sinn opinberlega í Vikulokum Gísla Marteins 14. október síðastliðinn og mátti sjá að það reyndi mikið á hann og þá sem fluttu lagið með honum. „Já, það var varla hægt,“ segir Mugison spurður út í flutninginn.

Þegar hlustað er á lagið er eitt sem kemur svo skýrt fram og Mugison gerir betur en flestir, það er að ná að syngja hvert einasta orð með svo mikilli meiningu, en hann segir hægt að syngja hvað sem er svo lengi sem maður trúir á það.

„Ég þarf að finna einhverja lykt eða einhvern þráð sem ég get hengt mig á og ég trúi. Þó ég skilji ekki textana hjá Pixies þá finn ég að þau syngja textann eins og þau trúi öllu sem þau segja. Eina viðmiðið fyrir texta er að söngvarinn trúi því, þá verður hann aðeins betri.“

Hræddi túrista í rútumiðstöð

Annað sem einkennir Mugison er að hann er alltaf með einhver járn í eldinum. Til að mynda ákvað hann að halda tónleika öll fimmtu-, föstu-, laugar- og sunnudagskvöld í Kassanum í Þjóðleikhúsinu í heilan mánuð í sumar. Hugmyndin var fengin frá systur hans sem vinnur í ferðamannabransanum og átti að reyna að finna tónlistinni hans einhvers konar farveg í þessum mikla ferðamannastraumi sem liggur til Íslands og sleppa þannig við að dvelja lengi frá fjölskyldunni á tónleikaferðalögum erlendis.

Hann segir þessa tilraun hafa gengið misjafnlega, hann hafi verið þrjóskulega einn í þessu verkefni og hann hefði kannski mátt fá einhverja manneskju til að hjálpa sér við að kynna tónleikana fyrir ferðamönnunum.

„Ég hjólaði á hótelin með bæklinga, svo prófaði ég að spila á rútu­miðstöð klukkan sex um morguninn. Ég fann að þar hræddi ég bara fólkið, eins og maður er sjálfur hálf hræddur við einhverja róna þegar maður er að labba í New York. Það þorði enginn að horfa í augun á mér eða neitt. Eftir á að hyggja hefði ég þurft að finna einhvern sem þekkir bransann,“ segir Mugison.

Lengi í tónlist vegna Súðavíkur

Hann er spenntur fyrir að prófa þessa hugmynd aftur en þetta er það sem fylgir því að lifa á því að vera tónlistarmaður sem hann segir ganga upp og ofan.

„Það er mjög heppilegt að búa í Súðavík. Við erum að samnýta þetta með Íbúðalánasjóði, ég held að við séum að borga 80 þúsund kall til þeirra. Þetta er einbýlishús með geggjuðum bílskúr sem er líka vinnuaðstaðan mín. Það að borga 80 þúsund kall í húsið er svona einn þriðji – einn fjórði á við það sem er hérna í bænum. Og tíminn er aðeins öðruvísi, ég þarf ekki að skutla neinum neitt. Ég held að ef ég byggi ekki í Súðavík þá væri ég ekki í músík, ég gæti búið einhvers staðar annars staðar þar sem væri líka svona ódýrt, en það er ein af stóru ástæðunum fyrir því að ég hef verið svona lengi í þessu, að ég get komið í bæinn og tekið nokkra tónleika og verið heima að semja.“

Spurður hvort fjölskyldan muni verða í Súðavík til frambúðar segir hann þau alltaf vera á leið í burtu. „Við höfum það alveg fáránlega gott í Súðavík og þess vegna erum við örugglega búin að hanga þarna lengi. En við erum alltaf með einhver plön um að fara eitthvað út að læra eða prófa eitthvað annað. En ég hugsa að Súðavík verði alltaf heim fyrir fjölskylduna að einhverju leyti. Ég er mikil flökkukind þannig að það er alveg í mér, hvort sem það er Ástralía, eða Akureyri eða Reykjavík. Það er mjög næs að breyta um umhverfi.“

*Í prentútgáfu viðtalsins er farið rangt með nafn Mugison og hann sagður heita Örn Elías Geirsson. Þetta er sem fyrr segir rangt en rétt nafn er Örn Elías Guðmundsson. Er beðist afsökunar á þessu.