Auðlindir í þjóðareign Stefán Jón Hafstein skrifar 5. maí 2015 07:00 Ef stjórnmálamönnum er ekki treystandi fyrir auðlindum þjóðarinnar er þeim ekki treystandi fyrir neinu. Ísland er eitt auðlindaríkasta land í heimi. Mjög varlega áætlað á hver Íslendingur 4-6 milljónir króna í náttúruauðlindum og trúlegt er að þessi upphæð sé mun hærri. Það er gagnlegt að velta fyrir sér hve vellauðug þjóðin er. Það var einmitt gert á málþingi um auðlindir í þjóðareign á dögunum. Dr. Sigurður Jóhannesson hagfræðingur fræddi fullt hús gesta um það að líklega sé heildarverðmæti fiskistofnanna við Ísland 1.100-1.200 milljarðar króna. Fáir gera sér líklega ljóst hve jarðvarmi til húshitunar er okkur dýrmætur. Sparnaður okkar af jarðhitaveitum er afar mikill og heildarverðmæti á bilinu 235-460 milljarðar króna. Er þá ótalin þriðja stóra auðlindin sem er fallorka og jarðhiti til rafmangsframleiðslu. Því miður er það nú almennt viðurkennd staðreynd að arðsemi orkufyrirtækja er lítil. Gagnvart almennum neytendum birtist lág arðsemi í mun lægri rafmagnsreikningum en gerist í grannríkjum svo ekki er hægt að kvarta, en því miður fá erlend stóriðjuver að njóta kostakjara af þessari mikilvægu auðlind líka. Verðmæti þeirrar orku sem nú er virkjuð með fallorku og jarðhita til rafmagnsframleiðslu er á bilinu 20-100 milljarðar króna og tekur stóriðja mest af arðinum. Samtals erum við því með 1.300-1.800 milljarða virði í gjöfum guðs og enn er eftir að virkja upp í helming af möguleikum landsins í fallorku og jarðhita. Er þá engu spáð um hugsanlegan olíufund.Ómetanlegar auðlindir En hvað með náttúru landsins sem lokkar að ferðamenn? Hér ræðum við stundum um ómetanleg gæði. Hagfræðingar viðurkenna að aðferðir þeirra til að meta slík verðmæti eru ekki háþróaðar. En það má leita leiða. Ferðaþjónusta skapar 300 milljarða í gjaldeyristekjur á ári, 80% ferðamanna segjast koma vegna náttúru landsins. Ef hér væri engin áhugaverð náttúra myndu árlegar gjaldeyristekjur hugsanlega skerðast um 240 milljarða. Og eru þá ótalin sóknarfærin í framtíðinni. Það er ákaflega mikilvægt að gera sér grein fyrir því að „ómetanlegar“ auðlindir eru að öllum líkindum mun meira virði en við höfum ennþá ímyndað okkur eins og þróun síðustu ára sýnir. Afleiðingarnar geta verið miklar ef við gætum ekki að. Þannig verður „ódýrara“ að leggja háspennulínur yfir hálendið en fara lengri leið, en þá og því aðeins að ósnortið hálendið sé metið lítils virði. Allt eins mætti reikna út að dýrasta leiðin sé sú sem eyðileggur mest af „ómetanlegum“ auðlindum.Hvað með arðinn af þessu öllu? Á málþinginu fór Indriði H. Þorláksson hagfræðingur yfir rentuna, eða arðinn, sem skapast af nýtingu þessara auðæva. Hér kemur í ljós hve hagstæðar hitaveitur okkar eru: Auðlindarentan sem rennur beint til okkar í formi lægri hitunarkostnaðar við húsin, sundlaugarnar og allt það er næstum 70 milljarðar króna á ári. Sambærileg tala fyrir raforku til almennra notenda er 3-5 milljarðar króna. En svo versnar í því þegar kemur að sölu til stóriðjuvera. Áætluð auðlindarenta af þeirri orku er 20-28 milljarðar á ári en hún rennur til eigenda verksmiðjanna en ekki eigenda auðlindarinnar vegna þess hve illa hefur verið samið. Indriði H. Þorláksson metur síðan auðlindarentuna í sjávarútvegi á meira en 50 milljarða og Jón Steinsson hagfræðingur er á svipuðu róli í nýlegri grein. Veiðigjöldin til þjóðarinnar eru lágt hlutfall af þessari rentu, um níu milljarðar, og renna því meira en 40 milljarðar af auðlindarentunni til útgerðarfyrirtækja sem eru í eigu nokkurra hundraða Íslendinga.Hinar pólitísku ályktanir Það eru ekki margir málsmetandi menn sem hafna því nú að orkuverð til stóriðju sé alltof lágt. Arðsemi orkufyrirtækjanna er óviðunandi sem væri verjandi ef almenningur nyti, en fráleitt þegar um er að ræða erlenda auðhringi. Í sjávarútvegi fá innlend fyrirtæki rentuna, en skiptingin milli þeirra og eiganda auðlindarinnar er út í hött. Þetta má sjá skýrt af dæminu með makrílinn. Þessi nýja auðlind synti inn í landhelgina stuttu eftir Hrun, búhnykkurinn mikli kom og það var landhelgi þjóðarinnar og lýðveldi sem tóku við. Nú er verðmæti aflaheimilda í makríl metið á 150-200 milljarða og á að afhenda útvöldum fyrirtækjum til frjálsrar notkunar og framsals næstu sex ár – og tæknilega séð um alla framtíð. Auðvelt hefði verið að selja þeim tímabundnar veiðiheimildir á sambærilegu verði og sömu fyrirtæki kaupa makrílveiðar af Færeyingum og Grænlendingum. En svo er alls ekki heldur reynt að búa svo um hnúta, án ákvæðis um þjóðareign í nýjum lögum, að útgerðirnar hafi þennan fisk til nýtingar, framsals, veðsetningar og leigu til annarra eins og þeim sýnist. Eins og Jón Steinsson hagfræðingur segir, þetta er eins og að gefa burt gullið úr námunni með því skilyrði að maður fái að vinna við gröftinn sjálfur. Vill þjóðin ekki skipta öllu gullinu sínu með réttlátum hætti? Svarið birtist meðal annars þessa dagana í öflugri undirskriftasöfnun á vefsíðunni þjóðareign.is.Hefurðu sögu að segja eða skoðun að deila? Ef svo er sendu okkur grein ásamt mynd á netfangið ritstjorn(hja)visir.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Stefán Jón Hafstein Mest lesið Gleði eða ógleði? Haraldur Hrafn Guðmundsson Skoðun Við lifum á tíma fasisma Una Margrét Jónsdóttir Skoðun Gagnslausa fólkið Þröstur Friðfinnsson Skoðun Allt mun fara vel Bjarni Karlsson Skoðun Normið á ekki síðasta orðið Katrín Íris Sigurðardóttir Skoðun Ég er eins og ég er, hvernig á ég að vera eitthvað annað? Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun Kolefnishlutleysi eftir 15 ár? Hrafnhildur Bragadóttir,Birna Sigrún Hallsdóttir Skoðun Tjáningarfrelsi Laufey Brá Jónsdóttir,Sigríður Kristín Helgadóttir,Þorvaldur Víðisson Skoðun Örvæntingarfullir bíleigendur í frumskógi bílastæðagjalda Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Hinir miklu lýðræðissinnar Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Við megum ekki tapa leiknum utan vallar Eysteinn Pétur Lárusson skrifar Skoðun Börnin heyra bara sprengjugnýinn Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Gagnslausa fólkið Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi Laufey Brá Jónsdóttir,Sigríður Kristín Helgadóttir,Þorvaldur Víðisson skrifar Skoðun Allt mun fara vel Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Normið á ekki síðasta orðið Katrín Íris Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ég er eins og ég er, hvernig á ég að vera eitthvað annað? Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Við lifum á tíma fasisma Una Margrét Jónsdóttir skrifar Skoðun Örvæntingarfullir bíleigendur í frumskógi bílastæðagjalda Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hinir miklu lýðræðissinnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Kolefnishlutleysi eftir 15 ár? Hrafnhildur Bragadóttir,Birna Sigrún Hallsdóttir skrifar Skoðun Gleði eða ógleði? Haraldur Hrafn Guðmundsson skrifar Skoðun Tískuorð eða sjálfsögð réttindi? Vigdís Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Ráðherrann og illkvittnu einkaaðilarnir Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Áttatíu ár frá Hírósíma og Nagasakí Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er einhver hissa á fúskinu? Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Þegar hæstaréttarlögmenn kynda undir mismunun og kerfisbundnu ofbeldi Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Réttmætar áhyggjur eða ósanngjarnar alhæfingar? Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun „Þótt náttúran sé lamin með lurk!“ Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Ekkert ævintýri fyrir mongólsku hestana María Lilja Tryggvadóttir skrifar Skoðun Nám í skugga óöryggis Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Tæknin á ekki að nota okkur Anna Laufey Stefánsdóttir skrifar Skoðun Ytra mat í skólum og hvað svo? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Stjórnun, hönnun og framkvæmd öryggisráðstafana í Reynisfjöru Magnús Rannver Rafnsson skrifar Skoðun Sorglegur uppgjafar doði varðandi áframhaldandi stríðin í dag Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tóbakslaust Ísland! - Með hjálp stefnu um skaðaminnkun Bjarni Freyr Guðmundsson skrifar Skoðun Meðsek um þjóðarmorð vegna aðgerðaleysis? Pétur Heimisson skrifar Skoðun Tími ábyrgðar í útlendingamálum – ekki uppgjafar Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Takk starfsfólk og forysta ÁTVR Siv Friðleifsdóttir skrifar Skoðun Þjóðarmorðið í Palestínu Arnar Eggert Thoroddsen skrifar Sjá meira
Ef stjórnmálamönnum er ekki treystandi fyrir auðlindum þjóðarinnar er þeim ekki treystandi fyrir neinu. Ísland er eitt auðlindaríkasta land í heimi. Mjög varlega áætlað á hver Íslendingur 4-6 milljónir króna í náttúruauðlindum og trúlegt er að þessi upphæð sé mun hærri. Það er gagnlegt að velta fyrir sér hve vellauðug þjóðin er. Það var einmitt gert á málþingi um auðlindir í þjóðareign á dögunum. Dr. Sigurður Jóhannesson hagfræðingur fræddi fullt hús gesta um það að líklega sé heildarverðmæti fiskistofnanna við Ísland 1.100-1.200 milljarðar króna. Fáir gera sér líklega ljóst hve jarðvarmi til húshitunar er okkur dýrmætur. Sparnaður okkar af jarðhitaveitum er afar mikill og heildarverðmæti á bilinu 235-460 milljarðar króna. Er þá ótalin þriðja stóra auðlindin sem er fallorka og jarðhiti til rafmangsframleiðslu. Því miður er það nú almennt viðurkennd staðreynd að arðsemi orkufyrirtækja er lítil. Gagnvart almennum neytendum birtist lág arðsemi í mun lægri rafmagnsreikningum en gerist í grannríkjum svo ekki er hægt að kvarta, en því miður fá erlend stóriðjuver að njóta kostakjara af þessari mikilvægu auðlind líka. Verðmæti þeirrar orku sem nú er virkjuð með fallorku og jarðhita til rafmagnsframleiðslu er á bilinu 20-100 milljarðar króna og tekur stóriðja mest af arðinum. Samtals erum við því með 1.300-1.800 milljarða virði í gjöfum guðs og enn er eftir að virkja upp í helming af möguleikum landsins í fallorku og jarðhita. Er þá engu spáð um hugsanlegan olíufund.Ómetanlegar auðlindir En hvað með náttúru landsins sem lokkar að ferðamenn? Hér ræðum við stundum um ómetanleg gæði. Hagfræðingar viðurkenna að aðferðir þeirra til að meta slík verðmæti eru ekki háþróaðar. En það má leita leiða. Ferðaþjónusta skapar 300 milljarða í gjaldeyristekjur á ári, 80% ferðamanna segjast koma vegna náttúru landsins. Ef hér væri engin áhugaverð náttúra myndu árlegar gjaldeyristekjur hugsanlega skerðast um 240 milljarða. Og eru þá ótalin sóknarfærin í framtíðinni. Það er ákaflega mikilvægt að gera sér grein fyrir því að „ómetanlegar“ auðlindir eru að öllum líkindum mun meira virði en við höfum ennþá ímyndað okkur eins og þróun síðustu ára sýnir. Afleiðingarnar geta verið miklar ef við gætum ekki að. Þannig verður „ódýrara“ að leggja háspennulínur yfir hálendið en fara lengri leið, en þá og því aðeins að ósnortið hálendið sé metið lítils virði. Allt eins mætti reikna út að dýrasta leiðin sé sú sem eyðileggur mest af „ómetanlegum“ auðlindum.Hvað með arðinn af þessu öllu? Á málþinginu fór Indriði H. Þorláksson hagfræðingur yfir rentuna, eða arðinn, sem skapast af nýtingu þessara auðæva. Hér kemur í ljós hve hagstæðar hitaveitur okkar eru: Auðlindarentan sem rennur beint til okkar í formi lægri hitunarkostnaðar við húsin, sundlaugarnar og allt það er næstum 70 milljarðar króna á ári. Sambærileg tala fyrir raforku til almennra notenda er 3-5 milljarðar króna. En svo versnar í því þegar kemur að sölu til stóriðjuvera. Áætluð auðlindarenta af þeirri orku er 20-28 milljarðar á ári en hún rennur til eigenda verksmiðjanna en ekki eigenda auðlindarinnar vegna þess hve illa hefur verið samið. Indriði H. Þorláksson metur síðan auðlindarentuna í sjávarútvegi á meira en 50 milljarða og Jón Steinsson hagfræðingur er á svipuðu róli í nýlegri grein. Veiðigjöldin til þjóðarinnar eru lágt hlutfall af þessari rentu, um níu milljarðar, og renna því meira en 40 milljarðar af auðlindarentunni til útgerðarfyrirtækja sem eru í eigu nokkurra hundraða Íslendinga.Hinar pólitísku ályktanir Það eru ekki margir málsmetandi menn sem hafna því nú að orkuverð til stóriðju sé alltof lágt. Arðsemi orkufyrirtækjanna er óviðunandi sem væri verjandi ef almenningur nyti, en fráleitt þegar um er að ræða erlenda auðhringi. Í sjávarútvegi fá innlend fyrirtæki rentuna, en skiptingin milli þeirra og eiganda auðlindarinnar er út í hött. Þetta má sjá skýrt af dæminu með makrílinn. Þessi nýja auðlind synti inn í landhelgina stuttu eftir Hrun, búhnykkurinn mikli kom og það var landhelgi þjóðarinnar og lýðveldi sem tóku við. Nú er verðmæti aflaheimilda í makríl metið á 150-200 milljarða og á að afhenda útvöldum fyrirtækjum til frjálsrar notkunar og framsals næstu sex ár – og tæknilega séð um alla framtíð. Auðvelt hefði verið að selja þeim tímabundnar veiðiheimildir á sambærilegu verði og sömu fyrirtæki kaupa makrílveiðar af Færeyingum og Grænlendingum. En svo er alls ekki heldur reynt að búa svo um hnúta, án ákvæðis um þjóðareign í nýjum lögum, að útgerðirnar hafi þennan fisk til nýtingar, framsals, veðsetningar og leigu til annarra eins og þeim sýnist. Eins og Jón Steinsson hagfræðingur segir, þetta er eins og að gefa burt gullið úr námunni með því skilyrði að maður fái að vinna við gröftinn sjálfur. Vill þjóðin ekki skipta öllu gullinu sínu með réttlátum hætti? Svarið birtist meðal annars þessa dagana í öflugri undirskriftasöfnun á vefsíðunni þjóðareign.is.Hefurðu sögu að segja eða skoðun að deila? Ef svo er sendu okkur grein ásamt mynd á netfangið ritstjorn(hja)visir.is
Skoðun Tjáningarfrelsi Laufey Brá Jónsdóttir,Sigríður Kristín Helgadóttir,Þorvaldur Víðisson skrifar
Skoðun Örvæntingarfullir bíleigendur í frumskógi bílastæðagjalda Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar
Skoðun Þegar hæstaréttarlögmenn kynda undir mismunun og kerfisbundnu ofbeldi Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Skoðun Stjórnun, hönnun og framkvæmd öryggisráðstafana í Reynisfjöru Magnús Rannver Rafnsson skrifar
Skoðun Sorglegur uppgjafar doði varðandi áframhaldandi stríðin í dag Matthildur Björnsdóttir skrifar