Á reiki um RÚV Páll Magnússon skrifar 13. janúar 2015 07:00 Það var nokkuð kyndugt fyrir kunnugan að fylgjast með þeim umræðum sem spunnust um Ríkisútvarpið við lokaafgreiðslu fjárlaga fyrir 2015 núna fyrir áramótin. Til að skilja skringilegheitin þarf þó að líta eitt ár aftur í tímann – til afgreiðslu fjárlaga fyrir 2014, en fyrstu drög að þeim voru kynnt í október 2013. Þá var nýlokið rekstrarári RÚV 2012/13 sem skilaði hagnaði, líkt og þrjú af fjórum rekstrarárum frá hruni höfðu gert. Samanlagt höfðu þessi fjögur heilu rekstrarár skilað hagnaði og rekstur RÚV verið í ágætu jafnvægi, þrátt fyrir stöðugan niðurskurð á þjónustutekjum frá 2008. Þeim ítrekaða niðurskurði var einfaldlega mætt með hagræðingu og annarri aðlögun í rekstri. Við lokaafgreiðslu fyrrgreindra fjárlaga fyrir 2014 lá fyrir sú ákvörðun eiganda Ríkisútvarpsins, Alþingis fyrir hönd þjóðarinnar, að umfang RÚV ætti að minnka um sem svaraði 500 milljónum króna. Þetta var stefnumarkandi ákvörðun, væntanlega að tilhlutan menntamálaráðherra og fjármálaráðherra, til þriggja ára – 2014, 2015 og 2016. Menn þurftu sem sagt ekki að fara í neinar grafgötur um það lengur hverjar væru tekjuforsendur fyrir rekstri RÚV næstu þrjú árin og óhjákvæmileg afleiðing þessa væri m.a. að ársstörfum hjá RÚV þyrfti að fækka um 60. Forystumenn RÚV börðust gegn þessari ákvörðun af fremsta megni en þetta varð niðurstaða Alþingis og þar með lög í landinu. Stjórn RÚV samþykkti í nóvember 2013 með sjö atkvæðum gegn tveimur, eftir ítarlega umfjöllun, að ráðast í nákvæmlega útfærða hagræðingu sem myndi skila ofangreindri niðurstöðu – 500 milljóna króna sparnaði. Óhjákvæmilega yrði þrátt fyrir það tap á rekstrarárinu 2013/14, enda talsvert liðið á árið þegar ákvörðun Alþingis lá fyrir, en reksturinn yrði aftur kominn í jafnvægi strax árið eftir. Öllum var ljóst að þetta yrðu harkalegar og erfiðar aðgerðir sem myndu framkalla mótmæli bæði þeirra sem áttu hagsmuna að gæta og ekki síður þeirra sem báru hag og hlutverk Ríkisútvarpsins í samfélaginu einlæglega fyrir brjósti. Ákvörðun Alþingis lá hins vegar fyrir og við henni varð að bregðast.Heyktust á eigin ákvörðun Það er skemmst frá því að segja að stjórn RÚV heyktist á eigin ákvörðun strax við fyrstu mótbáru. Allrafyrst sá þó undir iljarnar á menntamálaráðherranum sem hljóp svo hratt frá sjálfum sér að svo virtist sem fjórir fætur væru á lofti í senn. Stjórnarmennirnir flestir fylgdu svo ráðherranum fast eftir á flóttanum. Þessari atburðarás lauk síðan með því að stjórnin valdi einn úr sínum hópi sem útvarpsstjóra – og sameiginlega lét hann og stjórnin stóran hluta af fyrrgreindri hagræðingu ganga til baka. Þetta þótti ýmsum fallega gert og mildilega. Þegar upp var staðið reyndist þetta hins vegar hinn mesti hermdargreiði við Ríkisútvarpið og ekki síður starfsmenn þess. Ef þessar aðgerðir hefðu gengið eftir væri núna komið jafnvægi á rekstur RÚV og rauntekjuaukningin á árinu 2015 hefði öll getað farið í aukna dagskrárgerð.Fyrsta rauntekjuaukning í sex ár Og þá er komið að kyndugheitunum sem nefnd voru í byrjun greinar. Rauntekjur RÚV frá ríkissjóði aukast nefnilega um meira en 200 milljónir króna milli áranna 2014 og 2015 og er það í fyrsta skipti í sex ár sem það gerist. Nú hefði mátt ætla að forystumenn RÚV hefðu unað nokkuð bærilega við svo búið – 200 milljónir til viðbótar við það sem ákveðið var fyrir ári og þeir gátu reiknað með. Nei, frá stjórn RÚV kom ályktun sem sagði m.a. að þetta myndi „…leiða til stórfelldra breytinga á hlutverki, þjónustu og starfsemi Ríkisútvarpsins með stórtækari niðurskurðaraðgerðum en áður hafa sést hjá félaginu“. Ha? Það var verið að auka framlag ríkisins til félagsins um meira en 200 milljónir króna að raungildi! Og frá „vinum“ RÚV komu greinar með fyrirsögnum á borð við „Leiftursókn öfgafólksins gegn RÚV“, „Herförin gegn RÚV“ og „Hamslaust niðurrif“. Og einn „vinurinn“ sagði í grein: „Ríkisútvarpið sætir grimmilegri og grímulausri pólitískri aðför um þessar mundir, líklega þeirri alvarlegustu sem dæmi eru um í langri sögu útvarps í almannaþágu á Íslandi. Aðförin miðar beinlínis að því að veikja fjárhagslega og menningarlega stöðu RÚV til frambúðar. Nú skal látið sverfa til stáls.“ Sjaldan hafa stærri orð fallið af minna tilefni um málefni RÚV. Með leyfi að spyrja: Hvað hefðu stjórn RÚV og „vinirnir“ sagt ef framlögin hefðu verið skorin niður fyrst hægt var að segja þetta þegar þau voru aukin um meira en 200 milljónir að raungildi? Halda menn að svona þvættingur um stöðu mála gagnist RÚV? Almenningur virtist allavega ekki láta blekkjast. Aðeins um 300 manns mættu á einhvern best auglýsta mótmælafund ársins þar sem poppstjörnur og fleiri listamenn tróðu þó upp. Vígreifur bæjarstjóri okkar Eyjamanna benti á að þetta hefði verið innan við helmingur þess fjölda sem mætti á handboltaleik hjá B-liði ÍBV í sömu viku.Skrýtin yfirlýsing Það var svo til að kóróna kyndugheitin þegar Fréttablaðið hafði þetta eftir útvarpsstjóranum: „Það er ekki búið að teikna upp nein niðurskurðaráform og er ekki í undirbúningi.“ Þetta getur aðeins þýtt annað af tvennu: a) Harmkvælin sem rakin voru hér að framan, og þegar stjórn RÚV hótaði „…stórtækari niðurskurðaraðgerðum en áður hafa sést…“, voru ósönn og innihaldslaus og engin þörf á niðurskurði; b) Yfirstjórn RÚV ætlar sér ekki að stilla útgjöldum til jafns við tekjurnar skv. fjárlögum, heldur halda áfram þeim bullandi taprekstri sem var á nýloknu rekstrarári – og láta skeika að sköpuðu. Í stað þess að sigla nú lygnan sjó með reksturinn í jafnvægi, eins og væri ef aðgerðirnar í árslok 2013 hefðu verið látnar ná fram að ganga, er reksturinn nú í uppnámi með endurtekinni óvissu fyrir starfsmenn. Og ekki nóg með það: flestir þeir sem mesta reynslu og þekkingu höfðu á rekstri RÚV voru reknir, nokkrir til viðbótar hættu af sjálfsdáðum þegar þeir sáu hvað verða vildi, og það góða fólk sem kom í staðinn á flest það sameiginlegt að hafa enga reynslu né þekkingu á rekstri fjölmiðla yfir höfuð. Árangurinn er m.a. sá, þrátt fyrir afburða starfsfólk, að nær allar kennitölur sem notaðar eru sem mælikvarði á frammistöðu RÚV lækkuðu á síðasta ári: Hlutur RÚV í sjónvarpsáhorfi landsmanna minnkaði; hlutur Rásar 2 í útvarpshlustun landsmanna minnkaði (Rás 1 jók hlut sinn lítillega); áhorf á fréttir RÚV minnkaði; traustið á RÚV sem stofnun minnkaði og traustið á fréttastofu RÚV minnkaði. Og reksturinn sjálfur breyttist úr hagnaði í tap sem ekki sér fyrir endann á, þrátt fyrir rauntekjuaukningu á fjárlögum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Páll Magnússon Mest lesið „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Skoðun Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Sjá meira
Það var nokkuð kyndugt fyrir kunnugan að fylgjast með þeim umræðum sem spunnust um Ríkisútvarpið við lokaafgreiðslu fjárlaga fyrir 2015 núna fyrir áramótin. Til að skilja skringilegheitin þarf þó að líta eitt ár aftur í tímann – til afgreiðslu fjárlaga fyrir 2014, en fyrstu drög að þeim voru kynnt í október 2013. Þá var nýlokið rekstrarári RÚV 2012/13 sem skilaði hagnaði, líkt og þrjú af fjórum rekstrarárum frá hruni höfðu gert. Samanlagt höfðu þessi fjögur heilu rekstrarár skilað hagnaði og rekstur RÚV verið í ágætu jafnvægi, þrátt fyrir stöðugan niðurskurð á þjónustutekjum frá 2008. Þeim ítrekaða niðurskurði var einfaldlega mætt með hagræðingu og annarri aðlögun í rekstri. Við lokaafgreiðslu fyrrgreindra fjárlaga fyrir 2014 lá fyrir sú ákvörðun eiganda Ríkisútvarpsins, Alþingis fyrir hönd þjóðarinnar, að umfang RÚV ætti að minnka um sem svaraði 500 milljónum króna. Þetta var stefnumarkandi ákvörðun, væntanlega að tilhlutan menntamálaráðherra og fjármálaráðherra, til þriggja ára – 2014, 2015 og 2016. Menn þurftu sem sagt ekki að fara í neinar grafgötur um það lengur hverjar væru tekjuforsendur fyrir rekstri RÚV næstu þrjú árin og óhjákvæmileg afleiðing þessa væri m.a. að ársstörfum hjá RÚV þyrfti að fækka um 60. Forystumenn RÚV börðust gegn þessari ákvörðun af fremsta megni en þetta varð niðurstaða Alþingis og þar með lög í landinu. Stjórn RÚV samþykkti í nóvember 2013 með sjö atkvæðum gegn tveimur, eftir ítarlega umfjöllun, að ráðast í nákvæmlega útfærða hagræðingu sem myndi skila ofangreindri niðurstöðu – 500 milljóna króna sparnaði. Óhjákvæmilega yrði þrátt fyrir það tap á rekstrarárinu 2013/14, enda talsvert liðið á árið þegar ákvörðun Alþingis lá fyrir, en reksturinn yrði aftur kominn í jafnvægi strax árið eftir. Öllum var ljóst að þetta yrðu harkalegar og erfiðar aðgerðir sem myndu framkalla mótmæli bæði þeirra sem áttu hagsmuna að gæta og ekki síður þeirra sem báru hag og hlutverk Ríkisútvarpsins í samfélaginu einlæglega fyrir brjósti. Ákvörðun Alþingis lá hins vegar fyrir og við henni varð að bregðast.Heyktust á eigin ákvörðun Það er skemmst frá því að segja að stjórn RÚV heyktist á eigin ákvörðun strax við fyrstu mótbáru. Allrafyrst sá þó undir iljarnar á menntamálaráðherranum sem hljóp svo hratt frá sjálfum sér að svo virtist sem fjórir fætur væru á lofti í senn. Stjórnarmennirnir flestir fylgdu svo ráðherranum fast eftir á flóttanum. Þessari atburðarás lauk síðan með því að stjórnin valdi einn úr sínum hópi sem útvarpsstjóra – og sameiginlega lét hann og stjórnin stóran hluta af fyrrgreindri hagræðingu ganga til baka. Þetta þótti ýmsum fallega gert og mildilega. Þegar upp var staðið reyndist þetta hins vegar hinn mesti hermdargreiði við Ríkisútvarpið og ekki síður starfsmenn þess. Ef þessar aðgerðir hefðu gengið eftir væri núna komið jafnvægi á rekstur RÚV og rauntekjuaukningin á árinu 2015 hefði öll getað farið í aukna dagskrárgerð.Fyrsta rauntekjuaukning í sex ár Og þá er komið að kyndugheitunum sem nefnd voru í byrjun greinar. Rauntekjur RÚV frá ríkissjóði aukast nefnilega um meira en 200 milljónir króna milli áranna 2014 og 2015 og er það í fyrsta skipti í sex ár sem það gerist. Nú hefði mátt ætla að forystumenn RÚV hefðu unað nokkuð bærilega við svo búið – 200 milljónir til viðbótar við það sem ákveðið var fyrir ári og þeir gátu reiknað með. Nei, frá stjórn RÚV kom ályktun sem sagði m.a. að þetta myndi „…leiða til stórfelldra breytinga á hlutverki, þjónustu og starfsemi Ríkisútvarpsins með stórtækari niðurskurðaraðgerðum en áður hafa sést hjá félaginu“. Ha? Það var verið að auka framlag ríkisins til félagsins um meira en 200 milljónir króna að raungildi! Og frá „vinum“ RÚV komu greinar með fyrirsögnum á borð við „Leiftursókn öfgafólksins gegn RÚV“, „Herförin gegn RÚV“ og „Hamslaust niðurrif“. Og einn „vinurinn“ sagði í grein: „Ríkisútvarpið sætir grimmilegri og grímulausri pólitískri aðför um þessar mundir, líklega þeirri alvarlegustu sem dæmi eru um í langri sögu útvarps í almannaþágu á Íslandi. Aðförin miðar beinlínis að því að veikja fjárhagslega og menningarlega stöðu RÚV til frambúðar. Nú skal látið sverfa til stáls.“ Sjaldan hafa stærri orð fallið af minna tilefni um málefni RÚV. Með leyfi að spyrja: Hvað hefðu stjórn RÚV og „vinirnir“ sagt ef framlögin hefðu verið skorin niður fyrst hægt var að segja þetta þegar þau voru aukin um meira en 200 milljónir að raungildi? Halda menn að svona þvættingur um stöðu mála gagnist RÚV? Almenningur virtist allavega ekki láta blekkjast. Aðeins um 300 manns mættu á einhvern best auglýsta mótmælafund ársins þar sem poppstjörnur og fleiri listamenn tróðu þó upp. Vígreifur bæjarstjóri okkar Eyjamanna benti á að þetta hefði verið innan við helmingur þess fjölda sem mætti á handboltaleik hjá B-liði ÍBV í sömu viku.Skrýtin yfirlýsing Það var svo til að kóróna kyndugheitin þegar Fréttablaðið hafði þetta eftir útvarpsstjóranum: „Það er ekki búið að teikna upp nein niðurskurðaráform og er ekki í undirbúningi.“ Þetta getur aðeins þýtt annað af tvennu: a) Harmkvælin sem rakin voru hér að framan, og þegar stjórn RÚV hótaði „…stórtækari niðurskurðaraðgerðum en áður hafa sést…“, voru ósönn og innihaldslaus og engin þörf á niðurskurði; b) Yfirstjórn RÚV ætlar sér ekki að stilla útgjöldum til jafns við tekjurnar skv. fjárlögum, heldur halda áfram þeim bullandi taprekstri sem var á nýloknu rekstrarári – og láta skeika að sköpuðu. Í stað þess að sigla nú lygnan sjó með reksturinn í jafnvægi, eins og væri ef aðgerðirnar í árslok 2013 hefðu verið látnar ná fram að ganga, er reksturinn nú í uppnámi með endurtekinni óvissu fyrir starfsmenn. Og ekki nóg með það: flestir þeir sem mesta reynslu og þekkingu höfðu á rekstri RÚV voru reknir, nokkrir til viðbótar hættu af sjálfsdáðum þegar þeir sáu hvað verða vildi, og það góða fólk sem kom í staðinn á flest það sameiginlegt að hafa enga reynslu né þekkingu á rekstri fjölmiðla yfir höfuð. Árangurinn er m.a. sá, þrátt fyrir afburða starfsfólk, að nær allar kennitölur sem notaðar eru sem mælikvarði á frammistöðu RÚV lækkuðu á síðasta ári: Hlutur RÚV í sjónvarpsáhorfi landsmanna minnkaði; hlutur Rásar 2 í útvarpshlustun landsmanna minnkaði (Rás 1 jók hlut sinn lítillega); áhorf á fréttir RÚV minnkaði; traustið á RÚV sem stofnun minnkaði og traustið á fréttastofu RÚV minnkaði. Og reksturinn sjálfur breyttist úr hagnaði í tap sem ekki sér fyrir endann á, þrátt fyrir rauntekjuaukningu á fjárlögum.
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun