Velur bók fram yfir símann

Bergrún Íris Sævarsdóttir er myndskreytir og rithöfundur. Hún hefur samið og myndskreytt tvær fallegar barnabækur með undirtón sem hvert barn getur tekið til sín og túlkað á sinn hátt. Hún er hógvær en ákveðin og það er þessi ákveðni, framreidd með blíðu og brosi, sem getur komið mikilvægum skilaboðum til þeirra sem allra minnst mega sín; barnanna.

Á yfir­borðinu fjalla bækurnar um veðurfar og árstíðir, vind og sumar, en margt má lesa á milli línanna og í teikningarnar. „Mér finnst myndirnar geta sagt enn dýpri sögu en orðin og því skipta teikningarnar svo miklu máli, ég vil að börn geti tengt bæði við söguna og myndirnar og túlkað út frá sínum eigin heimi. Það er það sem opnar samræðurnar. Eins er mikilvægt að foreldrar séu góð fyrirmynd þegar kemur að lestri barna,“ segir Bergrún sem berst fyrir íslenskum barnabókmenntum.

„Að skrifa og myndskreyta barnabækur á okkar litla landi, á þessu litla markaðssvæði, er ekki eitthvað sem borgar reikningana og þess vegna vil ég ekki vita hversu mörg eintök hafa selst. Ef gróði væri hvatinn væri ég löngu búin að gefa drauminn upp á bátinn. Það að halda úti fjölbreyttri bókaútgáfu á íslensku er magnað afrek og mikið hark, sérstaklega þegar fólk hefur val á milli þess að kaupa vandaðar íslenskar barnabækur eða ódýrari þýddar bækur þaktar glimmeri,“ segir ­Bergrún.

„Eftir virðisaukaskattshækkunina á bækur er slagurinn orðinn enn erfiðari en íslensku bækurnar standa þetta af sér. Ég hef trú á þeim.“ Bækur eru ástríða hennar í lífinu, bæði sem starf, áhugamál og uppeldisaðferð.

Leggðu frá þér símann

Í ágústmánuði blés Bergrún Íris til lestrarátaks innan heimila landsins. Þetta gerir hún af mörgum ástæðum, ekki síst vegna umræðunnar um læsi.

„Læsi er margs konar, ekki bara að geta lesið „Ási sá sól“ heldur að geta skilið texta og lagt í hann merkingu. Það er líka til menningarlæsi og tilfinningalæsi. Þannig að þegar við tölum um læsi þá erum við að tala um margt og við þurfum að vera sterkar fyrirmyndir þegar kemur að lestri, við fullorðna fólkið þurfum að velja bókina fram yfir símann eða spjaldtölvuna og við þurfum að kaupa bækur og gefa þær í gjafir. Ég gerist sjálf sek um að grípa allt of oft í snjallsímann þessa fáu klukkutíma sem ég fæ með fjölskyldunni yfir daginn. Ég ákvað því að fara í átak og taka alltaf upp bók í staðinn fyrir símann,“ segir Bergrún Íris.

Ákalli hennar um lestrar­átak hefur verið vel tekið á ­Facebook en markmiðið er að fólk taki sér mánaðar­átak til að breyta venjum og minnka tækninotkun. Á síðunni deilir fólk gjarnan ábendingum um uppáhaldsbækurnar sínar, ræðir læsi og deilir áhugaverðum greinum.

Okkar eigin Ósló

Bergrún Íris býr á fallegu heimili í Hafnarfirði með manni sínum, Andra Ómarssyni, tómstunda- og félagsmálafræðingi, og saman eiga þau tvo drengi, Darra Frey, sex ára, og Hrannar Þór, rúmlega sjö mánaða. Ástin hæfði þau Bergrúnu og Andra á unga aldri en það var á ungmennamóti í Ósló þar sem Bergrún tók eftir sætum strák og varð skotin. 

„Þetta var svo fyndið að við skyldum hittast þarna því ég var nýbúin að sverja af mér karlmenn, nennti ekki svona strákastússi, og svo erum við þarna og ég sé Andra og hann bara var svo sætur og skemmtilegur og þannig var það bara,“ segir Bergrún með glampa í augum.

„Þrettán árum seinna erum við hér en ég benti honum á í byrjun sambandsins að mér fyndist ekki taka því að byrja með honum nema við yrðum saman í allavega eitt ár, ekkert minna dugði, og hann bara jánkaði því,“ segir Bergrún og skellir upp úr.

Viltu vera vinur minn?

Nýjasta bók Bergrúnar ber hinn einlæga titil „Viltu vera vinur minn?“ er væntanleg fyrir jólin og segir frá einmana kanínu í vinaleit.

„Sagan varð til þegar ég sótti sumarskóla í barnabókagerð í Cambridge. Kanínan mín hefur svo beðið spök ofan í skúffu eftir rétta tækifærinu og rétta útgefandanum. Ég er virkilega ánægð með útkomuna en sumar bækur eru eins og ostar eða vín, þær þurfa að gerjast og þroskast með höfundinum áður en tímabært er að bera þær á borð fyrir aðra. Mér þykir ofsalega vænt um söguna, og kanínuna mína, og vona og veit að litlir lesendur geta lært heilmikið af vinaleit kanínunnar. 

Ég þarf að fá ákveðna fjarlægð frá þessari sögu áður en ég get byrjað á þeirri næstu. Kannski verður næsta bókin mín fyrir eldri lesendur. Ætli ég sé ekki alltaf að skrifa fyrir frumburðinn og bækurnar fylgja líklega þroska hans og aldri. Nú er hann að byrja í grunnskóla og farinn að lesa langar og flóknar sögur, mamman verður að halda í við áhugasvið hans og lestrarþorsta.“

Fjallkonan kallar

Hún segist ekki vera ljóðskáld, eða vill ekki láta titla sig það en sagan segir annað. „Ég hef oft sett saman einhver kvæði og smá stúfa hér og þar en skáld, æ ég veit ekki. Ég fer að geta gengist við því að vera rithöfundur, svona rétt svo, en skáld, ég læt það vera.“ 

Þrátt fyrir þessa hógværð þá samdi Bergrún áhrifamikið ljóð um íslensku fjallkonuna, Á annarri öld, sem var lesið af 100 konum í þjóðbúningum við hátíðarhöld á sjálfan 17. júní í Hafnarfirði.

„Þetta kom til út af 100 ára kosningarétti kvenna og þarna hafði #freethenipple verið í gangi og öll opnunin með kynferðisofbeldi og það rann upp fyrir mér að þó margt hafi áunnist og beri að þakka þeim sem ruddu veginn fyrir það að þá eigum við enn þó nokkuð í land,“ segir Bergrún sem neitar ekki að hafa klökknað þegar hún sá konur í fullum skrúða lesa ljóðið hennar.

Hvort sem hún vill láta titla sig það eða ekki þá má bæta „ljóðskáld“ á metorðalistann hennar.

Okkar kona er með margt á teikniborðinu og vissara að fylgjast vel með henni í framtíðinni og muna næst þegar þú ætlar að teygja þig eftir símanum að teygja þig frekar eftir bók eftir íslenskan rithöfund.

Á annarri öld

Þú gekkst um þessar götur á annarri öld

vannst baki brotnu langt fram á kvöld

saumaðir, skúraðir, stagaðir í,

fæddir og klæddir og fékkst aldrei frí.

Yfir þvottinum bograðir buguð og sveitt,

hendurnar lúnar og augun svo þreytt.

Fjórtán fæddust börnin og fimm þeirra jörðuð,

leið þín var sorg og sárindum vörðuð.

En börnin voru klædd, snyrt og strokin

og alltaf stóðstu keik og aldrei hokin

hárið greitt upp og pilsið sett í pressu,

ekki mátti mæt’ of seint í vikulega messu,

og þar sastu þögul og hlustaðir á

karl tala um karla, heilaga þrjá.

Og engu betri voru bækurnar heima

því aðeins þær afrek karlanna geyma

og sjaldan var kvennanna skrifuð saga 

þær sátu hvork’ á þingi né lærðu til laga,

og höfðu ekki atkvæði til þess að ráða

hvaða þingmenn þær vildu hvetja til dáða.

Og engin mátti kona setja sitt mark

á þingið, þó ekki skorti þær kjark.

Þú sást ekki fyrir hvað verða vildi,

það þurft’ ekki til þess sverð og skildi

og ekki krafðist það stórra fórna 

að stíga fram og landinu stjórna,

því enn voru börnin strokin og klædd

þó mamma fær’ á fundi og þjóðmálin rædd,

og enginn þessum konum réttinn gaf

þær tók’ann með valdi, valdinu af.

Þú gekkst um þessar götur á annarri öld

nú viljum við jafnrétti, virðingu og völd.