Vörslusviptingar og lýðskrum Brynjar Níelsson skrifar 5. júlí 2012 06:00 Nýlega voru gerðar breytingar á innheimtulögum í þeim tilgangi að takmarka heimildir til vörslusviptinga. Byggist þessi löggjöf, eins og stundum áður, á því að hér sé um mikið réttlætismál að ræða. Í greinargerð er vísað til þess að vörslusvipting fari ekki fram nema með skriflegu samþykki umráðamanns eignar. Jafnframt er því haldið fram í þessari sömu greinargerð að ekki sé heimilt að semja um slíkar þvingunaraðgerðir fyrir fram. Eins og stundum áður þegar um mikil réttlætismál er að ræða er dálítið erfitt að átta sig á samhenginu. Þannig er því haldið fram að vörslusvipting samkvæmt aðfararlögum án atbeina dómstóla sé alltaf ólögmæt, sem vekur upp spurningar hvort þörf sé á þessari lagasetningu yfirleitt. Engu að síður er heimilt samkvæmt lögunum að fá skriflegt samþykki fyrir því að vörslusvipting, án aðkomu dómstóla, sé heimil, þvert ofan í þá umfjöllun að ekki verði samið um slík þvingunarúrræði. Á Íslandi og öðrum vestrænum ríkjum var samningsfrelsi talið mikilvægt og að um leikreglurnar væri samið fyrir fram. Einstaklingar og fyrirtæki eiga ýmsa valkosti um fjármögnun. Slík fjölbreytni er æskileg enda fyrir fram viðbúið að mismunandi fjármögnunarform henti ólíkum aðilum. Þannig er ekkert því til fyrirstöðu að þeir sem ekki vilja sætta sig við ákvæði um vörslusviptingu án dómsúrskurðar velji aðra fjármögnunarleið. Slíkt er í boði hjá öllum fjármálafyrirtækjum. Samningsbundinn réttur til vörslusviptinga gefur fjármálafyrirtækinu aukið svigrúm til þess að fjármagna hærra hlutfall af verðmæti undirliggjandi eignar og veita hagstæðari vaxtakjör. Slík heimild dregur úr áhættu af því að veruleg verðrýrnun eigi sér stað á þeim tíma sem það tekur að ná fram vörslusviptingu með dómsúrskurði og skilar sér í lægri fjármögnunarkostnaði. Það er einkennilegt að löggjafinn sjái einhvern hag eða réttlæti í því að takmarka það með lögum. Mismunandi fjármögnunarform eru ekki einungis mikilvæg fyrir þá sem eru að leita eftir fjármagni heldur einnig þá sem útvega fjármagn. Fyrir smærri fjármálafyrirtæki getur verið erfitt að keppa í hefðbundnum lánveitingum við stærri aðila. Samkeppnismöguleikar smærri fyrirtækja felast í því að geta boðið upp á annars konar fjármögnunarform, þar sem styrkur þeirra nýtist betur. Allt leiðir þetta til aukinnar samkeppni á milli fjármálafyrirtækja og fjármálagerninga sem nýtist að lokum viðskiptavinum þeirra í lægri kostnaði og sveigjanlegri kjörum. Það er ekki síður einkennilegt að löggjafinn telji skynsamlegt að takmarka slíka samkeppni með lagasetningu. Langflestir reyna að standa í skilum. Ef það tekst ekki er mikill meirihluti reiðubúinn að skila eigninni. Engu að síður eru þeir til sem hafa hvorki áhuga á því að skila eign né greiða umsamin gjöld og stofna síðan nýjar kennitölur þegar þær gömlu duga ekki lengur. Þessir aðilar eru ekki einungis að ganga á rétt fjármálafyrirtækjanna heldur einnig að skekkja samkeppni við þá sem eru að reyna að standa sig. Þessi lagasetning mun svo sannarlega nýtast þessum ófyrirleitna hópi sem getur nú haldið tækjunum mun lengur en áður. Á sama tíma eru þeir í samkeppni með tilheyrandi undirboðum sem byggja á því að þeir greiða einungis brot af þeim fjármögnunarkostnaði sem aðrir þurfa að sætta sig við. Fyrir þá heiðarlegu hlýtur að vera mikil freisting að taka þátt í leiknum. Það að banna samninga um að heimila vörslusviptingar án atbeina dómstóla er þannig til þess fallið að draga úr almennu viðskiptasiðferði. Líftími þeirra tækja sem verið er að fjármagna með eignaleigusamningum er oft stuttur og verðmæti þeirra rýrnar oft mjög hratt. Ef ekki er hirt um að halda tækjunum við eða greiða tryggingar, getur slík háttsemi leitt til umtalsverðs tjóns fyrir eiganda tækjanna, sem að lokum lendir á öðrum viðskiptavinum þeirra. Það eru því miklir hagsmunir fólgnir í því fyrir fjármálafyrirtækin að vörslusvipting nái fram að ganga með skjótum hætti. Það er með ólíkindum að löggjafinn vilji torvelda eigendum tækjanna að verja eignarétt sinn við þessar aðstæður. Samningsbundin heimild til vörslusviptingar byggist á eignarréttarlegum grunni sem varinn er af stjórnarskrá. Umræddri lagabreytingu er ætlað að takmarka með afturvirkum hætti möguleika fjármálafyrirtækja til að tryggja verðmæti eigna sinna og þannig valda þeim tjóni. Í þeim samningum sem gefnir voru út áður en lögin tóku gildi hafði heimildin áhrif á verðlagningu samninganna og hlutfall fjármögnunar. Af greinargerð verður ekki ráðið að athugað hafi verið hvort afturvirk takmörkun á heimild til vörslusviptingar kunni að ganga gegn eignarréttarákvæði stjórnarskrárinnar. Niðurstaðan er því sú að hér er um að ræða löggjöf sem vafi leikur á að standist ákvæði stjórnarskrár og nýtist fyrst og fremst ófyrirleitnum og óheiðarlegum viðskiptavinum fjármálafyrirtækja, sem nú þegar hafa valdið stórkostlegu tjóni í íslensku samfélagi. Mikill er máttur hagsmunahópa þeirra sem telja það réttlætismál að nýta eignir annarra án endurgjalds. Eða er það kannski bara lýðskrum sem ræður för? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Brynjar Níelsson Mest lesið Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson Skoðun Skoðun Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Bætt dagsbirta í Svansvottuðum byggingum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Frelsi fylgir ábyrgð Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Menntakerfi í fremstu röð Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal skrifar Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson skrifar Skoðun Væntingar á villigötum Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Sjá meira
Nýlega voru gerðar breytingar á innheimtulögum í þeim tilgangi að takmarka heimildir til vörslusviptinga. Byggist þessi löggjöf, eins og stundum áður, á því að hér sé um mikið réttlætismál að ræða. Í greinargerð er vísað til þess að vörslusvipting fari ekki fram nema með skriflegu samþykki umráðamanns eignar. Jafnframt er því haldið fram í þessari sömu greinargerð að ekki sé heimilt að semja um slíkar þvingunaraðgerðir fyrir fram. Eins og stundum áður þegar um mikil réttlætismál er að ræða er dálítið erfitt að átta sig á samhenginu. Þannig er því haldið fram að vörslusvipting samkvæmt aðfararlögum án atbeina dómstóla sé alltaf ólögmæt, sem vekur upp spurningar hvort þörf sé á þessari lagasetningu yfirleitt. Engu að síður er heimilt samkvæmt lögunum að fá skriflegt samþykki fyrir því að vörslusvipting, án aðkomu dómstóla, sé heimil, þvert ofan í þá umfjöllun að ekki verði samið um slík þvingunarúrræði. Á Íslandi og öðrum vestrænum ríkjum var samningsfrelsi talið mikilvægt og að um leikreglurnar væri samið fyrir fram. Einstaklingar og fyrirtæki eiga ýmsa valkosti um fjármögnun. Slík fjölbreytni er æskileg enda fyrir fram viðbúið að mismunandi fjármögnunarform henti ólíkum aðilum. Þannig er ekkert því til fyrirstöðu að þeir sem ekki vilja sætta sig við ákvæði um vörslusviptingu án dómsúrskurðar velji aðra fjármögnunarleið. Slíkt er í boði hjá öllum fjármálafyrirtækjum. Samningsbundinn réttur til vörslusviptinga gefur fjármálafyrirtækinu aukið svigrúm til þess að fjármagna hærra hlutfall af verðmæti undirliggjandi eignar og veita hagstæðari vaxtakjör. Slík heimild dregur úr áhættu af því að veruleg verðrýrnun eigi sér stað á þeim tíma sem það tekur að ná fram vörslusviptingu með dómsúrskurði og skilar sér í lægri fjármögnunarkostnaði. Það er einkennilegt að löggjafinn sjái einhvern hag eða réttlæti í því að takmarka það með lögum. Mismunandi fjármögnunarform eru ekki einungis mikilvæg fyrir þá sem eru að leita eftir fjármagni heldur einnig þá sem útvega fjármagn. Fyrir smærri fjármálafyrirtæki getur verið erfitt að keppa í hefðbundnum lánveitingum við stærri aðila. Samkeppnismöguleikar smærri fyrirtækja felast í því að geta boðið upp á annars konar fjármögnunarform, þar sem styrkur þeirra nýtist betur. Allt leiðir þetta til aukinnar samkeppni á milli fjármálafyrirtækja og fjármálagerninga sem nýtist að lokum viðskiptavinum þeirra í lægri kostnaði og sveigjanlegri kjörum. Það er ekki síður einkennilegt að löggjafinn telji skynsamlegt að takmarka slíka samkeppni með lagasetningu. Langflestir reyna að standa í skilum. Ef það tekst ekki er mikill meirihluti reiðubúinn að skila eigninni. Engu að síður eru þeir til sem hafa hvorki áhuga á því að skila eign né greiða umsamin gjöld og stofna síðan nýjar kennitölur þegar þær gömlu duga ekki lengur. Þessir aðilar eru ekki einungis að ganga á rétt fjármálafyrirtækjanna heldur einnig að skekkja samkeppni við þá sem eru að reyna að standa sig. Þessi lagasetning mun svo sannarlega nýtast þessum ófyrirleitna hópi sem getur nú haldið tækjunum mun lengur en áður. Á sama tíma eru þeir í samkeppni með tilheyrandi undirboðum sem byggja á því að þeir greiða einungis brot af þeim fjármögnunarkostnaði sem aðrir þurfa að sætta sig við. Fyrir þá heiðarlegu hlýtur að vera mikil freisting að taka þátt í leiknum. Það að banna samninga um að heimila vörslusviptingar án atbeina dómstóla er þannig til þess fallið að draga úr almennu viðskiptasiðferði. Líftími þeirra tækja sem verið er að fjármagna með eignaleigusamningum er oft stuttur og verðmæti þeirra rýrnar oft mjög hratt. Ef ekki er hirt um að halda tækjunum við eða greiða tryggingar, getur slík háttsemi leitt til umtalsverðs tjóns fyrir eiganda tækjanna, sem að lokum lendir á öðrum viðskiptavinum þeirra. Það eru því miklir hagsmunir fólgnir í því fyrir fjármálafyrirtækin að vörslusvipting nái fram að ganga með skjótum hætti. Það er með ólíkindum að löggjafinn vilji torvelda eigendum tækjanna að verja eignarétt sinn við þessar aðstæður. Samningsbundin heimild til vörslusviptingar byggist á eignarréttarlegum grunni sem varinn er af stjórnarskrá. Umræddri lagabreytingu er ætlað að takmarka með afturvirkum hætti möguleika fjármálafyrirtækja til að tryggja verðmæti eigna sinna og þannig valda þeim tjóni. Í þeim samningum sem gefnir voru út áður en lögin tóku gildi hafði heimildin áhrif á verðlagningu samninganna og hlutfall fjármögnunar. Af greinargerð verður ekki ráðið að athugað hafi verið hvort afturvirk takmörkun á heimild til vörslusviptingar kunni að ganga gegn eignarréttarákvæði stjórnarskrárinnar. Niðurstaðan er því sú að hér er um að ræða löggjöf sem vafi leikur á að standist ákvæði stjórnarskrár og nýtist fyrst og fremst ófyrirleitnum og óheiðarlegum viðskiptavinum fjármálafyrirtækja, sem nú þegar hafa valdið stórkostlegu tjóni í íslensku samfélagi. Mikill er máttur hagsmunahópa þeirra sem telja það réttlætismál að nýta eignir annarra án endurgjalds. Eða er það kannski bara lýðskrum sem ræður för?
Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar
Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar
Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar
Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar