Af hverju minnkar ekki reiðin? Kolbrún Baldursdóttir: skrifar 15. júlí 2010 06:00 Af hverju minnkar ekki reiðin? Því er ekki að leyna að það er pirringur og reiði í samfélaginu sem tengist með einum eða öðrum hætti hruninu og afleiðingum þess. Einhverjir kunna að furða sig á því hve reiðin er enn djúpstæð og virðist ætla að endast lengi. Í ljósi þess hversu mikið áfall dundi yfir þjóðina á haustdögum 2008 er hins vegar ekki að undra að fólk skuli enn vera tilfinningalega sundurtætt. Þannig mun það án efa verða um sinn eða í það minnsta þar til sérstökum saksóknara hefur tekist að grynnka á málafjöldanum á hans borði. Fólk verður ekki sátt fyrr en fundnar hafa verið ásættanlegar lausnir á allra erfiðustu skuldamálum sem til var stofnað á góðæristímanum. Almenningur er ekki einn aðiliAlmenningur er ekki einsleitur hópur. Það þýðir ekki endilega að hann sé klofinn hópur. Þrátt fyrir að vera örþjóð búa í samfélaginu ólíkir hagsmunahópar. Það er hvorki rétt né sanngjarnt að fullyrða að hrunið sé öllum að kenna en óhætt er að fullyrða að hrunið bitnaði á öllum. Reiði og pirringur fólks á sér ólíkar rætur og orsakir. Flestir eru þó sennilega reiðir út í hina svokölluðu útrásarvíkinga, og einstaka forstjóra fjármálafyrirtækja sem af græðgi mökuðu krókinn í eigin þágu á kostnað skjólstæðinga sinna sem nú blæða. Meirihluti fólks er án efa líka reiður vegna eftirlitsins sem brást og yfir andvaraleysi stjórnvalda á þeim tíma. Ekki skal gleyma að nefna óbilgirni og stífni sumra lánafyrirtækja sem nú er verið að biðla til um samvinnu og skilning. Nú þegar verið er að leysa þessar flækjur og koma málum einstaklinga og hópa í þolanlegt horf koma hagsmunahópar fram og krefjast sérsniðinna leiðréttinga og bóta fyrir sig. Það sem mun viðhalda reiðinni og halda áfram að sundra og magna deilur er ef valin verður leið sem leysir vandamál eins hóps á kostnað einhvers annars eða allra annarra. Skýrt dæmi um þetta er ef aðgerðir til að létta á skuldabyrði þeirra sem skulda mest verða til þess að auka byrðar á ríkið með tilheyrandi niðurskurði og skattahækkunum. Lánafyrirtækjum ber fyrst og fremst að taka á sig eins mikið og þau geta. Flatar eða almennar niðurfellingar lána og afskriftir í stórum stíl geta þó leitt til þess að lánafyrirtæki fari í þrot og ríkissjóður (samfélagið) fær sendan reikning. Þeir sem tóku ekki beinan þátt í hruninu, fólk sem hefur lifað spart, verið nægjusamt, skuldar þess vegna lítið eða ekki neitt verður ekki ánægt með það. Græðir sá mest sem skuldar mest?Fjöldinn er stórskuldugur. Flestir hafa tekið lán til að kaupa fasteign enda afar erfitt að gera það án þess að taka lán. En svo virðist sem stór hópur hafi einnig ákveðið að taka lán fyrir öðru eins og t.d. bílum eða til að geta lifað ákveðnum lífsstíl. Í öllum lántökum felst einhver áhætta og fólu gengistryggð lán í sér meiri áhættu en verðtryggð lán. Lánþegar gátu þó ekki séð fyrir sér hversu dýrkeypt gengistryggðu lánin urðu. Af öllum lánum þarf engu að síður að greiða. Skuldir hverfa ekki þótt þær séu hunsaðar. Ef ég borga ekki skuldir mínar þarf einhver annar að borga þær. Lántakendur eiga að borga lánin sín til baka samkvæmt einhverjum eðlilegum mælikvarða þar sem sanngjarnt viðmið er notað. Um þetta verður að vera hægt að semja. Reiði og pirringur viðhelst og magnast frekar telji menn að sá sem skuldar mest muni jafnvel græða á að hafa skuldsett sig langt umfram greiðslugetu á meðan lántökum annars konar lána er gert að greiða hverja krónu. Þróist mál með þeim hætti mun reiðin einnig krauma áfram í hópi fólks sem hefur greitt upp lán sín t.d. með þrotlausri vinnu en er nú gert að sætta sig við niðurskurð í heilbrigðiskerfinu og/eða skattahækkanir svo bæta megi stöðu fjármálafyrirtækja. Stjórnmálamenn og fjölmiðlarVerkefni stjórnvalda er erfiðara en hægt er að ímynda sér. Finna þarf leiðir sem milda aðstæður án þess að stíga á tær eða kaffæra einhverja. Þess vegna skiptir máli nú að gamaldags og úrelt vopnaskak verði lagt til hliðar svo hægt sé að sameinast um skástu lausnirnar í erfiðustu málunum. Þrjóska og barnalegt atferli hefur lengi einkennt stjórnarandstöðu þessa lands og gildir þá einu hvort hægri eða vinstri stjórnarandstaða hefur átt í hlut. Atferlið lýsir sér t.d. í því að vera sífellt á móti, láta flokkspólitík blinda sér sýn og reyna að hindra eða tefja framgang mála. Ábyrgð stjórnmálamanna er mikil svo og fjölmiðla sem stýra þjóðfélagsumræðunni. Fjölmiðlar virðast stundum missa sjónar af heildarmyndinni. Í kjölfar uppákomu tengda einum hagsmunahópi verður umfjöllun jafnvel svo dögum skiptir, einsleit og þröng. Skylda fjölmiðla er fyrst og fremst að koma gagnlegum upplýsingum á framfæri, gæta þess að jafnvægi sé í almennri umfjöllun, upplýsa fólk og reyna að liðka fyrir í lífi þess. Þeirra hlutverk er ekki að ala á reiðinni eða kynda undir hasar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kolbrún Baldursdóttir Mest lesið Þingmaðurinn og spillingin á Veðurstofunni Sigurgeir Bárðarson Skoðun Hvað gerðist þegar konan talaði? Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson Skoðun Heimatilbúið „tjón“ Landsvirkjunar Vala Árnadóttir Skoðun Fjölbreytileiki í íslensku skólakerfi: Erum við á réttri leið? Inga Sigrún Atladóttir Skoðun Sparnaður án aðgreiningar Davíð Már Sigurðsson Skoðun Geðheilsuskatturinn Halla Gunnarsdóttir Skoðun Holur í malbiki og tannlækningar Sigþór Sigurðsson Skoðun Hverjir munu búa á Blikastaðalandi? Aldís Stefánsdóttir Skoðun Sorg barna - leit að merkingu Matthildur Bjarnadóttir Skoðun Öðruvísi, fordæmd, útskúfuð en einnig ósigrandi Arna Magnea Danks Skoðun Skoðun Skoðun E. coli eitrun meðal barna og aðrir skaðvaldar í mat Lárus S. Guðmundsson skrifar Skoðun Bókhaldsbrellur blekkja dómstóla Björn Thorsteinsson skrifar Skoðun Sorg barna - leit að merkingu Matthildur Bjarnadóttir skrifar Skoðun Öðruvísi, fordæmd, útskúfuð en einnig ósigrandi Arna Magnea Danks skrifar Skoðun Sparnaður án aðgreiningar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Til varnar leiðindum Skúli S. Ólafsson skrifar Skoðun Strætó fær sérakrein á Kringlumýrarbraut Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Vinnum saman, stígum fram og göngum í takt Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Heimatilbúið „tjón“ Landsvirkjunar Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Þingmaðurinn og spillingin á Veðurstofunni Sigurgeir Bárðarson skrifar Skoðun Holur í malbiki og tannlækningar Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun Fjölbreytileiki í íslensku skólakerfi: Erum við á réttri leið? Inga Sigrún Atladóttir skrifar Skoðun Geðheilsuskatturinn Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Hvað gerðist þegar konan talaði? Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Hverjir munu búa á Blikastaðalandi? Aldís Stefánsdóttir skrifar Skoðun Vatnamálalögin og Hvammsvirkjun: Almannaheill ? Mörður Árnason skrifar Skoðun Er húmanismi komin úr tísku? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Eru landeigendur við Þjórsá huldufólk? Þorgerður María Þorbjarnardóttir skrifar Skoðun Við þurfum þjóðarstefnu Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Áskorun til Handknattleikssambands Íslands: Ekki keppa við lið Ísraels um sæti í Evrópumóti kvenna í handbolta í apríl 2025 Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Fögnum umræðunni um skólamál Hjördís B. Gestsdóttir skrifar Skoðun Ný ríkisstjórn, traust og athygli Guðmundur F. Magnússon skrifar Skoðun Verðmætasköpun með hugvitið að vopni Ingvar Hjálmarsson skrifar Skoðun Fæðuöryggi þjóðar, sláum í klárinn, togum í tauminn Helgi Eyleifur Þorvaldsson skrifar Skoðun Slökkvistarfið Eiríkur Hjálmarsson skrifar Skoðun Hvatning til heilbrigðisráðherra Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Bönnum íþróttamót barna fyrir kl. 10 um helgar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Samtrygging verkalýðshreyfingar og samtaka atvinnulífsins í eftirlaunasjóðum launafólks Kári Jónsson skrifar Skoðun Húsnæði er forsenda bata Heiða Björg Hilmisdóttir skrifar Skoðun Eignarhaldsfélag Ingu og hirðin hennar Davíð Bergmann skrifar Sjá meira
Af hverju minnkar ekki reiðin? Því er ekki að leyna að það er pirringur og reiði í samfélaginu sem tengist með einum eða öðrum hætti hruninu og afleiðingum þess. Einhverjir kunna að furða sig á því hve reiðin er enn djúpstæð og virðist ætla að endast lengi. Í ljósi þess hversu mikið áfall dundi yfir þjóðina á haustdögum 2008 er hins vegar ekki að undra að fólk skuli enn vera tilfinningalega sundurtætt. Þannig mun það án efa verða um sinn eða í það minnsta þar til sérstökum saksóknara hefur tekist að grynnka á málafjöldanum á hans borði. Fólk verður ekki sátt fyrr en fundnar hafa verið ásættanlegar lausnir á allra erfiðustu skuldamálum sem til var stofnað á góðæristímanum. Almenningur er ekki einn aðiliAlmenningur er ekki einsleitur hópur. Það þýðir ekki endilega að hann sé klofinn hópur. Þrátt fyrir að vera örþjóð búa í samfélaginu ólíkir hagsmunahópar. Það er hvorki rétt né sanngjarnt að fullyrða að hrunið sé öllum að kenna en óhætt er að fullyrða að hrunið bitnaði á öllum. Reiði og pirringur fólks á sér ólíkar rætur og orsakir. Flestir eru þó sennilega reiðir út í hina svokölluðu útrásarvíkinga, og einstaka forstjóra fjármálafyrirtækja sem af græðgi mökuðu krókinn í eigin þágu á kostnað skjólstæðinga sinna sem nú blæða. Meirihluti fólks er án efa líka reiður vegna eftirlitsins sem brást og yfir andvaraleysi stjórnvalda á þeim tíma. Ekki skal gleyma að nefna óbilgirni og stífni sumra lánafyrirtækja sem nú er verið að biðla til um samvinnu og skilning. Nú þegar verið er að leysa þessar flækjur og koma málum einstaklinga og hópa í þolanlegt horf koma hagsmunahópar fram og krefjast sérsniðinna leiðréttinga og bóta fyrir sig. Það sem mun viðhalda reiðinni og halda áfram að sundra og magna deilur er ef valin verður leið sem leysir vandamál eins hóps á kostnað einhvers annars eða allra annarra. Skýrt dæmi um þetta er ef aðgerðir til að létta á skuldabyrði þeirra sem skulda mest verða til þess að auka byrðar á ríkið með tilheyrandi niðurskurði og skattahækkunum. Lánafyrirtækjum ber fyrst og fremst að taka á sig eins mikið og þau geta. Flatar eða almennar niðurfellingar lána og afskriftir í stórum stíl geta þó leitt til þess að lánafyrirtæki fari í þrot og ríkissjóður (samfélagið) fær sendan reikning. Þeir sem tóku ekki beinan þátt í hruninu, fólk sem hefur lifað spart, verið nægjusamt, skuldar þess vegna lítið eða ekki neitt verður ekki ánægt með það. Græðir sá mest sem skuldar mest?Fjöldinn er stórskuldugur. Flestir hafa tekið lán til að kaupa fasteign enda afar erfitt að gera það án þess að taka lán. En svo virðist sem stór hópur hafi einnig ákveðið að taka lán fyrir öðru eins og t.d. bílum eða til að geta lifað ákveðnum lífsstíl. Í öllum lántökum felst einhver áhætta og fólu gengistryggð lán í sér meiri áhættu en verðtryggð lán. Lánþegar gátu þó ekki séð fyrir sér hversu dýrkeypt gengistryggðu lánin urðu. Af öllum lánum þarf engu að síður að greiða. Skuldir hverfa ekki þótt þær séu hunsaðar. Ef ég borga ekki skuldir mínar þarf einhver annar að borga þær. Lántakendur eiga að borga lánin sín til baka samkvæmt einhverjum eðlilegum mælikvarða þar sem sanngjarnt viðmið er notað. Um þetta verður að vera hægt að semja. Reiði og pirringur viðhelst og magnast frekar telji menn að sá sem skuldar mest muni jafnvel græða á að hafa skuldsett sig langt umfram greiðslugetu á meðan lántökum annars konar lána er gert að greiða hverja krónu. Þróist mál með þeim hætti mun reiðin einnig krauma áfram í hópi fólks sem hefur greitt upp lán sín t.d. með þrotlausri vinnu en er nú gert að sætta sig við niðurskurð í heilbrigðiskerfinu og/eða skattahækkanir svo bæta megi stöðu fjármálafyrirtækja. Stjórnmálamenn og fjölmiðlarVerkefni stjórnvalda er erfiðara en hægt er að ímynda sér. Finna þarf leiðir sem milda aðstæður án þess að stíga á tær eða kaffæra einhverja. Þess vegna skiptir máli nú að gamaldags og úrelt vopnaskak verði lagt til hliðar svo hægt sé að sameinast um skástu lausnirnar í erfiðustu málunum. Þrjóska og barnalegt atferli hefur lengi einkennt stjórnarandstöðu þessa lands og gildir þá einu hvort hægri eða vinstri stjórnarandstaða hefur átt í hlut. Atferlið lýsir sér t.d. í því að vera sífellt á móti, láta flokkspólitík blinda sér sýn og reyna að hindra eða tefja framgang mála. Ábyrgð stjórnmálamanna er mikil svo og fjölmiðla sem stýra þjóðfélagsumræðunni. Fjölmiðlar virðast stundum missa sjónar af heildarmyndinni. Í kjölfar uppákomu tengda einum hagsmunahópi verður umfjöllun jafnvel svo dögum skiptir, einsleit og þröng. Skylda fjölmiðla er fyrst og fremst að koma gagnlegum upplýsingum á framfæri, gæta þess að jafnvægi sé í almennri umfjöllun, upplýsa fólk og reyna að liðka fyrir í lífi þess. Þeirra hlutverk er ekki að ala á reiðinni eða kynda undir hasar.
Skoðun Fjölbreytileiki í íslensku skólakerfi: Erum við á réttri leið? Inga Sigrún Atladóttir skrifar
Skoðun Áskorun til Handknattleikssambands Íslands: Ekki keppa við lið Ísraels um sæti í Evrópumóti kvenna í handbolta í apríl 2025 Hjálmtýr Heiðdal skrifar
Skoðun Samtrygging verkalýðshreyfingar og samtaka atvinnulífsins í eftirlaunasjóðum launafólks Kári Jónsson skrifar