Ísland mun sigrast á erfiðleikum sínum Steingrímur J. Sigfússon skrifar 14. ágúst 2009 06:00 Smátt og smátt koma afleiðingar banka- og fjármálahrunsins betur í ljós. Ríkisreikningur ársins 2008 segir í raun flest sem segja þarf um höggið sem ríkissjóður tekur á sig vegna þess. Hann sýnir algjöran viðsnúning í rekstri ríkissjóðs, úr 89 milljarða króna tekjuafgangi á árinu á undan í 216 milljarða króna halla. Aðrar tölur tala líka sínu máli, svo sem þær sem sýna gríðarlega skuldaukningu hins opinbera og þunga skuldabyrði þjóðarbúsins í heild. Samfélagið allt hefur orðið fyrir miklu tjóni og verður nú að axla miklar skuldabyrðar vegna fjölþættra mistaka sem gerð voru hér á landi, einkum frá því upp úr aldamótum og jafnvel fram yfir bankahrunið. Það er sá raunveruleiki sem við þurfum nú öll að horfast í augu við. Um leið er mikilvægt að tapa ekki trúnni á framtíðina því íslenskt samfélag hefur alla burði til þess að sigrast erfiðleikunum þó miklir séu og í mínum huga er aðeins eitt orð sem ekki má heyrast, það er uppgjöf. Með samstöðu getum við farið í gegnum erfiðleikana og komið íslensku samfélagi á braut uppbyggingar og framfararsóknar. Mikið hefur áunnistTil einföldunar má skipta undanförnum mánuðum, misserum og árum upp í fjögur tímabil: 1) aðdraganda hrunsins, segjum frá og með árinu 2002 þegar bankarnir voru einkavæddir og til og með októberbyrjunar 2008. 2)Tímabil áfallsins sem kom í kjölfarið og lýkur með stjórnarskiptum 1. febrúar 2009. 3)Millibilsástandið sem minnihlutastjórnin glímdi við og fól í sér fjölþættar stuðningsaðgerðir til þess að verja samfélagið og búa sem best undir kosningar í lok apríl. 4) Að lokum er það tímabil beinna aðgerða og endurreisnar frá og með stjórnarskiptum í maí. Á þeim tíma hefur margt áunnist og er ástæða til að staldra við nokkur atriði: - Víðtækar tekjuöflunar- og sparnaðaraðgerðir upp á samtals liðlega 20 milljarða króna til að aðlaga rekstur ríkissjóðs að gjörbreyttum veruleika strax í maí og júní. Í júní var kynnt áætlun um jöfnuð í rekstri ríkissjóðs á árunum 2009 til 2013 og skýrsla lögð fyrir Alþingi ásamt áætlun um tekjuöflun og sparnað fyrir árið 2010 og ramma fyrir árin þar á eftir. - Gerð stöðugleikasáttmála sem er mikilvægur til að tryggja samhæft framlag ríkisins, sveitarfélaganna, aðila vinnumarkaðarins, Bændasamtakanna og fleiri til endurreisnarstarfsins. - Samningar íslenskra stjórnvalda við bresk og hollensk stjórnvöld í byrjun júní leiddu Icesave-deiluna til lykta á þann hátt sem Alþingi fól framkvæmdarvaldinu í desember. Alþingi er nú með þetta erfiða mál til umfjöllunar. - Gengið var frá samningum við Norðurlöndin fjögur í byrjun júlí um gjaldeyrislán til þess að byggja upp gjaldeyrisvaraforða Seðlabankans. - Tímamótaárangur náðist með samkomulagi stjórnvalda við skilanefndir gömlu bankanna þriggja sem kynnt var 20. júlí. Einnig er unnið að endurskipulagningu sparisjóðakerfisins. - Í lok júlí höfðu stjórnvöld uppfyllt öll skilyrði sem sneru að fyrstu endurskoðun stjórnar AGS á áætluninni. Þrátt fyrir það ákvað AGS að fresta endurskoðuninni og voru það vonbrigði, en öllum má vera ljóst að Icesave-málið var meginorsök frestunarinnar. - Ríkisstjórnin hefur ítrekað aukið fjárframlög til embættis sérstaks saksóknara og rannsóknar hans. Þá hafa aðgerðir á vegum skattayfirvalda verðið efldar, m.a. með frumvarpi um heimild til skattrannsóknarstjóra til að kyrrsetja eignir. - Helstu eftirlitsstofnanir fjármálakerfisins, Seðlabankinn og Fjármálaeftirlitið, hafa fengið nýja yfirstjórn og þær verið efldar. Fjölmargt annað, sem of langt mál væri að telja upp, hefur verið gert og þar má nefna mótun eigendastefnu og ákvörðun um fyrirkomulag eignarhalds ríkisins á fjármálafyrirtækjum, stofnun bankasýslu- og eignarumsýslufélags. Skuldir og lífskjörÞegar fjallað er um þau vandamál sem við tökumst nú á við er mikilvægt að það sé gert á málefnalegan og upplýstan hátt. Hafa þarf í huga að Ísland er ríkt og þróað samfélag með öfluga innviði og gott mennta- og heilbrigðiskerfi. Ekki má heldur gleyma að við eigum öflugt lífeyrissjóðakerfi og að eignir lífeyrissjóðanna eru þrátt fyrir áfall vegna bankahrunsins svipaðar eða hærri á mann en olíusjóður Norðmanna er í Noregi. Þá er gert ráð fyrir að þjóðartekjur á mann verði innan fárra ára aftur með þeim mestu í heiminum. Samanburður við fátæk þriðjaheimsríki er því óraunhæfur og fráleitur. Í þeim erfiðleikum sem steðja að heimilum í landinu er einnig mikilvægt að halda því til haga að eitt meginverkefna stjórnvalda og nýju bankanna er að tryggja að fólk geti haldið húsnæði sínu og lífvænleg fyrirtæki verði áfram í rekstri. Vísbendingar eru uppi um að samdráttur landsframleiðslu verði ívið minni en spáð var og atvinnuleysisþróun, ef eitthvað er, heldur hagstæðari. Þá er spáð um 2-3% hagvexti á ári næstu árin. Einnig má ekki gleyma okkar sterku útflutningsgreinum: sjávarútvegi, sífellt vaxandi ferðaþjónustu, nýsköpun, orkuiðnaði o.fl. sem njóta nú góðs af gengi krónunnar. Á þessum sviðum og fleirum eru gríðarleg tækifæri og oft er það þannig að þegar kreppir að kvikna framsæknar hugmyndir. Seðlabankinn áætlar að heildarskuldir þjóðarbúsins erlendis muni nema um tvöfaldri landsframleiðslu í lok þessar árs. Þó ber að hafa í huga að umtalverðar eignir standa þar á móti og því er hreina skuldastaðan langt frá því að vera jafn slæm og þessar tölur gætu gefið til kynna, eða um 85% af landsframleiðslu. Ef einungis eru teknar eignir og skuldir ríkissjóðs fyrir árið 2009 eru hreinar skuldir um 40% af landframleiðslu og er gert ráð fyrir að þær muni lækka jafnt og þétt. Í greinargerðum sem fjármálaráðuneytið, Seðlabankinn og Hagfræðistofnun Háskólans hafa kynnt að undanförnu í tengslum við Icesave-málið kemur fram, jafnvel þó þróunin verði óhagstæðari en spáð er, að við höfum alla burði til þess að komast í gegnum erfiðleikana. Þegar tekið er mið af þeim árangri sem náðst hefur á undanförnum mánuðum og þeim möguleikum sem við höfum er engin ástæða til þess að ætla annað en að Ísland muni sigrast á erfiðleikum sínum og saman mun okkur takast það. Höfundur er fjármálaráðherra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Steingrímur J. Sigfússon Mest lesið Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir Skoðun Græðgin sem hlífir engum Snæbjörn Brynjarsson og Þórólfur Júlían Dagsson Skoðun Leiðtogi sem nær árangri Birkir Jón Jónsson Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Kennitala á blaði Jón Viðar Pálsson Skoðun Fjör á fjármálamarkaði Fastir pennar Þjónusta og greining á börnum með ADHD Elín H. Hinriksdóttir og Sólveig Ásgrímsdóttiir Skoðun Alvöru mamma Anna Margrét Hrólfsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Smátt og smátt koma afleiðingar banka- og fjármálahrunsins betur í ljós. Ríkisreikningur ársins 2008 segir í raun flest sem segja þarf um höggið sem ríkissjóður tekur á sig vegna þess. Hann sýnir algjöran viðsnúning í rekstri ríkissjóðs, úr 89 milljarða króna tekjuafgangi á árinu á undan í 216 milljarða króna halla. Aðrar tölur tala líka sínu máli, svo sem þær sem sýna gríðarlega skuldaukningu hins opinbera og þunga skuldabyrði þjóðarbúsins í heild. Samfélagið allt hefur orðið fyrir miklu tjóni og verður nú að axla miklar skuldabyrðar vegna fjölþættra mistaka sem gerð voru hér á landi, einkum frá því upp úr aldamótum og jafnvel fram yfir bankahrunið. Það er sá raunveruleiki sem við þurfum nú öll að horfast í augu við. Um leið er mikilvægt að tapa ekki trúnni á framtíðina því íslenskt samfélag hefur alla burði til þess að sigrast erfiðleikunum þó miklir séu og í mínum huga er aðeins eitt orð sem ekki má heyrast, það er uppgjöf. Með samstöðu getum við farið í gegnum erfiðleikana og komið íslensku samfélagi á braut uppbyggingar og framfararsóknar. Mikið hefur áunnistTil einföldunar má skipta undanförnum mánuðum, misserum og árum upp í fjögur tímabil: 1) aðdraganda hrunsins, segjum frá og með árinu 2002 þegar bankarnir voru einkavæddir og til og með októberbyrjunar 2008. 2)Tímabil áfallsins sem kom í kjölfarið og lýkur með stjórnarskiptum 1. febrúar 2009. 3)Millibilsástandið sem minnihlutastjórnin glímdi við og fól í sér fjölþættar stuðningsaðgerðir til þess að verja samfélagið og búa sem best undir kosningar í lok apríl. 4) Að lokum er það tímabil beinna aðgerða og endurreisnar frá og með stjórnarskiptum í maí. Á þeim tíma hefur margt áunnist og er ástæða til að staldra við nokkur atriði: - Víðtækar tekjuöflunar- og sparnaðaraðgerðir upp á samtals liðlega 20 milljarða króna til að aðlaga rekstur ríkissjóðs að gjörbreyttum veruleika strax í maí og júní. Í júní var kynnt áætlun um jöfnuð í rekstri ríkissjóðs á árunum 2009 til 2013 og skýrsla lögð fyrir Alþingi ásamt áætlun um tekjuöflun og sparnað fyrir árið 2010 og ramma fyrir árin þar á eftir. - Gerð stöðugleikasáttmála sem er mikilvægur til að tryggja samhæft framlag ríkisins, sveitarfélaganna, aðila vinnumarkaðarins, Bændasamtakanna og fleiri til endurreisnarstarfsins. - Samningar íslenskra stjórnvalda við bresk og hollensk stjórnvöld í byrjun júní leiddu Icesave-deiluna til lykta á þann hátt sem Alþingi fól framkvæmdarvaldinu í desember. Alþingi er nú með þetta erfiða mál til umfjöllunar. - Gengið var frá samningum við Norðurlöndin fjögur í byrjun júlí um gjaldeyrislán til þess að byggja upp gjaldeyrisvaraforða Seðlabankans. - Tímamótaárangur náðist með samkomulagi stjórnvalda við skilanefndir gömlu bankanna þriggja sem kynnt var 20. júlí. Einnig er unnið að endurskipulagningu sparisjóðakerfisins. - Í lok júlí höfðu stjórnvöld uppfyllt öll skilyrði sem sneru að fyrstu endurskoðun stjórnar AGS á áætluninni. Þrátt fyrir það ákvað AGS að fresta endurskoðuninni og voru það vonbrigði, en öllum má vera ljóst að Icesave-málið var meginorsök frestunarinnar. - Ríkisstjórnin hefur ítrekað aukið fjárframlög til embættis sérstaks saksóknara og rannsóknar hans. Þá hafa aðgerðir á vegum skattayfirvalda verðið efldar, m.a. með frumvarpi um heimild til skattrannsóknarstjóra til að kyrrsetja eignir. - Helstu eftirlitsstofnanir fjármálakerfisins, Seðlabankinn og Fjármálaeftirlitið, hafa fengið nýja yfirstjórn og þær verið efldar. Fjölmargt annað, sem of langt mál væri að telja upp, hefur verið gert og þar má nefna mótun eigendastefnu og ákvörðun um fyrirkomulag eignarhalds ríkisins á fjármálafyrirtækjum, stofnun bankasýslu- og eignarumsýslufélags. Skuldir og lífskjörÞegar fjallað er um þau vandamál sem við tökumst nú á við er mikilvægt að það sé gert á málefnalegan og upplýstan hátt. Hafa þarf í huga að Ísland er ríkt og þróað samfélag með öfluga innviði og gott mennta- og heilbrigðiskerfi. Ekki má heldur gleyma að við eigum öflugt lífeyrissjóðakerfi og að eignir lífeyrissjóðanna eru þrátt fyrir áfall vegna bankahrunsins svipaðar eða hærri á mann en olíusjóður Norðmanna er í Noregi. Þá er gert ráð fyrir að þjóðartekjur á mann verði innan fárra ára aftur með þeim mestu í heiminum. Samanburður við fátæk þriðjaheimsríki er því óraunhæfur og fráleitur. Í þeim erfiðleikum sem steðja að heimilum í landinu er einnig mikilvægt að halda því til haga að eitt meginverkefna stjórnvalda og nýju bankanna er að tryggja að fólk geti haldið húsnæði sínu og lífvænleg fyrirtæki verði áfram í rekstri. Vísbendingar eru uppi um að samdráttur landsframleiðslu verði ívið minni en spáð var og atvinnuleysisþróun, ef eitthvað er, heldur hagstæðari. Þá er spáð um 2-3% hagvexti á ári næstu árin. Einnig má ekki gleyma okkar sterku útflutningsgreinum: sjávarútvegi, sífellt vaxandi ferðaþjónustu, nýsköpun, orkuiðnaði o.fl. sem njóta nú góðs af gengi krónunnar. Á þessum sviðum og fleirum eru gríðarleg tækifæri og oft er það þannig að þegar kreppir að kvikna framsæknar hugmyndir. Seðlabankinn áætlar að heildarskuldir þjóðarbúsins erlendis muni nema um tvöfaldri landsframleiðslu í lok þessar árs. Þó ber að hafa í huga að umtalverðar eignir standa þar á móti og því er hreina skuldastaðan langt frá því að vera jafn slæm og þessar tölur gætu gefið til kynna, eða um 85% af landsframleiðslu. Ef einungis eru teknar eignir og skuldir ríkissjóðs fyrir árið 2009 eru hreinar skuldir um 40% af landframleiðslu og er gert ráð fyrir að þær muni lækka jafnt og þétt. Í greinargerðum sem fjármálaráðuneytið, Seðlabankinn og Hagfræðistofnun Háskólans hafa kynnt að undanförnu í tengslum við Icesave-málið kemur fram, jafnvel þó þróunin verði óhagstæðari en spáð er, að við höfum alla burði til þess að komast í gegnum erfiðleikana. Þegar tekið er mið af þeim árangri sem náðst hefur á undanförnum mánuðum og þeim möguleikum sem við höfum er engin ástæða til þess að ætla annað en að Ísland muni sigrast á erfiðleikum sínum og saman mun okkur takast það. Höfundur er fjármálaráðherra.
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar