Hver á dómur að vera hjá ungmenni fyrir að fremja alvarlegt afbrot, jafnvel morð? Davíð Bergmann skrifar 1. maí 2025 21:00 Miðað við þær athugasemdir og ummæli sem ég hef verið að lesa á samfélagsmiðlum landsins við þá frétt hefur fólk sterkar skoðanir á málefnum ungra afbrotamanna hér á landi í dag og sér í lagi þegar þau fremja jafn alvarlegt sem þetta afbrot er, þó svo að mér finnist ríkisvaldið ekki hafa staðið sig við að veita þá stoðþjónustu sem þarf til að koma í veg fyrir að svona gerist. Eins og hafa sérhæft meðferðarheimili fyrir börn í alvarlegum vanda og taka heildstætt til að mynda á afbrotum ungmenna. Mér sýnist, miðað við dómsuppkvaðninguna yfir drengnum sem varð Bryndísi Klöru að banna á menningarnótt og stinga tvö önnur ungmenni, að hún hafi vakið upp spurningar um hvað eigi að gera við þau ungmenni sem brjóta alvarlega af sér í okkar samfélagi. En hvað hefði verið réttlátur og hæfilegur dómur í þessu tilfelli yfir þessum dreng? Það sem vekur hjá mér sérstæka athygli og furðu er að það er ekkert ákvæði í dómsorði um að drengurinn sem er dæmdur eigi að sæta fræðslu og vera undir leiðsögn aðila sem geta leiðbeint honum í framtíðinni, sem getur verið liður í því að bæta fyrir brot sitt. Ég ætla ekki að setjast í dómarasæti hérna, enda er ég ekki löglærður, en hins vegar er ég á þeirri skoðun að meðan á afplánun stendur er það mitt mat að við eigum að nota tímann vel fyrir þennan unga mann sem framdi þennan hræðilega verknað í þeirri von að hann komi út sem betri maður í framtíðinni og geti orðið þátttakandi í samfélaginu aftur að loknum afplánunartíma. Þá er ég ekki bara með velferð hans í huga heldur samfélagið okkar. Á þeim 30 árum sem ég hef unnið á þessum vettvangi hef ég aldrei nokkurn tímann orðið var við það á mínum starfsferli að bara að refsa ungmennum eða gera ekkert sé svarið, það hefur miklu frekar leitt til frekari afbrota á fullorðinsárum og það hefur sannað sig margítrekað. Því getur ekki verið tilviljun að margir sem eru að brjóta af sér sem börn hafa sett hroll að þjóðinni þegar þau eru komin á fullorðinsár með alvarlegum afbrotum og jafnvel framið morð. Uppbyggileg réttvísi Ég hef ekki trú á því að refsingin ein og sér og að ætla að vera með kindla og heykvíslar sé svarið miðað við það sem maður er að lesa á samfélagsmiðlum. Við skulum ekki gleyma því að við lifum í réttarfarsríki og þegar menn eru búnir að afplána sína dóma koma þeir aftur út í samfélagið og það fer eftir því hvað var gert á afplánunartíma hvort menn koma út sem betri menn eða ekki. Það verður að veita honum þá þjónustu sem hann þarf til að komast sterkari út í lífið og ekki síður fyrir okkar litla samfélag svo að svona endurtaki sig ekki. Refsing er ekki eina svarið í þessu, heldur þarf að vera líka markviss fræðsla og stuðningur, annars lendum við á sama stað og Svíþjóð og við þurfum bara að horfa til skotárásar sem var framin fyrir stuttu síðan þar sem 16 ára ungmenni drap þrjá á hárgreiðslustofu. Jafnframt minni ég á það að sá drengur var í úrræði á vegum hins opinbera þegar brotið var framið því glæpagengin leita uppi einstaklinga sem eru veikir á svellinu og þeir einstaklingar sem ná hvergi að tilheyra með jákvæðum formerkjum af einhverjum ástæðum munu gera það með neikvæðum og jafnvel fremja morð til þess eins og í þessu tilfelli. Þessi veruleiki er ekki langt frá okkur því hér á landi hafa ungmenni skotið á fólk og hafnaði ein kúlan inni í barnaherbergi hjá saklausu fólki og var það guðsmildi að ekki fór verr þar. Jafnframt minni ég á það að glæpagengi frá Svíþjóð kom hingað til lands ekki fyrir svo löngu síðan að kanna jarðveginn og frétti ég af velvakandi lögreglu hér á landi sem kom í veg fyrir að þeir næðu að festa rætur hér á landi. Við erum yfirleitt nokkrum árum á eftir hinum Norðurlöndunum í þessu og við skulum ekki láta það koma okkur á óvart að við lendum á svipuðum stað og þau ef við gerum ekkert í málunum núna. Hins vegar er staðreyndin þessi að hér á landi eru önnur erlend skipulögð glæpasamtök sem hafa náð að festa rætur hér á landi, þó svo þessi sænsku hafi ekki gert það. Þá erum við ekki að spara fé til sérsveita lögreglu. Tólf sinnum fleiri vopnuð útköll hjá sérsveitinni Sérsveit ríkislögreglustjóra fór í tólf sinnum fleiri vopnuð útköll árið 2023, í samanburði við árið 2013. Flest útköllin voru á höfuðborgarsvæðinu. https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-06-12-tolf-sinnum-fleiri-vopnud-utkoll-hja-sersveitinni-415511 Er þetta tilviljun ein eða ætlum við að vakna einn daginn og geta ekkert gert? Minni á það að á síðasta ári hófu 52,7% af erlendum uppruna fangavist og 69,6% gæsluvarðhaldsfanga voru jafnframt erlendir hér á landi. Þessar tölur hljóta að segja okkur eitthvað. Til að það verði ekki til jarðvegur fyrir frekari skipulagða glæpastarfsemi hér á landi þá veikjum við ekki lögregluna og fangelsiskerfin og tollinn. Nei, nú er mál að linni, við verðum að fara að marka heildstæða stefnu í málefnum ungra afbrotamanna og hafa úrræði við hæfi. Úr moldarkofanum Nú er tímabært að vakna og fara að marka heildstæða stefnu fyrir börn í afbrotum svo svona hræðilegur atburður endurtaki sig ekki eins og á menningarnótt, „Youth offending team“ sem er notað í Bretlandi tekur líka á morðmálum, uppbyggileg réttvísi og ég myndi vilja horfa þangað og til fleiri landa, eins og PUK í Danmörku. Það er engum til tekna að loka hann bara inni og henda lyklinum hvorki fyrir hann, og allra síst aðstandendum fórnarlambanna sem koma að þessu máli og okkar litla samfélagi. Nú þurfum við að fara úr moldarkofanum í þessum málaflokki og fara að vakna fyrir alvöru, staðreyndin er þessi: hingað eru nú þegar komin skipulögð glæpasamtök og hver haldið þið að séu fyrst að tilheyra þeim og leita viðurkenningar til að hífa sína veiku sjálfsmynd upp? Látum þetta mál okkar verða að kenningu af alvöru, byggjum þetta sérhæfða meðferðarheimili strax og svo ég endurtaki það einu sinni enn: Förum að marka af alvöru heildstæða stefnu í málefnum ungra afbrotamanna. Ég ætla að lokum að skora á fólk að kíkja á Facebook-síðuna „Hvernig fækkum við afbrotum barna“. Þar eru myndbönd og frá youth offending team og PUK meðal annars og fullt af fróðleik um hvernig er hægt að nálgast afbrot barna. Höfundur er áhugamaður um betra samfélag Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Davíð Bergmann Stunguárás við Skúlagötu Ofbeldi barna Mest lesið Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Skoðun Fjögurra daga vinnuvika – nýr veruleiki? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ráðherra gengur fram án laga Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hagkvæmur kostur utan friðlands Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og inntak Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Sumargjöf Þórunn Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hannað fyrir miklu stærri markaði Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Grafarvogur framtíðar verður til Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Málþófið um veiðigjöldin vekur miskunnsama Samverja Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Menntastefna 2030 Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Ágætu fyrrum samstarfsaðilar á Þjóðminjasafni Íslands Uggi Jónsson skrifar Skoðun Ferðamannaþorpin - Náttúruvá Þóra B. Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar Skoðun Laxaharmleikur Jóhannes Sturlaugsson skrifar Skoðun Lýðræðið í skötulíki! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Sjá meira
Miðað við þær athugasemdir og ummæli sem ég hef verið að lesa á samfélagsmiðlum landsins við þá frétt hefur fólk sterkar skoðanir á málefnum ungra afbrotamanna hér á landi í dag og sér í lagi þegar þau fremja jafn alvarlegt sem þetta afbrot er, þó svo að mér finnist ríkisvaldið ekki hafa staðið sig við að veita þá stoðþjónustu sem þarf til að koma í veg fyrir að svona gerist. Eins og hafa sérhæft meðferðarheimili fyrir börn í alvarlegum vanda og taka heildstætt til að mynda á afbrotum ungmenna. Mér sýnist, miðað við dómsuppkvaðninguna yfir drengnum sem varð Bryndísi Klöru að banna á menningarnótt og stinga tvö önnur ungmenni, að hún hafi vakið upp spurningar um hvað eigi að gera við þau ungmenni sem brjóta alvarlega af sér í okkar samfélagi. En hvað hefði verið réttlátur og hæfilegur dómur í þessu tilfelli yfir þessum dreng? Það sem vekur hjá mér sérstæka athygli og furðu er að það er ekkert ákvæði í dómsorði um að drengurinn sem er dæmdur eigi að sæta fræðslu og vera undir leiðsögn aðila sem geta leiðbeint honum í framtíðinni, sem getur verið liður í því að bæta fyrir brot sitt. Ég ætla ekki að setjast í dómarasæti hérna, enda er ég ekki löglærður, en hins vegar er ég á þeirri skoðun að meðan á afplánun stendur er það mitt mat að við eigum að nota tímann vel fyrir þennan unga mann sem framdi þennan hræðilega verknað í þeirri von að hann komi út sem betri maður í framtíðinni og geti orðið þátttakandi í samfélaginu aftur að loknum afplánunartíma. Þá er ég ekki bara með velferð hans í huga heldur samfélagið okkar. Á þeim 30 árum sem ég hef unnið á þessum vettvangi hef ég aldrei nokkurn tímann orðið var við það á mínum starfsferli að bara að refsa ungmennum eða gera ekkert sé svarið, það hefur miklu frekar leitt til frekari afbrota á fullorðinsárum og það hefur sannað sig margítrekað. Því getur ekki verið tilviljun að margir sem eru að brjóta af sér sem börn hafa sett hroll að þjóðinni þegar þau eru komin á fullorðinsár með alvarlegum afbrotum og jafnvel framið morð. Uppbyggileg réttvísi Ég hef ekki trú á því að refsingin ein og sér og að ætla að vera með kindla og heykvíslar sé svarið miðað við það sem maður er að lesa á samfélagsmiðlum. Við skulum ekki gleyma því að við lifum í réttarfarsríki og þegar menn eru búnir að afplána sína dóma koma þeir aftur út í samfélagið og það fer eftir því hvað var gert á afplánunartíma hvort menn koma út sem betri menn eða ekki. Það verður að veita honum þá þjónustu sem hann þarf til að komast sterkari út í lífið og ekki síður fyrir okkar litla samfélag svo að svona endurtaki sig ekki. Refsing er ekki eina svarið í þessu, heldur þarf að vera líka markviss fræðsla og stuðningur, annars lendum við á sama stað og Svíþjóð og við þurfum bara að horfa til skotárásar sem var framin fyrir stuttu síðan þar sem 16 ára ungmenni drap þrjá á hárgreiðslustofu. Jafnframt minni ég á það að sá drengur var í úrræði á vegum hins opinbera þegar brotið var framið því glæpagengin leita uppi einstaklinga sem eru veikir á svellinu og þeir einstaklingar sem ná hvergi að tilheyra með jákvæðum formerkjum af einhverjum ástæðum munu gera það með neikvæðum og jafnvel fremja morð til þess eins og í þessu tilfelli. Þessi veruleiki er ekki langt frá okkur því hér á landi hafa ungmenni skotið á fólk og hafnaði ein kúlan inni í barnaherbergi hjá saklausu fólki og var það guðsmildi að ekki fór verr þar. Jafnframt minni ég á það að glæpagengi frá Svíþjóð kom hingað til lands ekki fyrir svo löngu síðan að kanna jarðveginn og frétti ég af velvakandi lögreglu hér á landi sem kom í veg fyrir að þeir næðu að festa rætur hér á landi. Við erum yfirleitt nokkrum árum á eftir hinum Norðurlöndunum í þessu og við skulum ekki láta það koma okkur á óvart að við lendum á svipuðum stað og þau ef við gerum ekkert í málunum núna. Hins vegar er staðreyndin þessi að hér á landi eru önnur erlend skipulögð glæpasamtök sem hafa náð að festa rætur hér á landi, þó svo þessi sænsku hafi ekki gert það. Þá erum við ekki að spara fé til sérsveita lögreglu. Tólf sinnum fleiri vopnuð útköll hjá sérsveitinni Sérsveit ríkislögreglustjóra fór í tólf sinnum fleiri vopnuð útköll árið 2023, í samanburði við árið 2013. Flest útköllin voru á höfuðborgarsvæðinu. https://www.ruv.is/frettir/innlent/2024-06-12-tolf-sinnum-fleiri-vopnud-utkoll-hja-sersveitinni-415511 Er þetta tilviljun ein eða ætlum við að vakna einn daginn og geta ekkert gert? Minni á það að á síðasta ári hófu 52,7% af erlendum uppruna fangavist og 69,6% gæsluvarðhaldsfanga voru jafnframt erlendir hér á landi. Þessar tölur hljóta að segja okkur eitthvað. Til að það verði ekki til jarðvegur fyrir frekari skipulagða glæpastarfsemi hér á landi þá veikjum við ekki lögregluna og fangelsiskerfin og tollinn. Nei, nú er mál að linni, við verðum að fara að marka heildstæða stefnu í málefnum ungra afbrotamanna og hafa úrræði við hæfi. Úr moldarkofanum Nú er tímabært að vakna og fara að marka heildstæða stefnu fyrir börn í afbrotum svo svona hræðilegur atburður endurtaki sig ekki eins og á menningarnótt, „Youth offending team“ sem er notað í Bretlandi tekur líka á morðmálum, uppbyggileg réttvísi og ég myndi vilja horfa þangað og til fleiri landa, eins og PUK í Danmörku. Það er engum til tekna að loka hann bara inni og henda lyklinum hvorki fyrir hann, og allra síst aðstandendum fórnarlambanna sem koma að þessu máli og okkar litla samfélagi. Nú þurfum við að fara úr moldarkofanum í þessum málaflokki og fara að vakna fyrir alvöru, staðreyndin er þessi: hingað eru nú þegar komin skipulögð glæpasamtök og hver haldið þið að séu fyrst að tilheyra þeim og leita viðurkenningar til að hífa sína veiku sjálfsmynd upp? Látum þetta mál okkar verða að kenningu af alvöru, byggjum þetta sérhæfða meðferðarheimili strax og svo ég endurtaki það einu sinni enn: Förum að marka af alvöru heildstæða stefnu í málefnum ungra afbrotamanna. Ég ætla að lokum að skora á fólk að kíkja á Facebook-síðuna „Hvernig fækkum við afbrotum barna“. Þar eru myndbönd og frá youth offending team og PUK meðal annars og fullt af fróðleik um hvernig er hægt að nálgast afbrot barna. Höfundur er áhugamaður um betra samfélag
Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Skoðun Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson skrifar
Skoðun Stærðfræðikennari sem kann ekki að reikna? (Og getur ekki lært það!) Brynjólfur Þorvarðsson skrifar
Skoðun Íslendingar greiða sama hlutfall útgjalda í mat og Norðurlöndin Margrét Gísladóttir skrifar
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir Skoðun
Vonarsvæði fyrir framtíðina – ábyrgð stjórnvalda kallar á verndun Huld Hafliðadóttir,Heimir Harðarson Skoðun