Samskiptasáttmáli; skúffuskjal eða stórgott verkfæri Helena Katrín Hjaltadóttir og Íris Helga G. Baldursdóttir skrifa 29. apríl 2025 14:00 Samskiptasáttmáli er sameiginlegt plagg starfsfólks um það hvernig samskipti eiga fara fram á vinnustað. Þótt margir telji hugmyndina vera nýstárlega má rekja uppruna hennar til áttunda áratugar síðustu aldar þegar aukin áhersla varð á vinnuvernd í alþjóðasamfélaginu. Eins og með margt í okkar samfélagi er fólk gjarnt á að mynda sér skoðanir, meðal annars um gagnsemi samskiptasáttmála á vinnustað. Mörg telja sáttmála vera óþarfa þar sem fullorðið fólk eigi að þekkja leikreglur að virðingaríkum og öruggum samskiptum. Staðreyndin er hins vegar sú að blæbrigði og hæfni til samskipta er margvísleg og fyrir mörg er einstaklega gagnlegt að hafa plagg sem hægt er að vísa í, eða læra af. Önnur telja sáttmála vera óþjált verkfæri sem hafi tilhneigingu til þess að verða rykugt skúffuskjal sem gleymist í amstri hversdagsins. Slíkt getur sannarlega verið raunin en þá er gott að minna á að útfærsla við hönnun samskiptasáttmálans skiptir miklu máli. Hér verður stiklað á stóru þegar kemur að víðtækum áhrifum samskiptasáttmála og hvernig farsælast er að vinna slíkt plagg. Samskiptasáttmáli stuðlar að sálfélagslegu öryggi Sálfélagslegt öryggi vísar til þess að starfsfólk upplifir vinnustaðinn sinn öruggan og að það geti fyrir vikið tjáð sig eða gert mistök án þess að það hafi neikvæðar afleiðingar í för með sér. Þetta þýðir að vinnustaðurinn leggur áherslu á að menning, verklag og aðstæður séu til þess fallnar að styðja við velferð og öryggi starfsfólks og að gripið sé til virkra aðgerða til að koma í veg fyrir vandkvæði líkt og samskiptavanda og óhóflega streitu. Með samskiptasáttmála eru tekin skref í átt til þess að skapa slíkt umhverfi þar sem öll vita til hvers er ætlast. Samskiptasáttmáli dregur úr áhættuþáttum EKKO Samkvæmt reglugerð 1009/2015 um forvarnir gegn einelti, kynbundinni- og kynferðislegri áreitni og ofbeldi (EKKO), ber öllum vinnustöðum skylda til að skapa öryggi í samskiptum og viðhafa viðbragðsáætlun í málaflokknum sem starfsfólk hefur aðgang að. Samskiptasáttmáli er frábær forvörn í málaflokknum. Með skriflegum leikreglum má draga úr áhættuhegðun, efla traust og stuðla að sameiginlegum skilningi á því hvernig við mætum hvert öðru með virðingu og ábyrgð að leiðarljósi. Samskiptasáttmáli hefur jákvæð margfeldisáhrif Einn mikilvægur ávinningur við virkan samskiptasáttmála á vinnustað er aukin starfsánægja. Þegar starfsfólk upplifir að það sé hluti af vinnustað og væntingar í samskiptum eru skýrar og viðurkenndar, aukast líkur á starfsánægju. Rannsóknir sem gerðar hafa verið á starfsánægju benda til þess að starfsfólk sem upplifir heiðarleg og jákvæð samskipti, sýnir hærri framleiðni í vinnuframlagi og er í betri tengslum við samstarfsfólk. Samskiptasáttmáli á vinnustað leggur því grunn að góðum starfsanda. Samskiptasáttmáli sem er ekki skúffuplagg Þrjár lykilreglur eru undirstaða að góðum samskiptasáttmála: Öll þurfa koma að gerð hans: Til að samskiptasáttmáli verði árangursríkur er mikilvægt að allt starfsfólk séu virkir þátttakendur í ferlinu við að móta sáttmálann, svo að öll hafi tækifæri til að leggja til málanna sína skoðun og sýn. Með því aukum við líkur á að starfsfólk upplifi ákveðið eignarhald á sáttmálanum og virðing fyrir útkomunni verður meiri. Endurskoðun með reglulegu millibili. Það er gefið að vinnuumhverfi breytist reglulega, fólk kemur og fer og verkefnin sömuleiðis. Regluleg endurskoðun hefur því forvarnargildi og tryggir það að leikreglunum sé haldið á lofti. Hlutlaus aðili leiðir vegferðina. Ein leið til að tryggja að sáttmálinn verði virkur hluti af menningu vinnustaðarins er að fá inn fagaðila sem geta stutt við ferlið við að móta sáttmálann. Fagaðilar með sérþekkingu á samskiptum, mannauðsstjórnun og teymisvinnu eru góðir í að ná fram öllum sjónarmiðum starfsfólks og tryggja að sáttmálinn endurspegli raunverulega þarfir og viðhorf innan hópsins. Með því aukum við líkur á að sáttmáli verði viðurkenndur og samþykktur af öllum og að hann verði virk áætlun sem styrkir vinnustaðarmenninguna. Samskiptasáttmáli er stórgott verkfæri fyrir alla vinnustaði þar sem hann skapar grunn fyrir heilbrigð samskipti, aukið traust og starfsánægju. Gott er að hafa í huga að vinna við samskiptasáttmála er einnig gagnleg þegar samskiptin eru góð því ávinningurinn felst í því að skapa öryggisnet sem stuðlar að því að starfsfólk tali opinskátt, vinni saman að sameiginlegum markmiðum og ákvarði samskiptaleiðir ef út af bregður. Höfundar eru stjórnendaráðgjafar, sáttamiðlarar og sérfræðingar í vinnuvernd hjá Auðnast. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnustaðurinn Vinnustaðamenning Mest lesið Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar Skoðun Geislameðferð sem lífsbjörg Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Þetta eru ekki eðlileg vinnubrögð Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Hversu mikið er nóg? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Sigurður Gísli Bond Snorrason skrifar Skoðun Að semja er ekki veikleiki – það er forsenda lýðræðis Elliði Vignisson skrifar Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Sumar og sól – en ekki alltaf sátt í sálinni Ellen Calmon skrifar Skoðun Að flokka hver vinnur og hver tapar Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Hagur hluthafanna alltaf og undantekningarlaust í forgangi Jón Kaldal skrifar Skoðun Má berja blaðamenn? Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Vonir um vopnahlé eins og hálmstrá Sveinn Rúnar Hauksson skrifar Skoðun Samfélagið innan samfélagsins Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Til hamingju Íslendingar með nýja Óperu Andri Björn Róbertsson skrifar Skoðun Hvers vegna hatar SFS smábáta? Svarið tengist veiðigjöldum Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun „Oft er flagð undir fögru skinni“ Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Orðhengilsháttur og lygar Elín Erna Steinarsdóttir skrifar Sjá meira
Samskiptasáttmáli er sameiginlegt plagg starfsfólks um það hvernig samskipti eiga fara fram á vinnustað. Þótt margir telji hugmyndina vera nýstárlega má rekja uppruna hennar til áttunda áratugar síðustu aldar þegar aukin áhersla varð á vinnuvernd í alþjóðasamfélaginu. Eins og með margt í okkar samfélagi er fólk gjarnt á að mynda sér skoðanir, meðal annars um gagnsemi samskiptasáttmála á vinnustað. Mörg telja sáttmála vera óþarfa þar sem fullorðið fólk eigi að þekkja leikreglur að virðingaríkum og öruggum samskiptum. Staðreyndin er hins vegar sú að blæbrigði og hæfni til samskipta er margvísleg og fyrir mörg er einstaklega gagnlegt að hafa plagg sem hægt er að vísa í, eða læra af. Önnur telja sáttmála vera óþjált verkfæri sem hafi tilhneigingu til þess að verða rykugt skúffuskjal sem gleymist í amstri hversdagsins. Slíkt getur sannarlega verið raunin en þá er gott að minna á að útfærsla við hönnun samskiptasáttmálans skiptir miklu máli. Hér verður stiklað á stóru þegar kemur að víðtækum áhrifum samskiptasáttmála og hvernig farsælast er að vinna slíkt plagg. Samskiptasáttmáli stuðlar að sálfélagslegu öryggi Sálfélagslegt öryggi vísar til þess að starfsfólk upplifir vinnustaðinn sinn öruggan og að það geti fyrir vikið tjáð sig eða gert mistök án þess að það hafi neikvæðar afleiðingar í för með sér. Þetta þýðir að vinnustaðurinn leggur áherslu á að menning, verklag og aðstæður séu til þess fallnar að styðja við velferð og öryggi starfsfólks og að gripið sé til virkra aðgerða til að koma í veg fyrir vandkvæði líkt og samskiptavanda og óhóflega streitu. Með samskiptasáttmála eru tekin skref í átt til þess að skapa slíkt umhverfi þar sem öll vita til hvers er ætlast. Samskiptasáttmáli dregur úr áhættuþáttum EKKO Samkvæmt reglugerð 1009/2015 um forvarnir gegn einelti, kynbundinni- og kynferðislegri áreitni og ofbeldi (EKKO), ber öllum vinnustöðum skylda til að skapa öryggi í samskiptum og viðhafa viðbragðsáætlun í málaflokknum sem starfsfólk hefur aðgang að. Samskiptasáttmáli er frábær forvörn í málaflokknum. Með skriflegum leikreglum má draga úr áhættuhegðun, efla traust og stuðla að sameiginlegum skilningi á því hvernig við mætum hvert öðru með virðingu og ábyrgð að leiðarljósi. Samskiptasáttmáli hefur jákvæð margfeldisáhrif Einn mikilvægur ávinningur við virkan samskiptasáttmála á vinnustað er aukin starfsánægja. Þegar starfsfólk upplifir að það sé hluti af vinnustað og væntingar í samskiptum eru skýrar og viðurkenndar, aukast líkur á starfsánægju. Rannsóknir sem gerðar hafa verið á starfsánægju benda til þess að starfsfólk sem upplifir heiðarleg og jákvæð samskipti, sýnir hærri framleiðni í vinnuframlagi og er í betri tengslum við samstarfsfólk. Samskiptasáttmáli á vinnustað leggur því grunn að góðum starfsanda. Samskiptasáttmáli sem er ekki skúffuplagg Þrjár lykilreglur eru undirstaða að góðum samskiptasáttmála: Öll þurfa koma að gerð hans: Til að samskiptasáttmáli verði árangursríkur er mikilvægt að allt starfsfólk séu virkir þátttakendur í ferlinu við að móta sáttmálann, svo að öll hafi tækifæri til að leggja til málanna sína skoðun og sýn. Með því aukum við líkur á að starfsfólk upplifi ákveðið eignarhald á sáttmálanum og virðing fyrir útkomunni verður meiri. Endurskoðun með reglulegu millibili. Það er gefið að vinnuumhverfi breytist reglulega, fólk kemur og fer og verkefnin sömuleiðis. Regluleg endurskoðun hefur því forvarnargildi og tryggir það að leikreglunum sé haldið á lofti. Hlutlaus aðili leiðir vegferðina. Ein leið til að tryggja að sáttmálinn verði virkur hluti af menningu vinnustaðarins er að fá inn fagaðila sem geta stutt við ferlið við að móta sáttmálann. Fagaðilar með sérþekkingu á samskiptum, mannauðsstjórnun og teymisvinnu eru góðir í að ná fram öllum sjónarmiðum starfsfólks og tryggja að sáttmálinn endurspegli raunverulega þarfir og viðhorf innan hópsins. Með því aukum við líkur á að sáttmáli verði viðurkenndur og samþykktur af öllum og að hann verði virk áætlun sem styrkir vinnustaðarmenninguna. Samskiptasáttmáli er stórgott verkfæri fyrir alla vinnustaði þar sem hann skapar grunn fyrir heilbrigð samskipti, aukið traust og starfsánægju. Gott er að hafa í huga að vinna við samskiptasáttmála er einnig gagnleg þegar samskiptin eru góð því ávinningurinn felst í því að skapa öryggisnet sem stuðlar að því að starfsfólk tali opinskátt, vinni saman að sameiginlegum markmiðum og ákvarði samskiptaleiðir ef út af bregður. Höfundar eru stjórnendaráðgjafar, sáttamiðlarar og sérfræðingar í vinnuvernd hjá Auðnast.
Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson skrifar
Skoðun Stöðvum helvíti á jörðu Birna Þórarinsdóttir,Bjarni Gíslason,Gísli Rafn Ólafsson,Sigríður Schram,Stella Samúelsdóttir,Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Tekist á um hvort lýðræðið á Íslandi sé virkt eða hvort hefðaréttur sé á völdum Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Nýr rektor og 2025 – tímamót í háskólamálum Ástráður Eysteinsson,Magnús Karl Magnússon,Margrét Helga Ögmundsdóttir,Tinna Laufey Ásgeirsdóttir skrifar
Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson Skoðun
Óboðlegt ástand á Landspítala – okkar sjónarhorn Hildur Jónsdóttir,Einar Freyr Ingason,Þórir Bergsson Skoðun