„Að fyrir­tæki líti inn á við áður en kolefnisjöfnun er keypt“

„Og að starfsfólkið sé tekið með inn í samtalið. Um daginn var það til dæmis aðeins fyrir útsjónarsemi starfsmanna hér að ekki þurfti að farga nokkur hundruð kílóum af súkkulaði,“ segir Stefanía og útlistar hvernig hópur innanhús settist niður og ræddi sig niður á lausn, sem þó kom hvorki niður á gæðum, krossmengun og svo framvegis.

„Einu sinni var hugarfarið hér eins og víða; Svona höfum við alltaf gert hlutina. En ég get svo sannarlega sagt þér að það hugarfar hefur breyst.“

Í tilefni Janúarráðstefnu Festu, sem haldin verður í Hörpu á föstudag, fjallar Atvinnulífið um sjálfbærnimálin í dag og á morgun.

Heilmikil vinna fyrir litla flís

Janúarráðstefna Festu hefur verið haldin frá árinu 2017 en hún telst almennt stærsti sjálfbærniviðburður fyrirtækja á Íslandi.

Að þessu sinni er sjónum beint að sjálfbærniáhættum í virðiskeðju fyrirtækja. Ráðstefnan hefst klukkan 12.30 en nánar má sjá um dagskránna HÉR.

Stefanía er ein fyrirlesara. Stefanía er með meistaragráðu í frá Royal Holloway University of London og eins og margir, glímir hún við að íslenskan nær ekki alveg að þýða enskan starfstitil hennar; Production controller.

Stefanía hóf störf hjá Nóa Síríus árið 2022.

Voru sjálfbærnimálin þá þegar komin vel á veg hjá fyrirtækinu?

„Nei það var reyndar ekki þannig,“ segir Stefanía og útskýrir aðeins málin í sögulegu samhengi.

„Fyrirtækið var lengst af rótgróið fjölskyldufyrirtæki. Árið 2021 kaupir norska fyrirtækið Orkla Nóa Síríus en við þau kaup, færist fyrirtækið undir þá skilgreiningu að ýmsar reglur um sjálfbærni stærri fyrirtækja ná nú til okkar,“ segir Stefanía og bætir við:

„Til dæmis hefur heilmikil vinna verið í því undanfarið að taka saman gögn og vinna úr þeim upplýsingar sem lið í sjálfbærniskýrslu Orkla sem gefin verður út í tengslum við uppgjör félagsins. Vinnan í kringum þetta hefur verið töluvert álag, ekki síst á mannauðsfólkið okkar og fjármálasviðið.“

Nú stunda eflaust einhverjir; Öll þessi vinna fyrir skýrslugerð. Er það að breyta einhverju?

„Við erum auðvitað bara lítil flís í þessari skýrslu, þar sem Orkla framleiðir allt frá vítamínum í málningarpensla ,“ segir Stefanía og brosir.

En við erum stærri fiskur í tjörninni sem er á Íslandi og með því að leggja á okkur alla þessa vinnu, erum við þó að undirbúa okkur undir ýmislegt og breyta jafnvel til þess að geta tekið saman upplýsingar og verið upplýstari.“

Svo margt breyst

Stefanía leiðir sjálfbærniteymi Nóa Síríus en segir að þegar hún hóf störf hjá fyrirtækinu, hafi ekki verið mikil umræða um sjálfbærnimálin innanhús.

„Kannski eitt til tvö gæluverkefni hjá mér og markaðsdeildinni,“ nefnir Stefanía sem dæmi.

„Við vorum þó farin að finna fyrir því að það vantaði ákveðinn vettvang fyrir þessa umræðu og haustið 2022 mynduðum við þverfaglegt teymi hér innanhús sem varð að þessum vettvangi.“

Ýmislegt hefur breyst síðan þá. Til dæmis hefur fyrirtækið náð því að 98% hráefnabirgja sem Nói Síríus kaupir aðföng frá, skrifa nú undir siðareglur Nóa Síríus sem meðal annars eru byggðar á tíu meginreglum alþjóðlegs samnings Sameinuðu þjóðanna (e. The Ten Principles of the UN Global Compact).

„Annað dæmi er flokkunarhlufallið okkar á sorpi. Stjórnvöld breyttu flokkunarreglum þannig að fyrirtæki eiga að flokka í sjö flokka en heimili í fjóra. Á einu ári náðum við að bæta flokkunina okkar úr 45 í 85%,“ segir Stefanía og bætir við:

„Við erum líka mjög stolt af því að nú eru umbúðirnar okkar merktar þannig að neytendum er hjálpað að flokka þær rétt.“

Heilmargt hefur líka gerst hjá Orkla samsteypunni.

„Innan Orkla tilheyrum við Orkla Snacks. Þar var stofnaður samráðshópur sem við sitjum í, sem hefur það hlutverk að fara í gegnum málin og móta stefnu fyrir okkar vörutegundaflokka. Þessi vinna hefur verið af hinu góða því hún hefur gert okkur kleift að ákveða hvaða stefnu við viljum almennt taka í þessum málum.“

Sjálf segist hún þó fyrst og fremst ánægð af svo mörgum sem breyst hefur innanhús hjá fyrirtækinu og unnið í samráði við starfsfólk.

„Því oft er ávinningurinn af breytingunum þá svo sýnilegur,“ segir Stefanía og tekur dæmi:

Lengi vorum við með plast-vatnsglös inni í framleiðslunni. Þessum glösum var skipt út þannig að hver og einn starfsmaður á nú sitt eigið glas. 

Það sem breyttist við þetta var ekki aðeins minni plastnotkun, heldur líka það að nú þarf starfsfólk ekki að fara fram með nokkra ruslapoka á dag af plastglösum til að henda.“

Þá segist hún sjálf leggja áherslu á að upplýsa starfsfólk vel um ávinning.

„Til dæmis hversu mikill ávinningur felst í því að ná sorphlutfallinu okkar svona vel.“

Margt smátt gerir eitt stórt

Stefanía þreytist ekki á að ræða hversu miklu máli það skiptir að horfa á nær umhverfið sitt og hverju fyrirtækin geti sjálf breytt.

„Auðvitað eru komnir fullt af valkostum til að kaupa sér kolefnisjöfnun. En ef fyrirtæki fara í slík kaup, myndi ég þó alltaf ráðleggja þeim að gera það ekki fyrr en þau eru búin að breyta því sem hægt að breyta hjá sér.“

Það sé stefnan hjá Nóa Síríus.

„Við erum til dæmis að breyta akstursleiðum bílanna okkar til að fækka kílómetrum sem keyrðir eru. Því það er þá liður í að lækka kolefnissporin fyrir fyrirtækið í heild sinni. Mér finnst þetta í raun snúast svolítið um að margt smátt geri eitt stórt.“

En öll þessi vinna, nýjar reglugerðir og alls konar; Er þetta ekki íþyngjandi og eitthvað sem fer bara út í verðlagið?

„Ég myndi kannski ekki nota orðið íþyngjandi en vissulega er þetta mikil vinna og heilmikil vegferð fyrir fyrirtæki að fara í. Álagið hjá okkur hefur þó ekki lent aðeins á einni deild eða einum starfsmanni,“ svarar Stefanía og bætir við:

„Hvað varðar hækkanir þá höfum við ekki séð viðlíka verðhækkanir frá okkar birgjum eins og við höfum verið að sjá undanfarið. Hráefna hækkun er hins vegar ekki tilkomin vegna sjálfbærnivottana, heldur víðtækan uppskerubrest og sjúkdóma í trjám að ræða.“

En geta neytendur búist við að geta séð í framtíðinni hvaða kolefnisspor fylgja hverri vöru sem fólk kaupir; Hvort sem það væri flík eða súkkulaðistykki?

„Eins og staðan er þá get ég ekki svarað þessu. Því stundum gefa kolefnisspor ekki rétta mynd af vöru. Ég átti samtal við umbúðabirgja okkar þar sem þeir komu inná að það er umhverfisvænna að nota endurunnin pappír í vöruumbúðir. 

Endurunnin pappírinn telur hins vegar fleiri kolefnisspor en nýr pappír því að hann tekur með sér gömlu söguna; Öll fyrri kolefnisspor. 

Vara sem sýnir lægra kolefnisspor er því ekkert endilega sú sem er umhverfisvænust.“

Um hver áramót segir Stefanía Nóa Síríus meta áhættu á öllum hráefnum sem notuð eru við framleiðsluna.

„Þetta þýðir að við erum að taka inn í útreikningana alls kyns dæmi eins og hættur sem fylgja upprunalandinu, sem geta verið tengdar mannréttindabrotum, vörusvikum, umhverfisvá og fleira,“ segir Stefanía en bætir við:

„Margt í þessum heimi er samt enn í mótun. Til dæmis eru kakóvottanir keyrðar á massabókhaldi en um áramótin áttu að taka gildi reglur um að allt kakó þyrfti að vera rekjanlegt niður á býli. Þessu hefur verið frestað í tvígang því það er ekki búið að ákveða hvernig skil á þessum upplýsingum á að líta út. Í sjálfbærnivegferðinni þarf því líka að taka mið af því að margt á enn eftir að mótast og þróast betur.“