Þegar Trölli stal atkvæðum Eyjólfur Ingvi Bjarnason skrifar 19. desember 2024 13:03 Senn líður að því að nýkjörið Alþingi verði kallað saman og þingstörf hefjist. Ég óska öllum þingmönnum til hamingju með kjörið og velfarnaðar í störfum sínum fyrir landið allt á komandi kjörtímabili. En tilefni þess að ég sting niður penna er umfjöllun í fjölmiðlum um kosningakerfið, dauð atkvæði og misvægi atkvæða. Í þættinum Sprengisandi á Bylgjunni 8. desember sl. leiddu saman hesta sína Ólafur Þ. Harðarson próf. emeritus við HÍ og Haukur Arnþórsson, stjórnsýslufræðingur. Ummæli þeirra í garð landsbyggðarinnar minna helst á barn sem ekki var hlustað á í æsku og ég ráðlegg þeim að fá sér tíma hjá sálfræðing til að vinna úr landsbyggðaráfalli æsku sinnar. Þeir létu gamminn geysa en Haukur sagði meðal annars að vægi atkvæða væri alveg sérstaklega hættulegt á Íslandi vegna þess að ný sjónarmið koma svo seint út á land og veruleg hætta væri á því að landsmenn sætu uppi með gríðarlega áherslu á landbúnað og sjávarútveg og það sem er unnið úti á landi, því þessi þrjú landsbyggðarkjördæmi hafa 27 þingmenn eða næstum því meirihluta. Prófessor Ólafur vitnaði í nýlegar rannsóknir um að á landsbyggðinni væru 46% kjósenda þjóðlegir íhaldsmenn en á höfuðborgarsvæðinu væru 26% kjósenda þjóðlegir íhaldsmenn. Það leiðir af sér hugmyndafræðilega skekkju inní flestum flokkum þar sem landbyggðarkjördæmi fá of marga þingmenn á kostnað höfuðborgarsvæðisins. Stöldrum aðeins við og skoðum gögn og staðreyndir um þá þingmenn sem brátt taka sæti á Alþingi. Undirritaður lagðist í smá vinnu með aðstoð Google Maps og þjóðskrár og setti inná kort lögheimili þingmanna. Það er alveg rétt að landsbyggðarkjördæmin þrjú eiga 27 þingmenn. Af þessum 27 þingmönnum eiga 4 þeirra lögheimili á höfuðborgarsvæðinu og mikill meirihluti þingmanna býr á atvinnusóknarsvæði höfuðborgarinnar sem við á landsbyggðinni tölu gjarnan um sem svæðið á milli Hvítár í Borgarfirði og Hvítár í Árnessýslu. Á umræddu svæði búa 46 af 63 þingmönnum eða 73% þingmanna líkt og meðfylgjandi mynd sýnir. Mynd 1 – Lögheimili þingmanna sem kjörnir voru í Alþingiskosningum 2024 skv. þjóðskrá. Ef gögn Hagstofunnar eru skoðuð þá búa tæp 64% landsmanna í kjördæmunum þremur á höfuðborgarsvæðinu og að teknu tilliti til sveitarfélaganna á milli Hvítár og Hvítár þá búa á því svæði 76% landsmanna. Þessi gögn sýna að búseta þingmanna endurspeglar vel búsetu landsmanna – allavega varðandi svæðið milli Hvítánna óháð því hvort ný sjónarmið eigi erfitt með að ferðast norður fyrir Hvalfjörð eða austur fyrir Hellisheiði eða hvort menn verða þjóðlegir íhaldsmenn við það eitt að búa á Akranesi, Hveragerði eða Suðurnesjabæ. Ef jafna þarf vægi atkvæði milli kjördæmi er þá ekki rökrétt að jafna einnig vægi þjónustu þannig að sama þjónusta sé veitt um allt land óháð búsetu? Hvernig er með öll opinberu störfin? Yfir 70% þeirra er á höfuðborgarsvæðinu skv. greiningu RHA fyrr á þessu ári[1]. Hvernig er með innviði og uppbyggingu þeirra? Hvernig er með aðgengi að heilbrigðisþjónustu? Allt er þetta líklega afleiðing þess að við erum smáríki og mögulega er vægi atkvæða sérstaklega hættulegt á Íslandi vegna þess að höfuðborgarsvæðið þarf enga þjónustu að sækja út á land nema þá helst að komast í sumarbústað eða útilegu. Árið 1999 var unnin viðamikil skýrsla um endurskoðun á kjördæmaskipun sem núverandi kerfi byggir á[2]. Vegna þess að við þá breytingu fluttust þingsæti frá landsbyggðinni til höfuðborgarinnar er rætt um að „grípa til aðgerða til að styðja og styrkja búsetu á landsbyggðinni. Í því efni má nefna samgöngu- og vegamál, t.a.m. örari endurbætur á vegtengingum einstakra byggða við aðalvegakerfi landsins.“ Við sem búum úti á landi þekkjum sennilega best allra ástand þjóðveganna. Það hefur allavega ekki gengið neitt alltof vel hjá þingmönnum síðustu ár að forgangsraða fjármunum til samgöngumála. Hvernig má það vera að nágrannaþjóð okkar Færeyjar sem er mun fámennari getur grafið öll þessi jarðgöng. Gæti verið að þeir séu þjóðlegri íhaldsmenn en við Íslendingar? Líkt og gögn Hagstofunnar sýna eru 64% landsmanna í kjördæmunum þremur á höfuðborgarsvæðinu. Ef við skoðum samanburð á áhrifum höfuðborga í Evrópa hafa aðeins Lúxemborg og Malta hærra hlutfall í höfuðborginni og skal engan undra m.v. stærð þeirra ríkja. Út frá þessu má kannski álykta að áhrif höfuðborgarsvæðisins séu of mikil inná Alþingi miðað við löndin sem við berum okkur saman við. Mynd 2 – Hlutfall íbúa sem býr á höfuðborgarsvæði innan hvers lands Evrópu [3] Gæti verið að samkeppnisstaða höfuðborgarsvæðis og landsbyggðar sé skökk og birtingarmyndir þess eru fjölmargar. Ein er tekjuskipting ríkis og sveitarfélaga. Önnur er undanþága orkumannvirkja frá fasteignagjöldum – hvar eru þau staðsett og hverjar eru tekjurnar af auðlindinni? Við gætum einnig tekið tollvernd í landbúnaði. Tollfrjáls innflutningur á landbúnaðarvörum mun ekki halda uppi samfélögum úti á landi og m.a. þess vegna viðhalda flest löndin í kringum okkur tollvernd því þau eru meðvituð um samfélagsleg áhrif tollverndar á jafnvægi þéttbýlis og dreifbýlis. Það vantar heldur ekki að íbúar höfuðborgarinnar segi okkur sem búum úti á landi hvernig við eigum að hafa hlutina. Kannski er það svo að í hugum margra sem ólust upp úti á landi en fluttu síðar á höfuðborgarsvæðið að landsbyggðin á að vera veröldin sem var. Þar má engu breyta og samfélögin eiga helst ekki að fá tækifæri til að bæta samkeppnisstöðu sína og laða til sín íbúa með fjölbreyttari atvinnumöguleikum. Þetta viðhorf þekki ég vel eftir að hafa setið í sveitarstjórn Dalabyggðar undanfarin ár. Ábyrgð fjölmiðla á umræðu um landsbyggðina er einnig mikil því of oft þegar málefni hennar eru til umræðu er ekki leitað eftir sjónarmiðum þeirra sem þar búa sbr. umræðuþáttinn Sprengisand sem vitnað var til í upphafi þessara greinar. Það er ekki eina dæmið, ég gæti nefnt fjölmörg. Með þessari grein vil ég hvetja alþingismenn til að vera leiðandi í því að vera þingmenn landsins alls óháð því í hvaða kjördæmi þeir eru kjörnir. Þeir eru í lykilstöðu til að hafa áhrif á þessa umræðu og reyna minnka þá gjá sem virðist sífellt stækka á milli höfuðborgar og landsbyggðar. Nýkjörinn þingmaður, Jón Gnarr sagðist ætla að vera sýnilegur í starfi og átti þá við að þingmenn Reykjavíkur hafi ekki verið nægjanlega sýnilegir á tíma hans sem borgarstjóri frá 2010-2014. Það væri öllum þeim þingmönnum sem eru búsettir á milli Hvítár og Hvítár hollt að fara reglulega í ferðir útá land og hitta fólkið þar. Íbúar landsbyggðar munu taka vel á móti ykkur og það mun ekki standa á sveitarfélögum eða landshlutasamtökum þeirra að veita upplýsingar. Framundan er hátíð ljóss og friðar. Jólin munu koma jafnt í bæ, borg eða á landsbyggðinni líkt og gerðist í Þeimbæ þó Trölli væri búin að stela öllu sem minnti á jólin þar. Í allri umræðu um atkvæðavægi, kjördæmaskipan og kosningakerfi skiptir máli að talað sé við landsbyggðina en ekki eingöngu um hana eins og þar búi aðeins fólk með fornfálegar skoðanir. Höfundur er bóndi, sveitarstjórnarmaður og íbúi á landsbyggðinni. Hef búið erlendis og fylgist ágætlega með þjóðfélagsumræðunni. [1] https://www.stjornarradid.is/library/01--Frettatengt---myndir-og-skrar/IRN/Frettatengd-skjol/%c3%93sta%c3%b0bundin%20st%c3%b6rf%20sk%c3%bdrsla_loka%c3%batg%c3%a1fa%202023.pdf [2] https://www.althingi.is/altext/123/s/0141.html [3] https://mapsontheweb.zoom-maps.com/post/618990226522750976/percentage-of-people-who-live-in-the-metropolitan Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Kjördæmaskipan Mest lesið Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson Skoðun Skoðun Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Bætt dagsbirta í Svansvottuðum byggingum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Frelsi fylgir ábyrgð Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Menntakerfi í fremstu röð Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal skrifar Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson skrifar Skoðun Væntingar á villigötum Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Sjá meira
Senn líður að því að nýkjörið Alþingi verði kallað saman og þingstörf hefjist. Ég óska öllum þingmönnum til hamingju með kjörið og velfarnaðar í störfum sínum fyrir landið allt á komandi kjörtímabili. En tilefni þess að ég sting niður penna er umfjöllun í fjölmiðlum um kosningakerfið, dauð atkvæði og misvægi atkvæða. Í þættinum Sprengisandi á Bylgjunni 8. desember sl. leiddu saman hesta sína Ólafur Þ. Harðarson próf. emeritus við HÍ og Haukur Arnþórsson, stjórnsýslufræðingur. Ummæli þeirra í garð landsbyggðarinnar minna helst á barn sem ekki var hlustað á í æsku og ég ráðlegg þeim að fá sér tíma hjá sálfræðing til að vinna úr landsbyggðaráfalli æsku sinnar. Þeir létu gamminn geysa en Haukur sagði meðal annars að vægi atkvæða væri alveg sérstaklega hættulegt á Íslandi vegna þess að ný sjónarmið koma svo seint út á land og veruleg hætta væri á því að landsmenn sætu uppi með gríðarlega áherslu á landbúnað og sjávarútveg og það sem er unnið úti á landi, því þessi þrjú landsbyggðarkjördæmi hafa 27 þingmenn eða næstum því meirihluta. Prófessor Ólafur vitnaði í nýlegar rannsóknir um að á landsbyggðinni væru 46% kjósenda þjóðlegir íhaldsmenn en á höfuðborgarsvæðinu væru 26% kjósenda þjóðlegir íhaldsmenn. Það leiðir af sér hugmyndafræðilega skekkju inní flestum flokkum þar sem landbyggðarkjördæmi fá of marga þingmenn á kostnað höfuðborgarsvæðisins. Stöldrum aðeins við og skoðum gögn og staðreyndir um þá þingmenn sem brátt taka sæti á Alþingi. Undirritaður lagðist í smá vinnu með aðstoð Google Maps og þjóðskrár og setti inná kort lögheimili þingmanna. Það er alveg rétt að landsbyggðarkjördæmin þrjú eiga 27 þingmenn. Af þessum 27 þingmönnum eiga 4 þeirra lögheimili á höfuðborgarsvæðinu og mikill meirihluti þingmanna býr á atvinnusóknarsvæði höfuðborgarinnar sem við á landsbyggðinni tölu gjarnan um sem svæðið á milli Hvítár í Borgarfirði og Hvítár í Árnessýslu. Á umræddu svæði búa 46 af 63 þingmönnum eða 73% þingmanna líkt og meðfylgjandi mynd sýnir. Mynd 1 – Lögheimili þingmanna sem kjörnir voru í Alþingiskosningum 2024 skv. þjóðskrá. Ef gögn Hagstofunnar eru skoðuð þá búa tæp 64% landsmanna í kjördæmunum þremur á höfuðborgarsvæðinu og að teknu tilliti til sveitarfélaganna á milli Hvítár og Hvítár þá búa á því svæði 76% landsmanna. Þessi gögn sýna að búseta þingmanna endurspeglar vel búsetu landsmanna – allavega varðandi svæðið milli Hvítánna óháð því hvort ný sjónarmið eigi erfitt með að ferðast norður fyrir Hvalfjörð eða austur fyrir Hellisheiði eða hvort menn verða þjóðlegir íhaldsmenn við það eitt að búa á Akranesi, Hveragerði eða Suðurnesjabæ. Ef jafna þarf vægi atkvæði milli kjördæmi er þá ekki rökrétt að jafna einnig vægi þjónustu þannig að sama þjónusta sé veitt um allt land óháð búsetu? Hvernig er með öll opinberu störfin? Yfir 70% þeirra er á höfuðborgarsvæðinu skv. greiningu RHA fyrr á þessu ári[1]. Hvernig er með innviði og uppbyggingu þeirra? Hvernig er með aðgengi að heilbrigðisþjónustu? Allt er þetta líklega afleiðing þess að við erum smáríki og mögulega er vægi atkvæða sérstaklega hættulegt á Íslandi vegna þess að höfuðborgarsvæðið þarf enga þjónustu að sækja út á land nema þá helst að komast í sumarbústað eða útilegu. Árið 1999 var unnin viðamikil skýrsla um endurskoðun á kjördæmaskipun sem núverandi kerfi byggir á[2]. Vegna þess að við þá breytingu fluttust þingsæti frá landsbyggðinni til höfuðborgarinnar er rætt um að „grípa til aðgerða til að styðja og styrkja búsetu á landsbyggðinni. Í því efni má nefna samgöngu- og vegamál, t.a.m. örari endurbætur á vegtengingum einstakra byggða við aðalvegakerfi landsins.“ Við sem búum úti á landi þekkjum sennilega best allra ástand þjóðveganna. Það hefur allavega ekki gengið neitt alltof vel hjá þingmönnum síðustu ár að forgangsraða fjármunum til samgöngumála. Hvernig má það vera að nágrannaþjóð okkar Færeyjar sem er mun fámennari getur grafið öll þessi jarðgöng. Gæti verið að þeir séu þjóðlegri íhaldsmenn en við Íslendingar? Líkt og gögn Hagstofunnar sýna eru 64% landsmanna í kjördæmunum þremur á höfuðborgarsvæðinu. Ef við skoðum samanburð á áhrifum höfuðborga í Evrópa hafa aðeins Lúxemborg og Malta hærra hlutfall í höfuðborginni og skal engan undra m.v. stærð þeirra ríkja. Út frá þessu má kannski álykta að áhrif höfuðborgarsvæðisins séu of mikil inná Alþingi miðað við löndin sem við berum okkur saman við. Mynd 2 – Hlutfall íbúa sem býr á höfuðborgarsvæði innan hvers lands Evrópu [3] Gæti verið að samkeppnisstaða höfuðborgarsvæðis og landsbyggðar sé skökk og birtingarmyndir þess eru fjölmargar. Ein er tekjuskipting ríkis og sveitarfélaga. Önnur er undanþága orkumannvirkja frá fasteignagjöldum – hvar eru þau staðsett og hverjar eru tekjurnar af auðlindinni? Við gætum einnig tekið tollvernd í landbúnaði. Tollfrjáls innflutningur á landbúnaðarvörum mun ekki halda uppi samfélögum úti á landi og m.a. þess vegna viðhalda flest löndin í kringum okkur tollvernd því þau eru meðvituð um samfélagsleg áhrif tollverndar á jafnvægi þéttbýlis og dreifbýlis. Það vantar heldur ekki að íbúar höfuðborgarinnar segi okkur sem búum úti á landi hvernig við eigum að hafa hlutina. Kannski er það svo að í hugum margra sem ólust upp úti á landi en fluttu síðar á höfuðborgarsvæðið að landsbyggðin á að vera veröldin sem var. Þar má engu breyta og samfélögin eiga helst ekki að fá tækifæri til að bæta samkeppnisstöðu sína og laða til sín íbúa með fjölbreyttari atvinnumöguleikum. Þetta viðhorf þekki ég vel eftir að hafa setið í sveitarstjórn Dalabyggðar undanfarin ár. Ábyrgð fjölmiðla á umræðu um landsbyggðina er einnig mikil því of oft þegar málefni hennar eru til umræðu er ekki leitað eftir sjónarmiðum þeirra sem þar búa sbr. umræðuþáttinn Sprengisand sem vitnað var til í upphafi þessara greinar. Það er ekki eina dæmið, ég gæti nefnt fjölmörg. Með þessari grein vil ég hvetja alþingismenn til að vera leiðandi í því að vera þingmenn landsins alls óháð því í hvaða kjördæmi þeir eru kjörnir. Þeir eru í lykilstöðu til að hafa áhrif á þessa umræðu og reyna minnka þá gjá sem virðist sífellt stækka á milli höfuðborgar og landsbyggðar. Nýkjörinn þingmaður, Jón Gnarr sagðist ætla að vera sýnilegur í starfi og átti þá við að þingmenn Reykjavíkur hafi ekki verið nægjanlega sýnilegir á tíma hans sem borgarstjóri frá 2010-2014. Það væri öllum þeim þingmönnum sem eru búsettir á milli Hvítár og Hvítár hollt að fara reglulega í ferðir útá land og hitta fólkið þar. Íbúar landsbyggðar munu taka vel á móti ykkur og það mun ekki standa á sveitarfélögum eða landshlutasamtökum þeirra að veita upplýsingar. Framundan er hátíð ljóss og friðar. Jólin munu koma jafnt í bæ, borg eða á landsbyggðinni líkt og gerðist í Þeimbæ þó Trölli væri búin að stela öllu sem minnti á jólin þar. Í allri umræðu um atkvæðavægi, kjördæmaskipan og kosningakerfi skiptir máli að talað sé við landsbyggðina en ekki eingöngu um hana eins og þar búi aðeins fólk með fornfálegar skoðanir. Höfundur er bóndi, sveitarstjórnarmaður og íbúi á landsbyggðinni. Hef búið erlendis og fylgist ágætlega með þjóðfélagsumræðunni. [1] https://www.stjornarradid.is/library/01--Frettatengt---myndir-og-skrar/IRN/Frettatengd-skjol/%c3%93sta%c3%b0bundin%20st%c3%b6rf%20sk%c3%bdrsla_loka%c3%batg%c3%a1fa%202023.pdf [2] https://www.althingi.is/altext/123/s/0141.html [3] https://mapsontheweb.zoom-maps.com/post/618990226522750976/percentage-of-people-who-live-in-the-metropolitan
Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar
Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar
Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar
Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar