Ahimsa: Siðferði kjöts og innflytjendamála Rajan Parrikar skrifar 9. desember 2024 10:02 Manneskjan erfir þær hefðir sem hún fæðist inn í. Hvort sem þær birtast í trúarbrögðum, matarvenjum eða félagslegum siðum, þá virðast þessar arfleifðir oft eðlilegar og sjálfsagðar, og flestir fylgja þeim eftir án mikillar yfirvegunar. Tökum Ísland sem dæmi—samfélag með djúpar rætur í kjötáti, þar sem neysla á kjöti er jafn eðlislæg og andardráttur. En nýleg umræða um hvalveiðar hefur sett spurningamerki við það sem margir telja grunnstoð íslenskrar menningar: veiðar á hvölum til matar. Ástæður þess að hætta að borða kjöt, eða takmarka neyslu þess verulega, eru margar og sannfærandi, þar sem heilsa er fremst í flokki. Láttu þig ekki blekkja af samfélagsmiðlaherferðum sem lofa kosti kjöts eða skammvinnum tískubylgjum eins og „kjötætumataræðinu.“ Áratuga rannsóknir sýna fram á skaðsemi rauðs og unnins kjöts, með tengslum við krabbamein, hjarta- og æðasjúkdóma og jafnvel sykursýki—mun frekar en sykurs vel þekkta tengingu við sykursýki. Aðeins meðvituð vanþekking getur afneitað þessum staðreyndum, þrátt fyrir stöðuga viðleitni kjötiðnaðarins til að hylma yfir þær. Á Vesturlöndum kemur mikið af andstöðu við hvalveiðar—djúpstæð hefð á Íslandi—og við kjötneyslu almennt frá ný-vegan hreyfingunni. Þótt ásetningur þeirra sé oft lofsverður geta aðferðir þeirra verið andstæður markmiðinu. Öfgafullar aðferðir sannfæra sjaldan; þær fæla fólk frá. Ef maður vill hvetja til breytinga verður maður að höfða til skynsemi, ekki þvinga fram vilja sinn. Ég skal þó fjarri því standa í vegi fyrir þeim sem kjósa að eyðileggja eigin heilsu. Það er fullveldisréttur þeirra! Von mín er einfaldlega að varpa ljósi á aðra leið. Ég vil nálgast þetta efni út frá sjónarhorni Ahimsa, hugtaks sem er að mestu óþekkt á Íslandi. Ahimsa á rætur sínar í sanskrít orðinu himsa, sem þýðir skaði eða meiðsli. Ahimsa er andstæða þess, og merkir meginregluna um að valda ekki skaða eða meiðslum. Þessi forna hindúahugmynd, sem einnig er mikilvæg í búddisma og jainisma, er hnitmiðuð í setningunni: Ahimsa Paramo Dharma—Að valda ekki skaða er æðsta Dharma. Ahimsa tengist náið kenningunni um Karma, siðferðislegu reikningsdæmi mannlegra gjörða, en stendur einnig sjálfstætt sem leiðarljós um siðferðilegt líferni. Í framkvæmd leggur Ahimsa áherslu á meginregluna um minnstan skaða. Þar sem viðurkennd er sú staðreynd að lífið krefst óhjákvæmilega einhverra skaða, hvetur hún til meðvitaðrar lágmörkunar. Mikilvægast er að þessi meginregla nær til allra skynverunda, ekki aðeins manna, og gerir samúð að eðlilegum fylgifiska Ahimsa. Ahimsa er langt frá því að vera stíf trúarleg boðun; hún myndar heimspekilegan grundvöll grænmetisfæðis í dharmískum hefðum. Ólíkt abrahamískum trúarbrögðum, sem byggja matarreglur á boðorðum frá guðdómi, eru dharmískar hefðir ekki „opinberaðar.“ Þær hafa hvorki einn spámann, eina bók né boðorð. Slíkir algjörir lögmálar geta einfaldlega ákvarðanatöku en bregðast oft við að taka tillit til flækjanna í raunveruleikanum. Hinir fornu indversku viskubrunnir sáu Ahimsa ekki sem óraunhæfa hugsjón heldur sem hagnýta, næma siðfræði. Frekar en að krefjast „engra skaða,“ boðar hún „minnstan skaða.“ Hugleiðum Ísland á fyrri tímum, þar sem lifun krafðist hvalveiða, sauðfjárslátrunar eða fiskveiða. Í landi þar sem matur var af skornum skammti samræmdist það að taka líf dýra samfélagsþörfum fullkomlega meginreglunni um Ahimsa. Það sem reglan krefst hins vegar er yfirvegun. Gjörðir sem eiga rætur í henni verða að spretta af nauðsyn, ekki þægindum eða nautnahyggju. Indverski keisarinn Ashoka gerði Ahimsa að opinberri stefnu á 3. öld f.Kr.—fyrsta skráða dæmið um ríki sem vefur samúð með dýrum inn í stjórnarhætti sína. Steinsteypt boðorð Ashoka, sem finnast víðsvegar um Indland, sýna samfélag sem leggur áherslu á siðferðilegan taumhald og velferð allra skynverunda. Þessi nálgun er í hrópandi andstöðu við nútíma ný-vegan hreyfingu, sem oft tekur upp ósveigjanlega afstöðu. Þó að samtök eins og PETA líti á sig sem brautryðjendur í réttindabaráttu dýra, þá er stefna Ashoka yfir 2000 árum á undan þeim. Þótt grænmetisfæði sé jaðartengt í vestrænni hugsun hafa áberandi hugsuðir lengi talað fyrir því. Pýþagóras á 6. öld f.Kr. fordæmdi neyslu dýra sem siðferðilega spillandi. Plútarkos spurði: „Hvernig geturðu spurt hvaða ástæða Pýþagóras hafði fyrir því að forðast kjöt?“ Öldum síðar lagði Jeremy Bentham áherslu á þjáningar frekar en skynsemi, og sagði að kjarni málsins væri ekki hvort dýr gætu hugsað, heldur hvort þau gætu þjáðst. Rétt skilin hefur Ahimsa kraft til að umbreyta manni í grundvallaratriðum. Hún er jafn áhrifamikil og hugleiðandi tónn möntru, fær um að endurskipuleggja hugmyndafræði manns og móta lífsviðhorf hans. Að tileinka sér Ahimsa er að ganga í gegnum djúpt umbreytingarferli—þú verður aldrei sami einstaklingurinn aftur. Meðal hindúa sem neyta kjöts leiðir reglan oft til hugleiðslu, sem að lokum verður að persónulegri vakningu. Algengt er að þeir sem eru á miðjum aldri og eldri yfirgefi kjötneyslu algjörlega, meðvitað skref frá nautnum skynfæra í átt að andlegum þroska. Ahimsa býður einnig sjónarhorn til að skoða innflytjendastefnu Íslands. Spár gefa til kynna að Íslendingar gætu orðið minnihluti í eigin landi innan nokkurra áratuga. Að leyfa stórfellda innflutning einstaklinga sem aðhyllast trúarbragð sem er fjandsamlegt íslenskum hefðum og gildum er ofbeldi gegn íslenskri fjölskyldu. Ahimsa, í þessu samhengi, styður vernd íslenskrar menningar og þjóðarvitundar sem réttmæta sjálfsvarnarstefnu. Hvort sem hún er beitt í matarvenjum eða varðveislu íslenskrar arfleifðar veitir Ahimsa siðferðislegan áttavita. Viskan leiðir okkur í átt að vali sem ýtir undir persónulegan þroska og varðveitir jafnvægi í heiminum sem við deilum saman. Höfundur fæddist í Goufylki Indlands, hlaut skaðmenntun í Bandaríkjunum og var endurbættur á Íslandi. Vefsetur hans er http://parrikar.com. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Dæmir sig sjálft Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Mega blaðamenn ljúga? Páll Steingrímsson skrifar Skoðun Ákall um nægjusemi í heimi neyslubrjálæðis Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar Skoðun Samstarf er lykill að framtíðinni Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæði? Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Hver erum við? Hvert stefnum við? Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar Skoðun Hugtakið valdarán gengisfellt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Dæmt um form, ekki efni Hörður Arnarson skrifar Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Flugnám - Fyrsti hluti: Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Sjá meira
Manneskjan erfir þær hefðir sem hún fæðist inn í. Hvort sem þær birtast í trúarbrögðum, matarvenjum eða félagslegum siðum, þá virðast þessar arfleifðir oft eðlilegar og sjálfsagðar, og flestir fylgja þeim eftir án mikillar yfirvegunar. Tökum Ísland sem dæmi—samfélag með djúpar rætur í kjötáti, þar sem neysla á kjöti er jafn eðlislæg og andardráttur. En nýleg umræða um hvalveiðar hefur sett spurningamerki við það sem margir telja grunnstoð íslenskrar menningar: veiðar á hvölum til matar. Ástæður þess að hætta að borða kjöt, eða takmarka neyslu þess verulega, eru margar og sannfærandi, þar sem heilsa er fremst í flokki. Láttu þig ekki blekkja af samfélagsmiðlaherferðum sem lofa kosti kjöts eða skammvinnum tískubylgjum eins og „kjötætumataræðinu.“ Áratuga rannsóknir sýna fram á skaðsemi rauðs og unnins kjöts, með tengslum við krabbamein, hjarta- og æðasjúkdóma og jafnvel sykursýki—mun frekar en sykurs vel þekkta tengingu við sykursýki. Aðeins meðvituð vanþekking getur afneitað þessum staðreyndum, þrátt fyrir stöðuga viðleitni kjötiðnaðarins til að hylma yfir þær. Á Vesturlöndum kemur mikið af andstöðu við hvalveiðar—djúpstæð hefð á Íslandi—og við kjötneyslu almennt frá ný-vegan hreyfingunni. Þótt ásetningur þeirra sé oft lofsverður geta aðferðir þeirra verið andstæður markmiðinu. Öfgafullar aðferðir sannfæra sjaldan; þær fæla fólk frá. Ef maður vill hvetja til breytinga verður maður að höfða til skynsemi, ekki þvinga fram vilja sinn. Ég skal þó fjarri því standa í vegi fyrir þeim sem kjósa að eyðileggja eigin heilsu. Það er fullveldisréttur þeirra! Von mín er einfaldlega að varpa ljósi á aðra leið. Ég vil nálgast þetta efni út frá sjónarhorni Ahimsa, hugtaks sem er að mestu óþekkt á Íslandi. Ahimsa á rætur sínar í sanskrít orðinu himsa, sem þýðir skaði eða meiðsli. Ahimsa er andstæða þess, og merkir meginregluna um að valda ekki skaða eða meiðslum. Þessi forna hindúahugmynd, sem einnig er mikilvæg í búddisma og jainisma, er hnitmiðuð í setningunni: Ahimsa Paramo Dharma—Að valda ekki skaða er æðsta Dharma. Ahimsa tengist náið kenningunni um Karma, siðferðislegu reikningsdæmi mannlegra gjörða, en stendur einnig sjálfstætt sem leiðarljós um siðferðilegt líferni. Í framkvæmd leggur Ahimsa áherslu á meginregluna um minnstan skaða. Þar sem viðurkennd er sú staðreynd að lífið krefst óhjákvæmilega einhverra skaða, hvetur hún til meðvitaðrar lágmörkunar. Mikilvægast er að þessi meginregla nær til allra skynverunda, ekki aðeins manna, og gerir samúð að eðlilegum fylgifiska Ahimsa. Ahimsa er langt frá því að vera stíf trúarleg boðun; hún myndar heimspekilegan grundvöll grænmetisfæðis í dharmískum hefðum. Ólíkt abrahamískum trúarbrögðum, sem byggja matarreglur á boðorðum frá guðdómi, eru dharmískar hefðir ekki „opinberaðar.“ Þær hafa hvorki einn spámann, eina bók né boðorð. Slíkir algjörir lögmálar geta einfaldlega ákvarðanatöku en bregðast oft við að taka tillit til flækjanna í raunveruleikanum. Hinir fornu indversku viskubrunnir sáu Ahimsa ekki sem óraunhæfa hugsjón heldur sem hagnýta, næma siðfræði. Frekar en að krefjast „engra skaða,“ boðar hún „minnstan skaða.“ Hugleiðum Ísland á fyrri tímum, þar sem lifun krafðist hvalveiða, sauðfjárslátrunar eða fiskveiða. Í landi þar sem matur var af skornum skammti samræmdist það að taka líf dýra samfélagsþörfum fullkomlega meginreglunni um Ahimsa. Það sem reglan krefst hins vegar er yfirvegun. Gjörðir sem eiga rætur í henni verða að spretta af nauðsyn, ekki þægindum eða nautnahyggju. Indverski keisarinn Ashoka gerði Ahimsa að opinberri stefnu á 3. öld f.Kr.—fyrsta skráða dæmið um ríki sem vefur samúð með dýrum inn í stjórnarhætti sína. Steinsteypt boðorð Ashoka, sem finnast víðsvegar um Indland, sýna samfélag sem leggur áherslu á siðferðilegan taumhald og velferð allra skynverunda. Þessi nálgun er í hrópandi andstöðu við nútíma ný-vegan hreyfingu, sem oft tekur upp ósveigjanlega afstöðu. Þó að samtök eins og PETA líti á sig sem brautryðjendur í réttindabaráttu dýra, þá er stefna Ashoka yfir 2000 árum á undan þeim. Þótt grænmetisfæði sé jaðartengt í vestrænni hugsun hafa áberandi hugsuðir lengi talað fyrir því. Pýþagóras á 6. öld f.Kr. fordæmdi neyslu dýra sem siðferðilega spillandi. Plútarkos spurði: „Hvernig geturðu spurt hvaða ástæða Pýþagóras hafði fyrir því að forðast kjöt?“ Öldum síðar lagði Jeremy Bentham áherslu á þjáningar frekar en skynsemi, og sagði að kjarni málsins væri ekki hvort dýr gætu hugsað, heldur hvort þau gætu þjáðst. Rétt skilin hefur Ahimsa kraft til að umbreyta manni í grundvallaratriðum. Hún er jafn áhrifamikil og hugleiðandi tónn möntru, fær um að endurskipuleggja hugmyndafræði manns og móta lífsviðhorf hans. Að tileinka sér Ahimsa er að ganga í gegnum djúpt umbreytingarferli—þú verður aldrei sami einstaklingurinn aftur. Meðal hindúa sem neyta kjöts leiðir reglan oft til hugleiðslu, sem að lokum verður að persónulegri vakningu. Algengt er að þeir sem eru á miðjum aldri og eldri yfirgefi kjötneyslu algjörlega, meðvitað skref frá nautnum skynfæra í átt að andlegum þroska. Ahimsa býður einnig sjónarhorn til að skoða innflytjendastefnu Íslands. Spár gefa til kynna að Íslendingar gætu orðið minnihluti í eigin landi innan nokkurra áratuga. Að leyfa stórfellda innflutning einstaklinga sem aðhyllast trúarbragð sem er fjandsamlegt íslenskum hefðum og gildum er ofbeldi gegn íslenskri fjölskyldu. Ahimsa, í þessu samhengi, styður vernd íslenskrar menningar og þjóðarvitundar sem réttmæta sjálfsvarnarstefnu. Hvort sem hún er beitt í matarvenjum eða varðveislu íslenskrar arfleifðar veitir Ahimsa siðferðislegan áttavita. Viskan leiðir okkur í átt að vali sem ýtir undir persónulegan þroska og varðveitir jafnvægi í heiminum sem við deilum saman. Höfundur fæddist í Goufylki Indlands, hlaut skaðmenntun í Bandaríkjunum og var endurbættur á Íslandi. Vefsetur hans er http://parrikar.com.
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun
Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun
Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson Skoðun
Skoðun Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson skrifar
Skoðun Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir skrifar
Skoðun Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Fjármálalæsi í fríinu – fjárfesting sem endist lengur en sólbrúnkan! Íris Björk Hreinsdóttir skrifar
Skoðun Flugnám - Fyrsti hluti: Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar
Í skugga virkjana, þegar náttúran fær ekki að tala: Hvammsvirkjun lamin í gegn með góðu og illu Gunnar Þór Jónsson,Svanborg R. Jónsdóttir Skoðun
Hvað hefur áunnist á 140 dögum? Heiða Björg Hilmisdóttir,Dóra Björt Guðjónsdóttir,Sanna Magdalena Mörtudóttir,Helga Þórðardóttir,Líf Magneudóttir Skoðun
Á hvaða vegferð er ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur gagnvart sjávarútvegssveitarfélögunum? Anton Guðmundsson Skoðun