Kaupmáttur á opinberum markaði minni vegna lausra samninga Kjartan Kjartansson skrifar 13. nóvember 2024 10:21 Kennarar eru á meðal þeirra opinberu starfsmanna sem hafa enn ekki gert kjarasamning. Hér sjást þeir mótmæla Einari Þorsteinssyni borgarstjóra í ráðhúsinu í haust. Vísir/Vilhelm Enn er ósamið við um fjörutíu prósent opinbera vinnumarkaðarins á sama tíma og samningum við allflest launafólk á almennum markaði er lokið. Fyrir vikið hefur kaupmáttur fólks á opinbera markaðinum rýrnað eða staðið í stað á meðan hann hefur aukist aðeins á þeim almenna. Langtímasamningar hafa verið undirritaðir við 80-90 prósent launafólks á vinnumarkaði í samningalotu sem hófst í febrúar, að því er kemur fram í haustskýrslu kjaratölfræðinefndar. Það er samstarfsnefnd ríkis, sveitarfélaga og heildarsamtaka á vinnumarkaði um gerð og hagnýtingu talnaefnis um laun og efnahag til undirbúnings og eftirfylgni með kjarasamningum. Áætlað er að ósamið sé við um 24 þúsund manns á opinbera markaðnum, þar á meðal ríflega helming launafólks innan BHM, öll aðildarfélag Kennarasambands Íslands auk lækna og hjúkrunarfræðinga sem standa utan heildarsamtaka. Misræmið í hvers langt samningagerð er komin á almenna markaðnum annars vegar og þeim opinbera hins vegar þýðir að launaþróun er ólík á milli þeirra. Á almenna markaðnum hækkaði grunntímakaup um 5,2 prósent frá febrúar til júlí. Hækkunin nam 2,9 prósentum hjá Reykjavíkurborg og rúmlega tveimur prósentum hjá ríki og sveitarfélögum utan Reykjavíkur. Kaupmáttur grunntímakaupsins jókst um 1,5 prósent á tímabilinu, mest á almenna markaðnum þar sem samningum allflestra var lokið. Á sama tíma rýrnaði kaupmáttur á opinbera markaðnum eða stóð í stað þar sem enn er ósamið við stóra hópa. Almennt jókst kaupmáttur launa um 0,5 prósent á fyrri helmingi ársins borið saman við sama tímabil í fyrra. Vegna hárra vaxta og verðbólgu dróst kaupmáttur ráðstöfunartekna aftur á móti lítillega saman. Dregur úr mun á lægstu og hæstu launum Blönduð leið krónutölu- og prósentuhækkana sem urðu fyrir valinu í þeim kjarasamningum sem hafa verið gerðir er sögð hafa skilað hlutfallslega meiri hækkunum á lægri laun. Þessi áhersla undanfarin ár hafi leitt til þess að munur á hæstu og lægstu launum á vinnumarkaði hafi dregist saman og tíundastuðlar lækkað markvert. Regluleg laun allra fullvinnandi á vinnumarkaði voru 821.000 krónur að meðaltali í maí. Hæst voru meðallaunin á almenna vinnumarkaðnum, hvort sem litið var til grunnlauna, reglulegra launa eða reglulegra heildarlauna. Launadreifing var aftur á móti meiri á almennum markaði en hjá því opinbera. Þótt verðbólga fari lækkandi eru ekki horfur á að hún fari niður í þau mörk sem Seðlabankinn telur ásættanleg fyrr en eftir tvö ár.Vísir/Vilhelm Vaxtagjöld vaxandi hluti af ráðstöfunartekjum Um stöðu efnahagsmála almennt segir í skýrslunni að hægt hafi á efnahagslegum umsvifum eftir þrjú ár af kröftugum hagvexti. Útlit sé fyrir óverulegan hagvöxt í ár. Þótt verðbólga hafi farið hratt lækkandi undanfarna mánuði sé ekki útlit fyrir að hún nálgist markmið Seðlabankans fyrr en undir lok árs 2026. Framleiðni vinnuafls á landinu hefur aukist um 1,8 prósent að meðaltali á ári síðustu fimm árin og er það sagt mun meira en annars staðar á Norðurlöndunum. Mest framleiðniaukning hefur orðið í verslun og sjávarútvegi en minnst í iðnaði og byggingarstarfsemi. Hlutdeild launafólks í verðmætasköðun hagkerfisins hefur á sama tíma lækkað um 1,2 prósentustig síðustu fimm árin. Eiginfjárstaða heimila er sögð hafa batnað og skuldastaða þeirra almennt góð í sögulegu samhengi. Mikill munur sé þó á stöðu heimila á eigna- og leigumarkaði. Vaxtagjöld sem hlutfall af ráðstöfunartekjum hjá heimilum með íbúðalán hafa farið vaxandi, sérstaklega á meðal ungs fólks. Ein mesta atvinnuþátttaka innflytjenda innan OECD Dregið hefur úr spennu á vinnumarkaði með hægari efnahagsumsvifum. Starfandi fólki fjölgar hægar en undanfarið þótt atvinnuleysi sé áfram lágt og atvinnuþáttaka sé mikil. Innflytjendum á vinnumarkaði hefur fjölgað ört. Þeir eru nú tæplega fjórðungur starfandi fólks en voru sex prósent fyrir tuttugu árum. Atvinnuþátttaka innflytjenda á Íslandi er ein sú mesta á meðal OECD-þjóða og lítll munur er á hlutfalli starfandi innflytjenda og þeirra sem eru fæddir á landinu. Þá eru innflytjendur á Íslandi vel menntaðir borið saman við önnur lönd og algengara að þeir sinni starfi sem er ekki í samræmi við menntunarstig þeirra en fólk með íslenskan bakgrunn. Íslenskukunnátta innflytjenda er þó sögð lítil í samanburði við kunnáttu á tungumálu búseturíkis í öðrum OECD-ríkjum. Kjaramál Kjaraviðræður 2023-24 Mest lesið Gervihjónabönd: Að eiga vinnu-eiginmann eða vinnu-eiginkonu Atvinnulíf Framkvæmdastjóri Olís: „Ekki hleypa henni að græjunum“ Atvinnulíf Hryllingssögur og dæmi: „Slúbbertar halda heilu stofnunum í gíslingu“ Atvinnulíf Brutu lög við söluna á Íslandsbanka og greiða yfir 60 milljónir í sektir Viðskipti innlent Segir félaginu skylt að skipta sér af „sorgarvegferð“ Play Viðskipti innlent Ekkert tillit tekið til aðstæðna og ljóst að vöruúrval minnki Viðskipti innlent BMW lækkar verð á nýjustu kynslóð sportjeppans X3 Plug-in Hybrid Samstarf Pakkarnir séu langt frá því að vera sambærilegir Viðskipti innlent Vilja að Musk fái allt að 122 billjónir á næsta áratug Viðskipti erlent Segir „vanstilltan“ starfsmann Icelandair kominn úr skotgröfunum Viðskipti innlent Fleiri fréttir Ekkert tillit tekið til aðstæðna og ljóst að vöruúrval minnki Brutu lög við söluna á Íslandsbanka og greiða yfir 60 milljónir í sektir Pakkarnir séu langt frá því að vera sambærilegir Síminn má dreifa efni Sýnar Húrra opnar þriðju verslunina á höfuðborgarsvæðinu Segir félaginu skylt að skipta sér af „sorgarvegferð“ Play Seldu samheitalyf við hvítblæði og HIV fyrir hundruð milljóna Ráðin nýr fagstjóri hjá Íslandsstofu Greiddu eina krónu fyrir Mannlíf Aukið samstarf opni á fleiri tengimöguleika til vesturstrandar Bandaríkjanna Bein útsending: Sjálfbærnidagur Landsbankans Tekur við starfi forstjóra Samkaupa Hætta með spilakassa á Ölveri Bein útsending: Ársfundur Grænvangs - Samstarf til framtíðar Flytja Emmessís í Grafarvog 78 sagt upp í þremur hópuppsögnum Tveir nýir framkvæmdastjórar hjá Póstinum Segir „vanstilltan“ starfsmann Icelandair kominn úr skotgröfunum Ráðinn nýr fjárfestingastjóri Ísafold Capital Partners Þrjár ráðnar til Krafts Bein útsending: Morgunfundur Svansins: Harðar kröfur – Auðvelt val Opnuðu 64 ný hjúkrunarrými á Hrafnistu í Kópavogi Kaupa bræðurna út: „Við vorum sammála um að vinna ekki lengur saman“ Flestir ánægðir með söluna á Íslandsbanka Samið um norðlenska forgangsorku „Þetta eru ekki alveg óvæntar fréttir“ Formaður FÍA hafi beina hagsmuni af því að ráðast gegn Play Selja hlut sinn í Skógarböðunum Spáir endalokum Play á Íslandi: „Fjárfestar voru lokkaðir að stofnun þessa félags“ Jón Gunnarsson til Samorku Sjá meira
Langtímasamningar hafa verið undirritaðir við 80-90 prósent launafólks á vinnumarkaði í samningalotu sem hófst í febrúar, að því er kemur fram í haustskýrslu kjaratölfræðinefndar. Það er samstarfsnefnd ríkis, sveitarfélaga og heildarsamtaka á vinnumarkaði um gerð og hagnýtingu talnaefnis um laun og efnahag til undirbúnings og eftirfylgni með kjarasamningum. Áætlað er að ósamið sé við um 24 þúsund manns á opinbera markaðnum, þar á meðal ríflega helming launafólks innan BHM, öll aðildarfélag Kennarasambands Íslands auk lækna og hjúkrunarfræðinga sem standa utan heildarsamtaka. Misræmið í hvers langt samningagerð er komin á almenna markaðnum annars vegar og þeim opinbera hins vegar þýðir að launaþróun er ólík á milli þeirra. Á almenna markaðnum hækkaði grunntímakaup um 5,2 prósent frá febrúar til júlí. Hækkunin nam 2,9 prósentum hjá Reykjavíkurborg og rúmlega tveimur prósentum hjá ríki og sveitarfélögum utan Reykjavíkur. Kaupmáttur grunntímakaupsins jókst um 1,5 prósent á tímabilinu, mest á almenna markaðnum þar sem samningum allflestra var lokið. Á sama tíma rýrnaði kaupmáttur á opinbera markaðnum eða stóð í stað þar sem enn er ósamið við stóra hópa. Almennt jókst kaupmáttur launa um 0,5 prósent á fyrri helmingi ársins borið saman við sama tímabil í fyrra. Vegna hárra vaxta og verðbólgu dróst kaupmáttur ráðstöfunartekna aftur á móti lítillega saman. Dregur úr mun á lægstu og hæstu launum Blönduð leið krónutölu- og prósentuhækkana sem urðu fyrir valinu í þeim kjarasamningum sem hafa verið gerðir er sögð hafa skilað hlutfallslega meiri hækkunum á lægri laun. Þessi áhersla undanfarin ár hafi leitt til þess að munur á hæstu og lægstu launum á vinnumarkaði hafi dregist saman og tíundastuðlar lækkað markvert. Regluleg laun allra fullvinnandi á vinnumarkaði voru 821.000 krónur að meðaltali í maí. Hæst voru meðallaunin á almenna vinnumarkaðnum, hvort sem litið var til grunnlauna, reglulegra launa eða reglulegra heildarlauna. Launadreifing var aftur á móti meiri á almennum markaði en hjá því opinbera. Þótt verðbólga fari lækkandi eru ekki horfur á að hún fari niður í þau mörk sem Seðlabankinn telur ásættanleg fyrr en eftir tvö ár.Vísir/Vilhelm Vaxtagjöld vaxandi hluti af ráðstöfunartekjum Um stöðu efnahagsmála almennt segir í skýrslunni að hægt hafi á efnahagslegum umsvifum eftir þrjú ár af kröftugum hagvexti. Útlit sé fyrir óverulegan hagvöxt í ár. Þótt verðbólga hafi farið hratt lækkandi undanfarna mánuði sé ekki útlit fyrir að hún nálgist markmið Seðlabankans fyrr en undir lok árs 2026. Framleiðni vinnuafls á landinu hefur aukist um 1,8 prósent að meðaltali á ári síðustu fimm árin og er það sagt mun meira en annars staðar á Norðurlöndunum. Mest framleiðniaukning hefur orðið í verslun og sjávarútvegi en minnst í iðnaði og byggingarstarfsemi. Hlutdeild launafólks í verðmætasköðun hagkerfisins hefur á sama tíma lækkað um 1,2 prósentustig síðustu fimm árin. Eiginfjárstaða heimila er sögð hafa batnað og skuldastaða þeirra almennt góð í sögulegu samhengi. Mikill munur sé þó á stöðu heimila á eigna- og leigumarkaði. Vaxtagjöld sem hlutfall af ráðstöfunartekjum hjá heimilum með íbúðalán hafa farið vaxandi, sérstaklega á meðal ungs fólks. Ein mesta atvinnuþátttaka innflytjenda innan OECD Dregið hefur úr spennu á vinnumarkaði með hægari efnahagsumsvifum. Starfandi fólki fjölgar hægar en undanfarið þótt atvinnuleysi sé áfram lágt og atvinnuþáttaka sé mikil. Innflytjendum á vinnumarkaði hefur fjölgað ört. Þeir eru nú tæplega fjórðungur starfandi fólks en voru sex prósent fyrir tuttugu árum. Atvinnuþátttaka innflytjenda á Íslandi er ein sú mesta á meðal OECD-þjóða og lítll munur er á hlutfalli starfandi innflytjenda og þeirra sem eru fæddir á landinu. Þá eru innflytjendur á Íslandi vel menntaðir borið saman við önnur lönd og algengara að þeir sinni starfi sem er ekki í samræmi við menntunarstig þeirra en fólk með íslenskan bakgrunn. Íslenskukunnátta innflytjenda er þó sögð lítil í samanburði við kunnáttu á tungumálu búseturíkis í öðrum OECD-ríkjum.
Kjaramál Kjaraviðræður 2023-24 Mest lesið Gervihjónabönd: Að eiga vinnu-eiginmann eða vinnu-eiginkonu Atvinnulíf Framkvæmdastjóri Olís: „Ekki hleypa henni að græjunum“ Atvinnulíf Hryllingssögur og dæmi: „Slúbbertar halda heilu stofnunum í gíslingu“ Atvinnulíf Brutu lög við söluna á Íslandsbanka og greiða yfir 60 milljónir í sektir Viðskipti innlent Segir félaginu skylt að skipta sér af „sorgarvegferð“ Play Viðskipti innlent Ekkert tillit tekið til aðstæðna og ljóst að vöruúrval minnki Viðskipti innlent BMW lækkar verð á nýjustu kynslóð sportjeppans X3 Plug-in Hybrid Samstarf Pakkarnir séu langt frá því að vera sambærilegir Viðskipti innlent Vilja að Musk fái allt að 122 billjónir á næsta áratug Viðskipti erlent Segir „vanstilltan“ starfsmann Icelandair kominn úr skotgröfunum Viðskipti innlent Fleiri fréttir Ekkert tillit tekið til aðstæðna og ljóst að vöruúrval minnki Brutu lög við söluna á Íslandsbanka og greiða yfir 60 milljónir í sektir Pakkarnir séu langt frá því að vera sambærilegir Síminn má dreifa efni Sýnar Húrra opnar þriðju verslunina á höfuðborgarsvæðinu Segir félaginu skylt að skipta sér af „sorgarvegferð“ Play Seldu samheitalyf við hvítblæði og HIV fyrir hundruð milljóna Ráðin nýr fagstjóri hjá Íslandsstofu Greiddu eina krónu fyrir Mannlíf Aukið samstarf opni á fleiri tengimöguleika til vesturstrandar Bandaríkjanna Bein útsending: Sjálfbærnidagur Landsbankans Tekur við starfi forstjóra Samkaupa Hætta með spilakassa á Ölveri Bein útsending: Ársfundur Grænvangs - Samstarf til framtíðar Flytja Emmessís í Grafarvog 78 sagt upp í þremur hópuppsögnum Tveir nýir framkvæmdastjórar hjá Póstinum Segir „vanstilltan“ starfsmann Icelandair kominn úr skotgröfunum Ráðinn nýr fjárfestingastjóri Ísafold Capital Partners Þrjár ráðnar til Krafts Bein útsending: Morgunfundur Svansins: Harðar kröfur – Auðvelt val Opnuðu 64 ný hjúkrunarrými á Hrafnistu í Kópavogi Kaupa bræðurna út: „Við vorum sammála um að vinna ekki lengur saman“ Flestir ánægðir með söluna á Íslandsbanka Samið um norðlenska forgangsorku „Þetta eru ekki alveg óvæntar fréttir“ Formaður FÍA hafi beina hagsmuni af því að ráðast gegn Play Selja hlut sinn í Skógarböðunum Spáir endalokum Play á Íslandi: „Fjárfestar voru lokkaðir að stofnun þessa félags“ Jón Gunnarsson til Samorku Sjá meira