Höfðu algerlega rétt fyrir sér Hjörtur J. Guðmundsson skrifar 25. júlí 2024 10:48 „Ég spái því að Ísland gangi ekki í ESB í fyrirsjáanlegri framtíð,“ sagði Eiríkur Bergmann Einarsson, prófessor í stjórnmálafræði við Háskólann á Bifröst, á fundi í Norræna húsinu sem fram fór 24. september 2009, tæpum tveimur mánuðum eftir að samþykkt var naumlega á Alþingi að sækja um inngöngu í sambandið. Helzt væri það ef efnahagsástandið yrði enn verra en það varð í kjölfar bankahrunsins. „Þá gætu Íslendingar í augnabliks geðveiki átt það til að segja já en á venjulegum degi munu þeir segja nei.“ Mjög umdeilt var enda á meðal Evrópusambandssinna hvort rétt væri að sækja um inngöngu í Evrópusambandið sumarið 2009 með klofna ríkisstjórn gagnvart málinu þar sem Samfylkingin studdi inngöngu en Vinstrihreyfingin – grænt framboð var henni andvíg. Var meðal annars varað við því í röðum þeirra að ólíklegt væri að umsókn við slíkar aðstæður skilaði tilætluðum árangri og væri miklu fremur til þess fallin að valda málstað þeirra sem vildu inngöngu í sambandið skaða. Þeir reyndust hafa algerlega rétt fyrir sér. Hins vegar urðu þeir ofan á sem töldu að þrátt fyrir að aðstæður væru alls ekki eins og bezt væri á kosið yrði að láta reyna á málið. Margir í þeim röðum voru enn fremur orðnir afar óþreyjufullir sem hefur vafalítið haft veruleg áhrif í þeim efnum. Þrátt fyrir að stuðningur við það að gengið yrði í Evrópusambandið hafi aukizt fyrst í kjölfar bankahrunsins samkvæmt niðurstöðum skoðanakannana liðu einungis fáeinir mánuðir unz fleiri voru orðnir andvígir en hlynntir inngöngu og þannig hélst það næstu þrettán árin. Drifkrafturinn alltaf verið krísur Markmiðið var ljóslega að hagnýta sér bankahrunið og þá örvæntingu og erfiðleika sem það hafði í för með sér fyrir marga landsmenn til þess að reyna að koma Íslandi inn í Evrópusambandið. Ófá dæmi eru enda um það að ríki hafi gengið þar inn í kjölfar áfalls. Við þær aðstæður skapast gjarnan ákveðin eftirspurn eftir einhverju sem virðist vera örugg höfn. Til dæmis gengu Finnar og Svíar í sambandið í kjölfar norrænu bankakrísunnar á tíunda áratugnum og Bretar vegna efnahagserfiðleika þar í landi á þeim áttunda. Helzti drifkraftur samrunans innan Evrópusambandsins og forvera þess hefur enda alltaf verið krísur og hófst með síðari heimsstrjöldinni og fullyrðingum um að markmiðið væri að koma í veg fyrir stríð. Franski diplómatinn Jean Monnet, sem hefur öðrum fremur verið nefndur faðir samrunaþróunarinnar, sagði í endurminningum sínum að krísur yrðu drifkraftur hennar enda væru stjórnmálamenn líklegri til þess að taka ákvarðanir við slíkar aðstæður sem þeir hefðu að öðrum kosti ekki verið reiðubúnir að taka. Markmiðið með samrunanum innan Evrópusambandsins og forvera þess hefur annars frá upphafi verið að til yrði eitt ríki. Til að mynda kom fram í Schuman-ávarpinu 1950, sem markaði upphaf samrunaþróunarinnar, að fyrsta skrefið væri að koma kola- og stálframleiðslu Evrópuríkja undir eina stjórn en lokaskrefið evrópskt sambandsríki. Síðan þá hafa jafnt og þétt verið tekin fleiri skref í þá átt. Nú síðast var meðal annars lögð áherzla á áframhaldandi þróun í þá átt í stjórnsáttmála ríkisstjórnar Þýzkalands. Forsendan samstíga ríkisstjórn Hliðstætt er fyrir hendi í dag og eftir bankahrunið þar sem talsmenn inngöngu í Evrópusambandið hafa reynt í pólitískum tilgangi að nýta sér erfiðleika margra vegna hárra vaxta og verðbólgu. Sem raunar er á niðurleið sem flestir telja jákvætt en líklega ekki allir. Hins vegar hafa þessar aðstæður, auk stríðs í Evrópu, ljóslega ekki skilað sér eins og þeir hafa vonast eftir. Fyrir vikið hafa þeir kallað eftir því að núverandi ríkisstjórn, þar sem ekki aðeins einn heldur allir stjórnarflokkarnir eru andvígir inngöngu, taki skref í þá átt. Forsenda þess að tekin verði skref í átt að inngöngu í Evrópusambandið er eðli málsins samkvæmt þingmeirihluti fyrir málinu, kjörinn af íslenzkum kjósendum, og ríkisstjórn samstíga um það. Annars verða jú engar ákvarðanir teknar í þá veru. Þetta sýndi umsókn ríkisstjórnar Samfylkingarinnar og Vinstri-grænna ágætlega sem þurfti þó ekki til. Þá hefur sambandið sjálft áréttað mikilvægi þess en fulltrúar þess lýstu ítrekað yfir áhyggjum sínum af því að sú stjórn væri ekki samstíga gagnvart málinu í tíð umsóknar hennar. Væri í reynd mikill stuðningur við inngöngu í Evrópusambandið ætti það ekki sízt að sýna sig í stórauknum stuðningi við Viðreisn, eina flokkinn sem leggur áherzlu á málið og var enn fremur beinlínis stofnaður í kringum það. Þess í stað kemst flokkurinn varla yfir 10% fylgi á meðan Samfylkingin hefur margfaldað fylgi sitt meðal annars eftir að hafa lagt áherzlu á málið til hliðar þó stefnan sé raunar óbreytt. Flest bendir þannig til þess að raunverulegur áhugi á inngöngu í sambandið sé í bezta falli takmarkaður. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hjörtur J. Guðmundsson Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
„Ég spái því að Ísland gangi ekki í ESB í fyrirsjáanlegri framtíð,“ sagði Eiríkur Bergmann Einarsson, prófessor í stjórnmálafræði við Háskólann á Bifröst, á fundi í Norræna húsinu sem fram fór 24. september 2009, tæpum tveimur mánuðum eftir að samþykkt var naumlega á Alþingi að sækja um inngöngu í sambandið. Helzt væri það ef efnahagsástandið yrði enn verra en það varð í kjölfar bankahrunsins. „Þá gætu Íslendingar í augnabliks geðveiki átt það til að segja já en á venjulegum degi munu þeir segja nei.“ Mjög umdeilt var enda á meðal Evrópusambandssinna hvort rétt væri að sækja um inngöngu í Evrópusambandið sumarið 2009 með klofna ríkisstjórn gagnvart málinu þar sem Samfylkingin studdi inngöngu en Vinstrihreyfingin – grænt framboð var henni andvíg. Var meðal annars varað við því í röðum þeirra að ólíklegt væri að umsókn við slíkar aðstæður skilaði tilætluðum árangri og væri miklu fremur til þess fallin að valda málstað þeirra sem vildu inngöngu í sambandið skaða. Þeir reyndust hafa algerlega rétt fyrir sér. Hins vegar urðu þeir ofan á sem töldu að þrátt fyrir að aðstæður væru alls ekki eins og bezt væri á kosið yrði að láta reyna á málið. Margir í þeim röðum voru enn fremur orðnir afar óþreyjufullir sem hefur vafalítið haft veruleg áhrif í þeim efnum. Þrátt fyrir að stuðningur við það að gengið yrði í Evrópusambandið hafi aukizt fyrst í kjölfar bankahrunsins samkvæmt niðurstöðum skoðanakannana liðu einungis fáeinir mánuðir unz fleiri voru orðnir andvígir en hlynntir inngöngu og þannig hélst það næstu þrettán árin. Drifkrafturinn alltaf verið krísur Markmiðið var ljóslega að hagnýta sér bankahrunið og þá örvæntingu og erfiðleika sem það hafði í för með sér fyrir marga landsmenn til þess að reyna að koma Íslandi inn í Evrópusambandið. Ófá dæmi eru enda um það að ríki hafi gengið þar inn í kjölfar áfalls. Við þær aðstæður skapast gjarnan ákveðin eftirspurn eftir einhverju sem virðist vera örugg höfn. Til dæmis gengu Finnar og Svíar í sambandið í kjölfar norrænu bankakrísunnar á tíunda áratugnum og Bretar vegna efnahagserfiðleika þar í landi á þeim áttunda. Helzti drifkraftur samrunans innan Evrópusambandsins og forvera þess hefur enda alltaf verið krísur og hófst með síðari heimsstrjöldinni og fullyrðingum um að markmiðið væri að koma í veg fyrir stríð. Franski diplómatinn Jean Monnet, sem hefur öðrum fremur verið nefndur faðir samrunaþróunarinnar, sagði í endurminningum sínum að krísur yrðu drifkraftur hennar enda væru stjórnmálamenn líklegri til þess að taka ákvarðanir við slíkar aðstæður sem þeir hefðu að öðrum kosti ekki verið reiðubúnir að taka. Markmiðið með samrunanum innan Evrópusambandsins og forvera þess hefur annars frá upphafi verið að til yrði eitt ríki. Til að mynda kom fram í Schuman-ávarpinu 1950, sem markaði upphaf samrunaþróunarinnar, að fyrsta skrefið væri að koma kola- og stálframleiðslu Evrópuríkja undir eina stjórn en lokaskrefið evrópskt sambandsríki. Síðan þá hafa jafnt og þétt verið tekin fleiri skref í þá átt. Nú síðast var meðal annars lögð áherzla á áframhaldandi þróun í þá átt í stjórnsáttmála ríkisstjórnar Þýzkalands. Forsendan samstíga ríkisstjórn Hliðstætt er fyrir hendi í dag og eftir bankahrunið þar sem talsmenn inngöngu í Evrópusambandið hafa reynt í pólitískum tilgangi að nýta sér erfiðleika margra vegna hárra vaxta og verðbólgu. Sem raunar er á niðurleið sem flestir telja jákvætt en líklega ekki allir. Hins vegar hafa þessar aðstæður, auk stríðs í Evrópu, ljóslega ekki skilað sér eins og þeir hafa vonast eftir. Fyrir vikið hafa þeir kallað eftir því að núverandi ríkisstjórn, þar sem ekki aðeins einn heldur allir stjórnarflokkarnir eru andvígir inngöngu, taki skref í þá átt. Forsenda þess að tekin verði skref í átt að inngöngu í Evrópusambandið er eðli málsins samkvæmt þingmeirihluti fyrir málinu, kjörinn af íslenzkum kjósendum, og ríkisstjórn samstíga um það. Annars verða jú engar ákvarðanir teknar í þá veru. Þetta sýndi umsókn ríkisstjórnar Samfylkingarinnar og Vinstri-grænna ágætlega sem þurfti þó ekki til. Þá hefur sambandið sjálft áréttað mikilvægi þess en fulltrúar þess lýstu ítrekað yfir áhyggjum sínum af því að sú stjórn væri ekki samstíga gagnvart málinu í tíð umsóknar hennar. Væri í reynd mikill stuðningur við inngöngu í Evrópusambandið ætti það ekki sízt að sýna sig í stórauknum stuðningi við Viðreisn, eina flokkinn sem leggur áherzlu á málið og var enn fremur beinlínis stofnaður í kringum það. Þess í stað kemst flokkurinn varla yfir 10% fylgi á meðan Samfylkingin hefur margfaldað fylgi sitt meðal annars eftir að hafa lagt áherzlu á málið til hliðar þó stefnan sé raunar óbreytt. Flest bendir þannig til þess að raunverulegur áhugi á inngöngu í sambandið sé í bezta falli takmarkaður. Höfundur er sagnfræðingur og alþjóðastjórnmálafræðingur (MA í alþjóðasamskiptum með áherzlu á Evrópufræði og öryggis- og varnarmál).
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun