Afvegaleiðing SFS? Friðleifur Egill Guðmundsson skrifar 15. maí 2024 14:31 Á dögunum lagði matvælaráðherra, Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir, fram frumvarp um lagareldi sem átti að hennar sögn að skýra reglur og eftirlit með iðnaðinum og stuðla þannig að umfangsmiklum úrbótum í umhverfisvernd. Þar að auki nefndi ráðherrann að lagt væri upp með að frumvarpið myndi styrkja og skýra lagaheimildir um afturköllun rekstrarleyfa ef fyrirtæki gerðust brotleg við lög. Meðal breytinga frumvarpsins voru ótímabundnar heimildir fyrirtækja á sviði lagareldis, sem hefur verið umdeilt síðan frumvarpið var lagt fram og borið einna mest á í fjölmiðlum en gangrýnin lítur einkum að laxeldi í sjó. Þá fer minna fyrir breytingunni um minnkuð viðurlög við slysasleppingum. Í frumvarpinu var dregið þannig úr viðurlögunum að í stað þess að laxeldisfyrirtæki missi framleiðslukvóta í sjókvíaeldi í kjölfar slysasleppinga, á nú eingöngu að beita fjársektum, með hámarki á sektum sem verða greiddar úr einum þeim dýpsta vasa sem til er í heiminum. Þetta hámark tryggir að fyrirtækin þurfi ekki að borga fyrir allan umhverfisskaðann sem þau kunna að valda og er í raun ekkert annað en magnafsláttur af umhverfissóðaskap. Meðvirkni ráðuneytisins með SFS Þessi breyting var að stórum hluta unnin í kjölfar langrar og ítarlegrar umsagnar Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS) um frumvarpið, en þetta staðfesti matvælaráðuneytið í svari sínu til Heimildarinnar.Í umsögninni beitti SFS sér eindregið gegn því að rekstrarleyfishafi gæti þurft að sæta skerðingu á laxahlut og lífmassa við ákveðnar aðstæður. Þetta ætti við um ákvæði frumvarpsins um lækkun laxahlutar vegna „þekkts og óþekkts strokatburðar og breytingar á leyfilegum lífmassa vegna affalla, lúsasmits og meðhöndlunar.“ Einnig sagði í umsögninni að slík ákvæði fælu í sér „skerðingu á eignarréttindum og atvinnuréttindum“ sem nytu verndar 72. og 75. greinar stjórnarskrárinnar. Ekki virðist horft til sama ákvæðis þegar eignaréttindi og atvinnuréttindi eru skert í dýrmætum laxveiðiám með umhverfisslysum sjókvíeldisins. Í umsögninni studdist SFS við lögfræðiálit Lex og Logos en það vill svo til að álitið fylgdi ekki umsögninni inn til matvælaráðuneytisins, sbr. svar þeirra til Heimildarinnar. Í umræðum á Alþingi um frumvarpið sagði Bjarkey Gunnarsdóttir jafnframt að athugasemdir hefðu borist frá „hagaðilum“ sem hefðu að endingu leitt til þess að bæta frekar inn sektarákvæði í stað missis á framleiðslukvóta. Hagaðilarnir treysta sér augljóslega frekar til að greiða sektir fyrir sleppingar frekar en að taka á sig skertan framleiðslukvóta. Ástæðan er auðvitað sú að þeir vita að þeir geta ekki haldið frjóum norskum eldislaxi í kvíunum. Vísað var til stjórnarskrárvarinna réttinda og meðalhófsreglu en henni er með þessu snúið á haus því það er auðvitað sjálfsögð krafa að eldislaxinum sé haldið í kvíunum ef á annað borð á að stunda laxeldi með frjóan norskan eldislax. Hún nefndi einnig að sektirnar, sem nema um 5 milljónum króna á fisk, væru drjúgar. Um það má deila þegar fyrirtækin eru af þeirri stærðargráðu sem raun ber vitni og þegar sett er hámark á sektirnar. Grafarþögn frá SFS Það er athyglisvert að umsögnin hafi haft eins afgerandi áhrif á útkomu frumvarpsins, sem gæti verið eitt það áhrifaríkasta á sviði íslenskra auðlinda síðari tíma.Þarna hefði legið beinast við að fá álit annarra hagaðila og sérfræðinga, áður en ákvörðun var tekin en það virðist liggja nokkuð ljóst fyrir að eingöngu hafi verið tekið tillit álita hjá einni tegund „hagaðila,“ eða þeirra sem höfðu hagsmuna að gæta við að minnka viðurlög við slysasleppingum. Það sem er líka afar eftirtektarvekt þrátt fyrir að vekja minni athygli, er að algjör þögn hefur ríkt hjá SFS og Heiðrúnu Lind, framkvæmdarstjóra samtakanna, síðan matvælaráðherra lagði fram frumvarpið. Þetta skýtur skökku við í ljósi þess að SFS beitti sér opinberlega af miklum þunga fyrri hluta ársins þegar málið var til meðferðar. Nú má heyra saumnál detta á bæ SFS og er það líklega til marks um að SFS hafi fengið nákvæmlega það sem þau vildu. Kolbeinn Árnason skrifstofustjóri ráðuneytisins og fyrrverandi framkvæmdastjóri SFS er mögulega einnig skilningsríkur gagnvart sjónarmiðum síns fyrri vinnustaðar. Er virkilega hægt að kalla þennan skort á viðbrögðum við svo mikilvægum áfanga fyrir samtökin, tilviljun? Þarna er ljóst að verið er að afvegaleiða stjórnmálafólk og almenning með því að einblína á gildistíma leyfa en ekki þá staðreynd að viðurlög við slysasleppingum eru nú orðin skammarlega lítil. Á sama tíma keyrir SFS áróðursherferð á dýrasta tíma í sjónvarpi og á netinu fyrir sjókvíeldi. Þar er að sjálfsögðu hvergi tekið á gagnrýni í garð sjókvíaeldisins. En við getum lesið á milli línanna, störfin sem í boði eru, efnahagslegu áhrifin – forsenda þeirra er einfaldlega veikt regluverk því fyrirtækin vita að þau geta ekki tryggt að engin lax sleppi, engin mengun verði. Þessar breytingar á frumvarpinu hafa leitt af sér er að útilokað er að laxeldisfyrirtækin geti misst framleiðsluleyfi við alvarleg umhverfisbrot, og það sem meira er, að sektirnar eru varla dropi í hafið fyrir þá aðila sem þeim þurfa að sæta ef til alvarlegra umhverfisslysa kemur. Það síðarnefnda er þó minna umrætt og ætla má að þar hafi afvegaleiðing af hálfu SFS og matvælaráðuneytisins átt í hlut. Verði þetta frumvarp að lögum mun sjókvíaeldisiðnaðurinn njóta vafans eftir sem áður en ekki náttúran. Höfundur er lögmaður og stjórnarformaður Verndarsjóðs villtra laxastofna (NASF). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fiskeldi Sjókvíaeldi Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Mest lesið Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson,Helgi Hólm skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar Skoðun 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal skrifar Skoðun Malað dag eftir dag eftir dag Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Að velja friðinn fram yfir réttlætið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta græna? Karlinn er að spræna Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta á krossgötum? Einar Magnússon,Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan hindrar kjarabætur Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun Af hverju útiloka Ísrael frá Eurovision eins og Rússland? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Lífeyrir skal fylgja launum Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Sjá meira
Á dögunum lagði matvælaráðherra, Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir, fram frumvarp um lagareldi sem átti að hennar sögn að skýra reglur og eftirlit með iðnaðinum og stuðla þannig að umfangsmiklum úrbótum í umhverfisvernd. Þar að auki nefndi ráðherrann að lagt væri upp með að frumvarpið myndi styrkja og skýra lagaheimildir um afturköllun rekstrarleyfa ef fyrirtæki gerðust brotleg við lög. Meðal breytinga frumvarpsins voru ótímabundnar heimildir fyrirtækja á sviði lagareldis, sem hefur verið umdeilt síðan frumvarpið var lagt fram og borið einna mest á í fjölmiðlum en gangrýnin lítur einkum að laxeldi í sjó. Þá fer minna fyrir breytingunni um minnkuð viðurlög við slysasleppingum. Í frumvarpinu var dregið þannig úr viðurlögunum að í stað þess að laxeldisfyrirtæki missi framleiðslukvóta í sjókvíaeldi í kjölfar slysasleppinga, á nú eingöngu að beita fjársektum, með hámarki á sektum sem verða greiddar úr einum þeim dýpsta vasa sem til er í heiminum. Þetta hámark tryggir að fyrirtækin þurfi ekki að borga fyrir allan umhverfisskaðann sem þau kunna að valda og er í raun ekkert annað en magnafsláttur af umhverfissóðaskap. Meðvirkni ráðuneytisins með SFS Þessi breyting var að stórum hluta unnin í kjölfar langrar og ítarlegrar umsagnar Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS) um frumvarpið, en þetta staðfesti matvælaráðuneytið í svari sínu til Heimildarinnar.Í umsögninni beitti SFS sér eindregið gegn því að rekstrarleyfishafi gæti þurft að sæta skerðingu á laxahlut og lífmassa við ákveðnar aðstæður. Þetta ætti við um ákvæði frumvarpsins um lækkun laxahlutar vegna „þekkts og óþekkts strokatburðar og breytingar á leyfilegum lífmassa vegna affalla, lúsasmits og meðhöndlunar.“ Einnig sagði í umsögninni að slík ákvæði fælu í sér „skerðingu á eignarréttindum og atvinnuréttindum“ sem nytu verndar 72. og 75. greinar stjórnarskrárinnar. Ekki virðist horft til sama ákvæðis þegar eignaréttindi og atvinnuréttindi eru skert í dýrmætum laxveiðiám með umhverfisslysum sjókvíeldisins. Í umsögninni studdist SFS við lögfræðiálit Lex og Logos en það vill svo til að álitið fylgdi ekki umsögninni inn til matvælaráðuneytisins, sbr. svar þeirra til Heimildarinnar. Í umræðum á Alþingi um frumvarpið sagði Bjarkey Gunnarsdóttir jafnframt að athugasemdir hefðu borist frá „hagaðilum“ sem hefðu að endingu leitt til þess að bæta frekar inn sektarákvæði í stað missis á framleiðslukvóta. Hagaðilarnir treysta sér augljóslega frekar til að greiða sektir fyrir sleppingar frekar en að taka á sig skertan framleiðslukvóta. Ástæðan er auðvitað sú að þeir vita að þeir geta ekki haldið frjóum norskum eldislaxi í kvíunum. Vísað var til stjórnarskrárvarinna réttinda og meðalhófsreglu en henni er með þessu snúið á haus því það er auðvitað sjálfsögð krafa að eldislaxinum sé haldið í kvíunum ef á annað borð á að stunda laxeldi með frjóan norskan eldislax. Hún nefndi einnig að sektirnar, sem nema um 5 milljónum króna á fisk, væru drjúgar. Um það má deila þegar fyrirtækin eru af þeirri stærðargráðu sem raun ber vitni og þegar sett er hámark á sektirnar. Grafarþögn frá SFS Það er athyglisvert að umsögnin hafi haft eins afgerandi áhrif á útkomu frumvarpsins, sem gæti verið eitt það áhrifaríkasta á sviði íslenskra auðlinda síðari tíma.Þarna hefði legið beinast við að fá álit annarra hagaðila og sérfræðinga, áður en ákvörðun var tekin en það virðist liggja nokkuð ljóst fyrir að eingöngu hafi verið tekið tillit álita hjá einni tegund „hagaðila,“ eða þeirra sem höfðu hagsmuna að gæta við að minnka viðurlög við slysasleppingum. Það sem er líka afar eftirtektarvekt þrátt fyrir að vekja minni athygli, er að algjör þögn hefur ríkt hjá SFS og Heiðrúnu Lind, framkvæmdarstjóra samtakanna, síðan matvælaráðherra lagði fram frumvarpið. Þetta skýtur skökku við í ljósi þess að SFS beitti sér opinberlega af miklum þunga fyrri hluta ársins þegar málið var til meðferðar. Nú má heyra saumnál detta á bæ SFS og er það líklega til marks um að SFS hafi fengið nákvæmlega það sem þau vildu. Kolbeinn Árnason skrifstofustjóri ráðuneytisins og fyrrverandi framkvæmdastjóri SFS er mögulega einnig skilningsríkur gagnvart sjónarmiðum síns fyrri vinnustaðar. Er virkilega hægt að kalla þennan skort á viðbrögðum við svo mikilvægum áfanga fyrir samtökin, tilviljun? Þarna er ljóst að verið er að afvegaleiða stjórnmálafólk og almenning með því að einblína á gildistíma leyfa en ekki þá staðreynd að viðurlög við slysasleppingum eru nú orðin skammarlega lítil. Á sama tíma keyrir SFS áróðursherferð á dýrasta tíma í sjónvarpi og á netinu fyrir sjókvíeldi. Þar er að sjálfsögðu hvergi tekið á gagnrýni í garð sjókvíaeldisins. En við getum lesið á milli línanna, störfin sem í boði eru, efnahagslegu áhrifin – forsenda þeirra er einfaldlega veikt regluverk því fyrirtækin vita að þau geta ekki tryggt að engin lax sleppi, engin mengun verði. Þessar breytingar á frumvarpinu hafa leitt af sér er að útilokað er að laxeldisfyrirtækin geti misst framleiðsluleyfi við alvarleg umhverfisbrot, og það sem meira er, að sektirnar eru varla dropi í hafið fyrir þá aðila sem þeim þurfa að sæta ef til alvarlegra umhverfisslysa kemur. Það síðarnefnda er þó minna umrætt og ætla má að þar hafi afvegaleiðing af hálfu SFS og matvælaráðuneytisins átt í hlut. Verði þetta frumvarp að lögum mun sjókvíaeldisiðnaðurinn njóta vafans eftir sem áður en ekki náttúran. Höfundur er lögmaður og stjórnarformaður Verndarsjóðs villtra laxastofna (NASF).
Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir Skoðun
Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson,Helgi Hólm skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar
Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar
Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir Skoðun
Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun