Aflvaki í skapandi greinum Anna Hildur Hildibrandsdóttir og Erla Rún Guðmundsdóttir skrifa 19. maí 2023 11:00 Aflvaki merkir kraftur sem örvar menn til dáða. Þann 10. maí 2023 sendi Hagstofa Íslands frá sér nýja og uppfærða menningarvísaog upplýsingarnar sem þar koma fram eru sannarlega örvandi fyrir atvinnuveg sem var fyrst skilgreindur í kortlagningu á hagrænum áhrifum skapandi greina á Íslandi árið 2011. Þar má sjá að um 15.300 manns starfa í menningu og skapandi greinum og rúmlega 5.000 rekstraraðilar með einhverja starfsemi. Rekstrartekjur voru rúmlega 126 milljarðar árið 2021 og þær tölur ná yfir allar þær rekstrartekjur sem rekstraraðili tiltekur í skattaframtali, þ.m.t. útflutningstekjur og hvers kyns styrki. Þannig aukast rekstrartekjur í geiranum um 2,9% frá árinum 2012, en um 40,3% ef fjölmiðlar og prentun er fráskilið. Í þeim tveimur greinum er mikill samdráttur samkvæmt tölunum. Kvikmynda- og sjónvarpsgeirinn er stærstur í rekstrartekjum en sveiflukenndur. Mikill vöxtur er í hönnun og arkitektúr þar sem rekstrartekjur hafa tvöfaldast á tíu árum. Sviðslistir dragast saman þegar bornar eru saman tölur frá 2012 og 2021 en aukast ef horft er til 2012-2019, áður en heimsfaraldur skall á. Tölurnar sýna einmitt líka hvaða áhrif heimsfaraldurinn hafði á ólíkar greinar því milli 2019 og 2020 jukust rekstrartekjur í fjórum þeirra, mest í tölvuleikjageiranum um tæp 50%. Á sama tíma hröpuðu rekstrartekjur í tónlist um tæp 45%. Frá 2020 til 2021 jukust þær líka mest í tónlist en höfðu þó ekki náð fyrri hæðum. Rekstrartekjur í menningu og skapandi greinum, Hagstofa Íslands Hvað vantar? Það er virkilegt gleðiefni að menningarvísar séu uppfærðir núna með reglulegum hætti. Talnaefnið sem þarna liggur að baki eru forsenda þess að hægt sé að rýna stefnur og stoðkerfi sem hafa þróast verulega á undanförnum 25 árum og um leið efla innviði þeirra atvinnugreina sem hér um ræðir. Hins vegar er ljóst að verulega vantar upp á til að talnaefnið segi alla söguna. Til að mynda er ekki hægt að sjá greiningu á útflutningstekjum í menningu og skapandi greinum, hvorki sem hluta af rekstrartekjum né í öðru talnaefni Hagstofunnar um utanríkisverslun. Með betri upplýsingum eða mælaborði sem sýnir hvernig sú kaka skiptist mætti t.d. skoða hvort áhersluverkefni Íslandsstofu séu liður í vaxtarsprota í þeim efnum? Jafnframt er vitað að í tölum um starfandi eftir skapandi greinum vantar stóran hluta sjálfstætt starfandi. Það verður að teljast afar líklegt að sá hópur sé einmitt sérstaklega stór í menningu og skapandi greinum, og því ákjósanlegt að leita leiða til að ná þeim inn í tölurnar. Auk þess er erfitt er að átta sig á hversu vel sjálfstætt starfandi og minni fyrirtæki skrá ÍSAT númer sem er atvinnugreinaflokkunin sem allt byggir á. Þá er í menningarvísum er ekki hægt að skoða skiptingu eftir landshlutum. Það væri verðugt verkefni að vinna að slíku niðurbroti á tölum þannig að hægt sé að meta menningarstefnu og aðgerðaráætlanir sem gerðar eru reglulega fyrir hvern landshluta. Hér er aðeins fátt eitt nefnt og mikilvæg verkefni framundan við að rýna hvað má bæta og hvernig má þróa menningarvísana enn frekar. Rannsóknasetur skapandi greina Í ágúst 2021 kynnti þáverandi ríkisstjórn aðgerðaráætlun undir einkunnarorðinu Skapandi Ísland. Í þeirri aðgerðaráætlun var Háskólanum á Bifröst falið að leiða undirbúning að stofnun skapandi greina í samstarfi við Listaháskóla Íslands, Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands og Samtök skapandi greina. Það glittir nú í að setrið líti dagsins ljós. Það verður meðal annars hlutverk slíks seturs að eiga að góðu samtali og samstarfi við Hagstofu Íslands um hvernig megi áfram þróa og bæta þau talnasöfn sem nú er unnið með. Við sem höfum staðið að undirbúningi að stofnun setursins fögnum því að sá tími sé runninn upp að hægt verði að finna því þarfa samtali ákveðinn farveg og um leið efla til dáða þá sem hafa áhuga á rannsóknum á sviði atvinnulífs menningar og skapandi greina. Anna Hildur Hildibrandsdóttir fagstjóri skapandi greina við Háskólann á Bifröst og formaður undirbúningsstjórnar um stofnun Rannsóknaseturs skapani greinaErla Rún Guðmundsdóttir sérfræðingur í menningartölfræði Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Menning Stjórnsýsla Mest lesið Ísland fyrst Kjartan Magnússon Skoðun Berum virðingu fyrir börnunum okkar Þorvaldur Davíð Kristjánsson Skoðun „Refsipólitísk áhrif“ Alma Mjöll Ólafsdóttir Skoðun Endurkaup í Grindavík: Fólk á rétt á raunverulegri mynd af húsnæði sínu Hilmar Freyr Gunnarsson Skoðun Íslensk fátækt er bara kjaftæði Unnur Hrefna Jóhannsdóttir Skoðun Krónupíning foreldra er engin lausn Þórdís Lóa Þórhallsdóttir Skoðun Ný og góð veröld í Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Hömpum morðingjunum sem hetjum Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir. Skoðun Köld kveðja á kvennaári Stefanía Sigurðardóttir Skoðun Gagnaver í leit að orku Tinna Traustadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Eigindlegar rannsóknir og umræðan um jafnrétti Stefan C. Hardonk skrifar Skoðun Þegar heilbrigðiskerfið molnar og ráðherrann horfir bara á Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Íslensk fátækt er bara kjaftæði Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í fangelsi við landamærin Inger Erla Thomsen skrifar Skoðun Tíminn er núna, fjarheilbrigðisþjónusta sem lykill að jafnræði og sjálfbærni í heilbrigðiskerfinu Helga Dagný Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Breytum fánalögunum og notum fánann meira Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Samtal um launajafnrétti og virðismat starfa í tilefni af Kvennaári Helga Björg O. Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Með góðri menntun eru börn líklegri til að ná árangri Sigurður Sigurjónsson skrifar Skoðun Hömpum morðingjunum sem hetjum Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir. skrifar Skoðun Komum í veg fyrir að áföll erfist á milli kynslóða Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Stöndum vörð um varasjóð VR – framtíðarlausn fyrir félagsfólk Bjarni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Listin að vera ósammála Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Breytum fánalögunum og notum fánann meira Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun „Refsipólitísk áhrif“ Alma Mjöll Ólafsdóttir skrifar Skoðun Endurkaup í Grindavík: Fólk á rétt á raunverulegri mynd af húsnæði sínu Hilmar Freyr Gunnarsson skrifar Skoðun Ný og góð veröld í Reykjavíkurborg? Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Krónupíning foreldra er engin lausn Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Köld kveðja á kvennaári Stefanía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ísland fyrst Kjartan Magnússon skrifar Skoðun Gagnaver í leit að orku Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Varði Ísland ólíkt sumum öðrum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Berum virðingu fyrir börnunum okkar Þorvaldur Davíð Kristjánsson skrifar Skoðun Í Hafnarfirði finnur unga fólkið rými, rödd og raunveruleg tækifæri Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Það er pólitískt val að uppræta fátækt Anna Margrét Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bankarnir og þjáningin Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Tryggja þarf öfluga endurhæfingu fyrir einstaklinga með krabbamein Ragna Kristín Guðbrandsdóttir skrifar Skoðun Stöndum með Ljósinu! Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Við þurfum að tala um Heiðmörk Guðmundur Hörður Guðmundsson skrifar Skoðun Aðild Íslands að ESB: Vegvísir til velsældar? Gunnar Pálsson skrifar Skoðun Misnotkun á velferðarkerfinu: Áhyggjur vegna nýbúa og kerfisglufa Eggert Sigurbergsson skrifar Sjá meira
Aflvaki merkir kraftur sem örvar menn til dáða. Þann 10. maí 2023 sendi Hagstofa Íslands frá sér nýja og uppfærða menningarvísaog upplýsingarnar sem þar koma fram eru sannarlega örvandi fyrir atvinnuveg sem var fyrst skilgreindur í kortlagningu á hagrænum áhrifum skapandi greina á Íslandi árið 2011. Þar má sjá að um 15.300 manns starfa í menningu og skapandi greinum og rúmlega 5.000 rekstraraðilar með einhverja starfsemi. Rekstrartekjur voru rúmlega 126 milljarðar árið 2021 og þær tölur ná yfir allar þær rekstrartekjur sem rekstraraðili tiltekur í skattaframtali, þ.m.t. útflutningstekjur og hvers kyns styrki. Þannig aukast rekstrartekjur í geiranum um 2,9% frá árinum 2012, en um 40,3% ef fjölmiðlar og prentun er fráskilið. Í þeim tveimur greinum er mikill samdráttur samkvæmt tölunum. Kvikmynda- og sjónvarpsgeirinn er stærstur í rekstrartekjum en sveiflukenndur. Mikill vöxtur er í hönnun og arkitektúr þar sem rekstrartekjur hafa tvöfaldast á tíu árum. Sviðslistir dragast saman þegar bornar eru saman tölur frá 2012 og 2021 en aukast ef horft er til 2012-2019, áður en heimsfaraldur skall á. Tölurnar sýna einmitt líka hvaða áhrif heimsfaraldurinn hafði á ólíkar greinar því milli 2019 og 2020 jukust rekstrartekjur í fjórum þeirra, mest í tölvuleikjageiranum um tæp 50%. Á sama tíma hröpuðu rekstrartekjur í tónlist um tæp 45%. Frá 2020 til 2021 jukust þær líka mest í tónlist en höfðu þó ekki náð fyrri hæðum. Rekstrartekjur í menningu og skapandi greinum, Hagstofa Íslands Hvað vantar? Það er virkilegt gleðiefni að menningarvísar séu uppfærðir núna með reglulegum hætti. Talnaefnið sem þarna liggur að baki eru forsenda þess að hægt sé að rýna stefnur og stoðkerfi sem hafa þróast verulega á undanförnum 25 árum og um leið efla innviði þeirra atvinnugreina sem hér um ræðir. Hins vegar er ljóst að verulega vantar upp á til að talnaefnið segi alla söguna. Til að mynda er ekki hægt að sjá greiningu á útflutningstekjum í menningu og skapandi greinum, hvorki sem hluta af rekstrartekjum né í öðru talnaefni Hagstofunnar um utanríkisverslun. Með betri upplýsingum eða mælaborði sem sýnir hvernig sú kaka skiptist mætti t.d. skoða hvort áhersluverkefni Íslandsstofu séu liður í vaxtarsprota í þeim efnum? Jafnframt er vitað að í tölum um starfandi eftir skapandi greinum vantar stóran hluta sjálfstætt starfandi. Það verður að teljast afar líklegt að sá hópur sé einmitt sérstaklega stór í menningu og skapandi greinum, og því ákjósanlegt að leita leiða til að ná þeim inn í tölurnar. Auk þess er erfitt er að átta sig á hversu vel sjálfstætt starfandi og minni fyrirtæki skrá ÍSAT númer sem er atvinnugreinaflokkunin sem allt byggir á. Þá er í menningarvísum er ekki hægt að skoða skiptingu eftir landshlutum. Það væri verðugt verkefni að vinna að slíku niðurbroti á tölum þannig að hægt sé að meta menningarstefnu og aðgerðaráætlanir sem gerðar eru reglulega fyrir hvern landshluta. Hér er aðeins fátt eitt nefnt og mikilvæg verkefni framundan við að rýna hvað má bæta og hvernig má þróa menningarvísana enn frekar. Rannsóknasetur skapandi greina Í ágúst 2021 kynnti þáverandi ríkisstjórn aðgerðaráætlun undir einkunnarorðinu Skapandi Ísland. Í þeirri aðgerðaráætlun var Háskólanum á Bifröst falið að leiða undirbúning að stofnun skapandi greina í samstarfi við Listaháskóla Íslands, Félagsvísindastofnun Háskóla Íslands og Samtök skapandi greina. Það glittir nú í að setrið líti dagsins ljós. Það verður meðal annars hlutverk slíks seturs að eiga að góðu samtali og samstarfi við Hagstofu Íslands um hvernig megi áfram þróa og bæta þau talnasöfn sem nú er unnið með. Við sem höfum staðið að undirbúningi að stofnun setursins fögnum því að sá tími sé runninn upp að hægt verði að finna því þarfa samtali ákveðinn farveg og um leið efla til dáða þá sem hafa áhuga á rannsóknum á sviði atvinnulífs menningar og skapandi greina. Anna Hildur Hildibrandsdóttir fagstjóri skapandi greina við Háskólann á Bifröst og formaður undirbúningsstjórnar um stofnun Rannsóknaseturs skapani greinaErla Rún Guðmundsdóttir sérfræðingur í menningartölfræði
Endurkaup í Grindavík: Fólk á rétt á raunverulegri mynd af húsnæði sínu Hilmar Freyr Gunnarsson Skoðun
Skoðun Þegar heilbrigðiskerfið molnar og ráðherrann horfir bara á Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Tíminn er núna, fjarheilbrigðisþjónusta sem lykill að jafnræði og sjálfbærni í heilbrigðiskerfinu Helga Dagný Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Samtal um launajafnrétti og virðismat starfa í tilefni af Kvennaári Helga Björg O. Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Stöndum vörð um varasjóð VR – framtíðarlausn fyrir félagsfólk Bjarni Þór Sigurðsson skrifar
Skoðun Endurkaup í Grindavík: Fólk á rétt á raunverulegri mynd af húsnæði sínu Hilmar Freyr Gunnarsson skrifar
Skoðun Í Hafnarfirði finnur unga fólkið rými, rödd og raunveruleg tækifæri Valdimar Víðisson skrifar
Skoðun Tryggja þarf öfluga endurhæfingu fyrir einstaklinga með krabbamein Ragna Kristín Guðbrandsdóttir skrifar
Skoðun Misnotkun á velferðarkerfinu: Áhyggjur vegna nýbúa og kerfisglufa Eggert Sigurbergsson skrifar
Endurkaup í Grindavík: Fólk á rétt á raunverulegri mynd af húsnæði sínu Hilmar Freyr Gunnarsson Skoðun