Er ekki bara best að vita um hvað maður er að tala? Þórarinn Eyfjörð skrifar 13. febrúar 2023 14:30 Í vetur hafa ákveðnir stjórnmálamenn og forkólfar hagsmunasamtaka fyrirtækja á almennum markaði, ekki unnt sér hvíldar. Afbökuð orðræða um opinbera starfsmenn hefur einkennt málflutning þeirra og með litríkum spunameistaraæfingum er hamrað á því að hvítt sé svart. Og reyndar einnig að svart sé hvítt. Þessi gamla aðferðarfræði við að afvegaleiða sannleikann, afbaka staðreyndir og þrástagast á vitleysunni, er bæði gömul og þaulreynd aðferð til að rugla umræðuna. Við þekkjum þessa aðferð bæði úr umræðum dagsins og við þekkjum hana einnig frá lærdómi sögurnar; hvernig staðreyndum hefur verið snúið á haus og heilu samfélögin leidd á forað sundurlyndis og ótta með skelfilegum afleiðingum. Þessi áhersla á að halda taktvisst fram einhverri endaleysu er ekki tilviljun, heldur ákvörðun um að vinna skipulega að því að ná fram tilteknum markmiðum. Þau markmið byggja oftar en ekki á ákveðum skilgreindum hagsmunum sem geta verið í stjórnmálum, viðskiptum, valdabaráttu og ýmsu öðru. Markmiðið að sölsa undir sig gæði Hér í okkar samfélagi þekkjum við þessa orðræðu úr stjórnmálum og viðskiptum, sem reyndar eru því miður sitthvor hliðin á sama peningnum í okkar samfélagi. Til áratuga hafa ráðandi stjórnmálaflokkar og tengdir hagsmunaaðilar leitt sameiginlega hagsmunabaráttu til að tryggja völd sín og hagsmuni. Markmiðið í þeirri baráttu er sölsa undir sig allt sem kalla má sameiginleg gæði og verðmæti samfélagsins, til hagsbóta fyrir sig, fjölskyldur sínar og vini. Eitt púslið í þessari mynd er að tryggja eftir mætti að opinbera stjórnsýsla og velferðarkerfið okkar allra, verði sem veikast. Í opinberri stjórnsýslu og velferðarkerfi okkar allra er þannig best að láta elda brenna alla daga og þrengja markvisst að getu kerfisins til að starfa eðlilega með hagsmuni almennings að leiðarljósi. Það er nefnilega auðveldara að athafna sig þegar kerfin eru veik og þróttlítil. Engin takmörk sett að ráðast að grunnkerfum samfélagsins Eitt trixið í þessari herferð gegn velferðarsamfélaginu er að telja þjóðinni trú um að opinberir starfsmenn leiði launaþróun í landinu, að þeir njóti bestu launaþróunar á grunni lífskjarasamningsins og nú síðast að opinberir starfsmenn séu með hæstu launin á vinnumarkaði. Það eru engin takmörk á því hvað spunameisturum auðvaldsins dettur í hug þegar ráðast skal á þau kerfi, sem leggja grunninn að sameiginlegri velferð okkar. Nú hrópa þeir á torgum að opinbera starfsmenn með háu launin á vinnumarkaði. Höfum í huga að hér erum við m.a. að tala um starfsfólk Landhelgisgæslunnar, félagsþjónustunnar, allra skóla landsins, bráðamóttökunnar, starfsfólk Barna- og unglingadeildar Landspítalans, fangaverði, skólaliða, hjúkrunarfræðinga, félagsliða, stuðningsfulltrúa, lækna og lögregluþjóna og öll önnur störf sem halda samfélagi okkar uppi alla daga, svo atvinnuvegirnir geti keyrt á fullum afköstum. Skýrslur Kjaratölfræðinefndar passa ekki áróðrinum Heildarsamtök á vinnumarkaði hafa með sér mjög öflugt samstarf á vettvangi Kjaratölfræðinefndar. Nefndin er samstarfsvettvangur aðila vinnumarkaðarins og byggir á samkomulagi frá 15. maí 2019. Nefndinni er meðal annars ætlað að stuðla að því að aðilar samkomulagsins hafi sameiginlegan skilning á eðli, eiginleikum og þróun þeirra hagtalna sem mestu varða við gerð kjarasamninga. Nefndin gefur reglulega út skýrslur sem byggðar eru á bestu gögnum hverju sinni. Nýjasta skýrslan var birt síðastliðið haust og er þar hægt að finna helstu upplýsingar um laun og launaþróun á íslenskum vinnumarkaði. Þessar upplýsingar gætu trúlega gagnast bæði hagsmunasamtökum atvinnurekenda, alþingismönnum og verðandi ráðherrum ef þessir aðilar hefðu einhvern áhuga á kynna sér bestu upplýsingar um launasetningu á íslenskum vinnumarkaði. En sumir hafa kannski ekki áhuga á bestu upplýsingum. Opinbert starfsfólk alltaf með lægri regluleg laun Þegar launaupplýsingar í nýjustu útgáfu Kjaratölfræðinefndar eru skoðaðar kemur ýmislegt fróðlegt í ljós um laun á íslenskum vinnumarkaði. Ef við til dæmis skoðum dreifingu reglulegra launa (grunnlaun + vaktaálag) gefur sú skoðun okkur mikilvægar upplýsingar um hvernig launastigið og launaupphæðir dreifast á milli vinnandi fólks eftir heildarsamtökum þeirra. Í þessari töflu sjáum við hvernig laun dreifast innan heildarsamtaka (ASÍ, BHM og BSRB) eftir því hver viðsemjandinn er (launagreiðendur á almennum markaði, ríki, Reykjavíkurborg og önnur sveitarfélög). Innan allra heildarsamtakanna má sjá að laun félagsfólks eru alltaf hæst þar sem samið er um laun á almennum markaði. Opinbert starfsfólk er alltaf með lægri regluleg laun innan hverra heildarsamtaka. Í þessum tölum koma fram meðaltöl launa, þannig að það getur verið meiri eða minni launamunur milli einstakra hópa, en heildarniðustaðan er að almenni markaðurinn er mun betur haldinn í launum en opinberir starfsmenn. Störfum fjölgar þegar þjóðinni fjölgar Önnur hlið á starfsumhverfi opinberra starfsmanna sem haldið hefur vöku fyrir ýmsum forkólfum atvinnulífsins, er fjöldi ríkisstarfsmanna. Ein þráhyggjan sem tuggin hefur verið er að ríkið stefni á að gera alla Íslendinga að ríkisstarfsmönnum. Þessi umræða og villandi framsetning er náttúrulega út úr öllu korti. Það segir sig sjálft að með góðri og nauðsynlegri fjölgun landsmanna og fordæmalausri fjölgun ferðamanna, þurfa öryggis-, heilbrigðis- og félagskerfi landsins að bregðast við. Við þurfum fleira fólk til að sinna grunnþjónustunni eftir því sem þjóðinni fjölgar. Við getum einnig, ef við höfum nennu til, skoðað gögn sem sýna og segja okkur hver þróunin í starfsmannahaldi hins opinbera hefur verið. Á upplýsingasíðu stjórnvalda um opinber umsvif koma fram gagnlegar upplýsingar sem hæglega geta frætt þau sem vilja vita hver sé fjölgun eða fækkun opinberra starfsmanna og hlutfall launakostnaðar vegna starfa þeirra (opinberumsvif.is). Í töflunni sjáum við þróun á heildargjöldum hins opinbera vegna launa opinberra starfsmanna. Flestir sem í þessum hópi eru starfa í velferðar-, mennta- og heilbrigðisgeiranum. Einnig getur verið fróðlegt fyrir áhugasama að skoða þróun í fjölda stöðugilda hjá hinu opinbera og miða við hverja 1.000 íbúa. Á góðum degi hefur þessi þróun verið kölluð stjórnlaus fjölgun opinberra starfsmanna. Við vitum öll að í Covid-19 faraldrinum þá þurfti meðan annars að styrkja og fjölga starfsfólki þar sem aðstæður kölluðu á fleiri hendur til að sinna lífsnauðsynlegum verkefnum á sviði heilbrigðismála, almannavarna, sóttvarna og félagsþjónustu og til að reyna að halda hjólum atvinnulífsins gangandi. Því er ekkert óeðlilegt að kóvidárin sýni örlitla hreyfingu upp á við, en það var nauðsynleg styrking sem gagnaðist öllu samfélagi okkar ótrúlega vel. Í upplýsingaóreiðu samtímans höfum við séð hvernig áróðursmeistarar sérhagsmuna hafa skammlaust notað ýmis meðöl til að vinna að markmiðum sínum og hamra á tómri vitleysu til að vinna vondum málstað framgang. Er ekki bara best að vita um hvað maður er að tala? Höfundur er formaður Sameykis stéttarfélags í almannaþjónustu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Vinnumarkaður Kjaramál Mest lesið Ég skvetti málningu á bandaríska sendiráðið en hér er opið bréf til utanríkisráðherra Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir Skoðun Halldór 5.10.2024 Jón Þór Stefánsson Halldór Ábyrgð stjórnenda á netöryggi og NIS2 Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun Kostir gamaldags samræmdra prófa Pawel Bartoszek Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kostir gamaldags samræmdra prófa Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Ábyrgð stjórnenda á netöryggi og NIS2 Unnur Kristín Sveinbjarnardóttir skrifar Skoðun Ég skvetti málningu á bandaríska sendiráðið en hér er opið bréf til utanríkisráðherra Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Uppeldi frá gamla einmenningar eins-skin-litar viðhorfum Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Af ofurhetjum og störfum þeirra Kristín Björnsdóttir skrifar Skoðun Eignafólk græðir mikið á vaxtastefnu Seðlabankans Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar Skoðun Framtíðarkvíði er ekki gott veganesti Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Spilling á Íslandi: Erum við að missa tökin? Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Orkan á Vestfjörðum Þorsteinn Másson skrifar Skoðun Smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Foreldrar eru sérfræðingar í sínum börnum Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Vísindin vakna til nýsköpunar! Einar Mäntylä skrifar Skoðun Risastórt lýðheilsumál sem Alþingi hunsar Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Þess vegna býð ég mig fram Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Sleppum brúnni og förum betri leið framhjá Selfossi Elliði Vignisson skrifar Skoðun Einstakur atburður og viðbúnaður Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Framboð er eina leiðin Eiríkur St. Eiríksson skrifar Skoðun Háskóli Íslands er ekki að sinna skyldum sínum Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpun og kennarar Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Nýjar lausnir gegn ofbeldi Drífa Snædal skrifar Skoðun Lögin um það sem er bannað Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Að dansa í regninu Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Dauðarefsing Pírata Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Af hverju erum við að þessu? Kjartan Sveinn Guðmundsson skrifar Skoðun Upplýsingaóreiða í boði orkugeirans og Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Úrskurðargrautur lögmanna Ómar R. Valdimarsson skrifar Skoðun Er vitlaust gefið í stjórnmálum? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Hinn langi USArmur Ísraels Ingólfur Steinsson skrifar Sjá meira
Í vetur hafa ákveðnir stjórnmálamenn og forkólfar hagsmunasamtaka fyrirtækja á almennum markaði, ekki unnt sér hvíldar. Afbökuð orðræða um opinbera starfsmenn hefur einkennt málflutning þeirra og með litríkum spunameistaraæfingum er hamrað á því að hvítt sé svart. Og reyndar einnig að svart sé hvítt. Þessi gamla aðferðarfræði við að afvegaleiða sannleikann, afbaka staðreyndir og þrástagast á vitleysunni, er bæði gömul og þaulreynd aðferð til að rugla umræðuna. Við þekkjum þessa aðferð bæði úr umræðum dagsins og við þekkjum hana einnig frá lærdómi sögurnar; hvernig staðreyndum hefur verið snúið á haus og heilu samfélögin leidd á forað sundurlyndis og ótta með skelfilegum afleiðingum. Þessi áhersla á að halda taktvisst fram einhverri endaleysu er ekki tilviljun, heldur ákvörðun um að vinna skipulega að því að ná fram tilteknum markmiðum. Þau markmið byggja oftar en ekki á ákveðum skilgreindum hagsmunum sem geta verið í stjórnmálum, viðskiptum, valdabaráttu og ýmsu öðru. Markmiðið að sölsa undir sig gæði Hér í okkar samfélagi þekkjum við þessa orðræðu úr stjórnmálum og viðskiptum, sem reyndar eru því miður sitthvor hliðin á sama peningnum í okkar samfélagi. Til áratuga hafa ráðandi stjórnmálaflokkar og tengdir hagsmunaaðilar leitt sameiginlega hagsmunabaráttu til að tryggja völd sín og hagsmuni. Markmiðið í þeirri baráttu er sölsa undir sig allt sem kalla má sameiginleg gæði og verðmæti samfélagsins, til hagsbóta fyrir sig, fjölskyldur sínar og vini. Eitt púslið í þessari mynd er að tryggja eftir mætti að opinbera stjórnsýsla og velferðarkerfið okkar allra, verði sem veikast. Í opinberri stjórnsýslu og velferðarkerfi okkar allra er þannig best að láta elda brenna alla daga og þrengja markvisst að getu kerfisins til að starfa eðlilega með hagsmuni almennings að leiðarljósi. Það er nefnilega auðveldara að athafna sig þegar kerfin eru veik og þróttlítil. Engin takmörk sett að ráðast að grunnkerfum samfélagsins Eitt trixið í þessari herferð gegn velferðarsamfélaginu er að telja þjóðinni trú um að opinberir starfsmenn leiði launaþróun í landinu, að þeir njóti bestu launaþróunar á grunni lífskjarasamningsins og nú síðast að opinberir starfsmenn séu með hæstu launin á vinnumarkaði. Það eru engin takmörk á því hvað spunameisturum auðvaldsins dettur í hug þegar ráðast skal á þau kerfi, sem leggja grunninn að sameiginlegri velferð okkar. Nú hrópa þeir á torgum að opinbera starfsmenn með háu launin á vinnumarkaði. Höfum í huga að hér erum við m.a. að tala um starfsfólk Landhelgisgæslunnar, félagsþjónustunnar, allra skóla landsins, bráðamóttökunnar, starfsfólk Barna- og unglingadeildar Landspítalans, fangaverði, skólaliða, hjúkrunarfræðinga, félagsliða, stuðningsfulltrúa, lækna og lögregluþjóna og öll önnur störf sem halda samfélagi okkar uppi alla daga, svo atvinnuvegirnir geti keyrt á fullum afköstum. Skýrslur Kjaratölfræðinefndar passa ekki áróðrinum Heildarsamtök á vinnumarkaði hafa með sér mjög öflugt samstarf á vettvangi Kjaratölfræðinefndar. Nefndin er samstarfsvettvangur aðila vinnumarkaðarins og byggir á samkomulagi frá 15. maí 2019. Nefndinni er meðal annars ætlað að stuðla að því að aðilar samkomulagsins hafi sameiginlegan skilning á eðli, eiginleikum og þróun þeirra hagtalna sem mestu varða við gerð kjarasamninga. Nefndin gefur reglulega út skýrslur sem byggðar eru á bestu gögnum hverju sinni. Nýjasta skýrslan var birt síðastliðið haust og er þar hægt að finna helstu upplýsingar um laun og launaþróun á íslenskum vinnumarkaði. Þessar upplýsingar gætu trúlega gagnast bæði hagsmunasamtökum atvinnurekenda, alþingismönnum og verðandi ráðherrum ef þessir aðilar hefðu einhvern áhuga á kynna sér bestu upplýsingar um launasetningu á íslenskum vinnumarkaði. En sumir hafa kannski ekki áhuga á bestu upplýsingum. Opinbert starfsfólk alltaf með lægri regluleg laun Þegar launaupplýsingar í nýjustu útgáfu Kjaratölfræðinefndar eru skoðaðar kemur ýmislegt fróðlegt í ljós um laun á íslenskum vinnumarkaði. Ef við til dæmis skoðum dreifingu reglulegra launa (grunnlaun + vaktaálag) gefur sú skoðun okkur mikilvægar upplýsingar um hvernig launastigið og launaupphæðir dreifast á milli vinnandi fólks eftir heildarsamtökum þeirra. Í þessari töflu sjáum við hvernig laun dreifast innan heildarsamtaka (ASÍ, BHM og BSRB) eftir því hver viðsemjandinn er (launagreiðendur á almennum markaði, ríki, Reykjavíkurborg og önnur sveitarfélög). Innan allra heildarsamtakanna má sjá að laun félagsfólks eru alltaf hæst þar sem samið er um laun á almennum markaði. Opinbert starfsfólk er alltaf með lægri regluleg laun innan hverra heildarsamtaka. Í þessum tölum koma fram meðaltöl launa, þannig að það getur verið meiri eða minni launamunur milli einstakra hópa, en heildarniðustaðan er að almenni markaðurinn er mun betur haldinn í launum en opinberir starfsmenn. Störfum fjölgar þegar þjóðinni fjölgar Önnur hlið á starfsumhverfi opinberra starfsmanna sem haldið hefur vöku fyrir ýmsum forkólfum atvinnulífsins, er fjöldi ríkisstarfsmanna. Ein þráhyggjan sem tuggin hefur verið er að ríkið stefni á að gera alla Íslendinga að ríkisstarfsmönnum. Þessi umræða og villandi framsetning er náttúrulega út úr öllu korti. Það segir sig sjálft að með góðri og nauðsynlegri fjölgun landsmanna og fordæmalausri fjölgun ferðamanna, þurfa öryggis-, heilbrigðis- og félagskerfi landsins að bregðast við. Við þurfum fleira fólk til að sinna grunnþjónustunni eftir því sem þjóðinni fjölgar. Við getum einnig, ef við höfum nennu til, skoðað gögn sem sýna og segja okkur hver þróunin í starfsmannahaldi hins opinbera hefur verið. Á upplýsingasíðu stjórnvalda um opinber umsvif koma fram gagnlegar upplýsingar sem hæglega geta frætt þau sem vilja vita hver sé fjölgun eða fækkun opinberra starfsmanna og hlutfall launakostnaðar vegna starfa þeirra (opinberumsvif.is). Í töflunni sjáum við þróun á heildargjöldum hins opinbera vegna launa opinberra starfsmanna. Flestir sem í þessum hópi eru starfa í velferðar-, mennta- og heilbrigðisgeiranum. Einnig getur verið fróðlegt fyrir áhugasama að skoða þróun í fjölda stöðugilda hjá hinu opinbera og miða við hverja 1.000 íbúa. Á góðum degi hefur þessi þróun verið kölluð stjórnlaus fjölgun opinberra starfsmanna. Við vitum öll að í Covid-19 faraldrinum þá þurfti meðan annars að styrkja og fjölga starfsfólki þar sem aðstæður kölluðu á fleiri hendur til að sinna lífsnauðsynlegum verkefnum á sviði heilbrigðismála, almannavarna, sóttvarna og félagsþjónustu og til að reyna að halda hjólum atvinnulífsins gangandi. Því er ekkert óeðlilegt að kóvidárin sýni örlitla hreyfingu upp á við, en það var nauðsynleg styrking sem gagnaðist öllu samfélagi okkar ótrúlega vel. Í upplýsingaóreiðu samtímans höfum við séð hvernig áróðursmeistarar sérhagsmuna hafa skammlaust notað ýmis meðöl til að vinna að markmiðum sínum og hamra á tómri vitleysu til að vinna vondum málstað framgang. Er ekki bara best að vita um hvað maður er að tala? Höfundur er formaður Sameykis stéttarfélags í almannaþjónustu.
Ég skvetti málningu á bandaríska sendiráðið en hér er opið bréf til utanríkisráðherra Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Ég skvetti málningu á bandaríska sendiráðið en hér er opið bréf til utanríkisráðherra Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur skrifar
Ég skvetti málningu á bandaríska sendiráðið en hér er opið bréf til utanríkisráðherra Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Telur rektor Háskóla Íslands úrskurði alþjóðadómstóla og ályktanir Sameinuðu þjóðanna vera pólitískt álitamál? Elí Hörpu- og Önundarbur Skoðun
Þriðjungur barna af erlendum uppruna tilheyrir ekki skólanum sínum Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun