„Lýsa á átakanlegan hátt baráttu sjúklingsins“ Ellen Geirsdóttir Håkansson skrifar 20. nóvember 2022 21:00 Ólafur Ragnar á Arctic circle ráðstefnunni fyrr í haust. Vísir/Vilhelm Svanhildarstofa var opnuð í dag við hátíðlega athöfn á Hælinu, setri um sögu berklanna á Kristnesi. Stofan er opnuð til minningar um Svanhildi Ólafsdóttur Hjartar, móður fyrrverandi forseta Íslands, Ólafs Ragnars Grímssonar. Hann segir stundina mikilvæga fyrir sig og fjölskylduna. Svanhildur Ólafsdóttir Hjartar glímdi við berkla meirihluta ævi sinnar og er stofan opnuð henni til heiðurs. Í nýja rýminu verða til sýnis upplýsingar og gripir sem tengjast sögu Svanhildar. Ólafur Ragnar flutti á opnuninni ávarp og las upp úr nýútkominni bók sinni sem ber titilinn „Bréfin hennar mömmu.“ Aðspurður hvaða þýðingu opnun stofunnar hefur fyrir hann segir Ólafur Ragnar hana vekja upp minningar um langa baráttu móður sinnar við berkla. „Hún var í sveit þúsunda íslenskra kvenna sem að fyrri hluta síðustu aldar háðu harða glímu við berklana. Margar dóu mjög ungar því að berklarnir herjuðu einkum á yngri konur. Þegar var ákveðið að stofna þetta merkilega safn á Kristnesi um berklana þá þótti mér nú vænt um það og sérstaklega þá ákvörðun að nefna hluta safnsins eftir móður minni og minnast þannig baráttu hennar við þessa miklu farsótt,“ segir Ólafur Ragnar í samtali við fréttastofu. Snertir viðkvæma strengi Hann nefnir að við höfum nú öll reynslu af farsóttum eftir kórónuveirufaraldurinn en berklarnir hafi verið mikið skæðari og hörmulegri. Þúsundir Íslendinga hafi látið lífið en þegar lækning fannst við sjúkdómnum hafi þjóðin virst ákveðið að gleyma farsóttinni. „Þannig að þetta merkilega safn á Kristnesi er eiginlega fyrsta hugvekjan til þess að minna okkur á þessa miklu baráttu og fyrir mig persónulega þá snertir það viðkvæma strengi í mínu brjósti að opna þessa stofu til þess að minnast þessarar miklu baráttu mömmu sem að ég auðvitað kynntist sem ungur drengur,“ segir Ólafur Ragnar. Ólafur Ragnar segist hafa verið sendur í fóstur til afa síns og ömmu á Þingeyri í sjö ár vegna veikinda móður sinnar. Hún hafi árum saman verið á Vífilsstaðahæli og Kristneshæli ásamt því að dvelja á sjúkrahúsinu á Akureyri, án þess að sjá barnið sitt oftar en í örfá skipti. „Það hafa sagt mér konur sem voru með henni á sjúkrastofu að hún hafi horft á myndina af mér, sem var á borðinu við sjúkrarúmið á hverju kvöldi. Þannig að þetta verður mikilvæg stund fyrir mig og fyrir okkur í fjölskyldunni,“ segir Ólafur Ragnar. „Nístandi frásögn“ Þá verði stundin einnig sérstök fyrir þau í ljósi bréfanna sem móðir hans skrifaði á meðan dvöl hennar á hælunum stóð. Bréfin fundust fyrir slysni í blárri málmtösku sem hafði fylgt fjölskyldunni í áratugi en aldrei verið opnuð. Töskuna hafði Ólafur Ragnar sent til Þjóðskjalasafnsins ásamt öðrum skjölum þegar hann lét af embætti sem forseti Íslands og fundust bréfin þá. „Þau lýsa á átakanlegan hátt baráttu sjúklingsins. Að því leyti má segja að saga móður minnar sé í raun og veru vitnisburður um sögu þjóðar og þessa þúsunda kvenna. Sérstaklega ungra kvenna sem háðu baráttu við berklana á fyrri hluta síðustu aldar og er nístandi frásögn og eiginlega lærdómsrík fyrir okkur á þessum tímum. Þess vegna ákvað ég að gefa þessi bréf út, þó að þau kannski fyrst og fremst skipti máli fyrir okkur í fjölskyldunni þá eru þau um leið þjóðarsaga og lestur sem getur veitt nýjum kynslóðum innsýn í þessa hræðilegu baráttu þjóðarinnar á æskuárum mínum,“ segir Ólafur Ragnar. Hrein tilviljun að bréfin fundust Hann segir fund bréfanna vera hreina tilviljun en þau hafi veitt sér nýja sýn á líf foreldra sinna. „Þegar ég fór á Þjóðskjalasafnið fyrir rúmu ári síðan, að nálgast áttrætt og fór að lesa þessi bréf í fyrsta sinn þá allt í einu opnaðist mér ný sýn á líf foreldra minna. Til dæmis það sem ég vissi ekki að þegar þau giftu sig árið 1939 á Þingeyri, þá var mamma orðið veik á ný þannig hún var í rúminu þegar þau giftu sig. Presturinn kom heim og hún gat ekki farið með pabba til Ísafjarðar heldur var send á Vífilsstaði þar sem hún var í rúmt ár þannig að þau gátu ekki einu sinni búið saman á fyrstu árum hjónabandsins vegna þess að hún var alltaf á hælum,“ segir Ólafur Ragnar. Hann bætir því við að mikil einvera hafi fylgt sjúkdómnum fyrir berklasjúklingana. Þeir hafi jafnvel þurft að vera árum saman frá ástvinum og fjölskyldu. „Þess vegna voru Vífilsstaðir og Kristneshæli byggð fjarri mannabyggð á sínum tíma. Þetta voru í reynd einskonar fangelsi hinna sjúku vegna þess að það vildi enginn vera innan um berklasjúklingana af ótta við smit,“ segir Ólafur Ragnar að lokum. Ólafur Ragnar Grímsson Eyjafjarðarsveit Söfn Mest lesið Landaði hlutverki í íslensku Hallmark-myndinni á hálftíma Bíó og sjónvarp Að velja rangan maka: „Við gerum oft svo lítið úr ástarmálunum“ Áskorun Lively í hart: „Þú veist að við getum grafið hvern sem er“ Bíó og sjónvarp Garðar málari og kvæntur yngstu ömmu landsins Lífið Frægir fjölguðu sér árið 2024 Lífið Krakkatían: Jólasveinar, stjörnustríð og þjóðsögur Lífið Fékk Sigurbjörn Árna til að lýsa óhappi í vinnunni Lífið Blaðasnápurinn Stefán Einar fórnar kampavínskóngstitlinum Lífið Fréttatía vikunnar: Lýðheilsa, ísbúð og álag Lífið Innlit á æfingu Jólagesta: „Allt þarf að taka endi“ Tónlist Fleiri fréttir Krakkatían: Jólasveinar, stjörnustríð og þjóðsögur Blaðasnápurinn Stefán Einar fórnar kampavínskóngstitlinum Hlaupársdagurinn þegar Ölfusá flæddi inn í Selfossbæ Fréttatía vikunnar: Lýðheilsa, ísbúð og álag Frægir fjölguðu sér árið 2024 Forsetinn og viðskiptavinir fengu forsmekk að Vigdísi Fékk bónorð í jólagjöf á tónleikum Paul McCartney Fékk Sigurbjörn Árna til að lýsa óhappi í vinnunni „Það besta, versta og skrýtnasta á árinu“ Eitt fallegasta hús landsins sem Duna Laxness ólst upp í Garðar málari og kvæntur yngstu ömmu landsins Barst með snjóflóði út í sjó og fékk hjartaáfall á tíu metra dýpi Hefðum við átt að sjá framboð Höllu Hrundar fyrir strax í febrúar? Ringo tróð upp á tónleikum Paul McCartney Safnaði fyrir björgunarsveitinni sem kom ömmu úr snjóflóði Fjölgar listaverkum eftir konur á Bessastöðum Helgi og Rakel með listgallerí í miðri íbúð þeirra Sonur Gunnhildar og Erin kominn með nafn Prinsinn kom á undan Kónginum Tilkynningin sem kom af stað óvæntri atburðarás Kári og Eva eru hjón Hafdís ætlar ekki að svara spurningaflóðinu Einfaldar leiðir fyrir andlega vellíðan um hátíðirnar „Þetta byrjaði allt þegar ég var á lausu“ Orði gagnrýni eins og þeir vilji að makinn orði hana Innlit í nýju Airbus vélina sem er nýlent á landinu Dótturdóttir Bjarna Ben komin með nafn „Hvert heldurðu að álagið sé orðið á börnin sjálf?“ Snorri þurfti að veiða sögurnar upp úr Gumma Google Tískudrottningin biðst afsökunar á eineltinu Sjá meira
Svanhildur Ólafsdóttir Hjartar glímdi við berkla meirihluta ævi sinnar og er stofan opnuð henni til heiðurs. Í nýja rýminu verða til sýnis upplýsingar og gripir sem tengjast sögu Svanhildar. Ólafur Ragnar flutti á opnuninni ávarp og las upp úr nýútkominni bók sinni sem ber titilinn „Bréfin hennar mömmu.“ Aðspurður hvaða þýðingu opnun stofunnar hefur fyrir hann segir Ólafur Ragnar hana vekja upp minningar um langa baráttu móður sinnar við berkla. „Hún var í sveit þúsunda íslenskra kvenna sem að fyrri hluta síðustu aldar háðu harða glímu við berklana. Margar dóu mjög ungar því að berklarnir herjuðu einkum á yngri konur. Þegar var ákveðið að stofna þetta merkilega safn á Kristnesi um berklana þá þótti mér nú vænt um það og sérstaklega þá ákvörðun að nefna hluta safnsins eftir móður minni og minnast þannig baráttu hennar við þessa miklu farsótt,“ segir Ólafur Ragnar í samtali við fréttastofu. Snertir viðkvæma strengi Hann nefnir að við höfum nú öll reynslu af farsóttum eftir kórónuveirufaraldurinn en berklarnir hafi verið mikið skæðari og hörmulegri. Þúsundir Íslendinga hafi látið lífið en þegar lækning fannst við sjúkdómnum hafi þjóðin virst ákveðið að gleyma farsóttinni. „Þannig að þetta merkilega safn á Kristnesi er eiginlega fyrsta hugvekjan til þess að minna okkur á þessa miklu baráttu og fyrir mig persónulega þá snertir það viðkvæma strengi í mínu brjósti að opna þessa stofu til þess að minnast þessarar miklu baráttu mömmu sem að ég auðvitað kynntist sem ungur drengur,“ segir Ólafur Ragnar. Ólafur Ragnar segist hafa verið sendur í fóstur til afa síns og ömmu á Þingeyri í sjö ár vegna veikinda móður sinnar. Hún hafi árum saman verið á Vífilsstaðahæli og Kristneshæli ásamt því að dvelja á sjúkrahúsinu á Akureyri, án þess að sjá barnið sitt oftar en í örfá skipti. „Það hafa sagt mér konur sem voru með henni á sjúkrastofu að hún hafi horft á myndina af mér, sem var á borðinu við sjúkrarúmið á hverju kvöldi. Þannig að þetta verður mikilvæg stund fyrir mig og fyrir okkur í fjölskyldunni,“ segir Ólafur Ragnar. „Nístandi frásögn“ Þá verði stundin einnig sérstök fyrir þau í ljósi bréfanna sem móðir hans skrifaði á meðan dvöl hennar á hælunum stóð. Bréfin fundust fyrir slysni í blárri málmtösku sem hafði fylgt fjölskyldunni í áratugi en aldrei verið opnuð. Töskuna hafði Ólafur Ragnar sent til Þjóðskjalasafnsins ásamt öðrum skjölum þegar hann lét af embætti sem forseti Íslands og fundust bréfin þá. „Þau lýsa á átakanlegan hátt baráttu sjúklingsins. Að því leyti má segja að saga móður minnar sé í raun og veru vitnisburður um sögu þjóðar og þessa þúsunda kvenna. Sérstaklega ungra kvenna sem háðu baráttu við berklana á fyrri hluta síðustu aldar og er nístandi frásögn og eiginlega lærdómsrík fyrir okkur á þessum tímum. Þess vegna ákvað ég að gefa þessi bréf út, þó að þau kannski fyrst og fremst skipti máli fyrir okkur í fjölskyldunni þá eru þau um leið þjóðarsaga og lestur sem getur veitt nýjum kynslóðum innsýn í þessa hræðilegu baráttu þjóðarinnar á æskuárum mínum,“ segir Ólafur Ragnar. Hrein tilviljun að bréfin fundust Hann segir fund bréfanna vera hreina tilviljun en þau hafi veitt sér nýja sýn á líf foreldra sinna. „Þegar ég fór á Þjóðskjalasafnið fyrir rúmu ári síðan, að nálgast áttrætt og fór að lesa þessi bréf í fyrsta sinn þá allt í einu opnaðist mér ný sýn á líf foreldra minna. Til dæmis það sem ég vissi ekki að þegar þau giftu sig árið 1939 á Þingeyri, þá var mamma orðið veik á ný þannig hún var í rúminu þegar þau giftu sig. Presturinn kom heim og hún gat ekki farið með pabba til Ísafjarðar heldur var send á Vífilsstaði þar sem hún var í rúmt ár þannig að þau gátu ekki einu sinni búið saman á fyrstu árum hjónabandsins vegna þess að hún var alltaf á hælum,“ segir Ólafur Ragnar. Hann bætir því við að mikil einvera hafi fylgt sjúkdómnum fyrir berklasjúklingana. Þeir hafi jafnvel þurft að vera árum saman frá ástvinum og fjölskyldu. „Þess vegna voru Vífilsstaðir og Kristneshæli byggð fjarri mannabyggð á sínum tíma. Þetta voru í reynd einskonar fangelsi hinna sjúku vegna þess að það vildi enginn vera innan um berklasjúklingana af ótta við smit,“ segir Ólafur Ragnar að lokum.
Ólafur Ragnar Grímsson Eyjafjarðarsveit Söfn Mest lesið Landaði hlutverki í íslensku Hallmark-myndinni á hálftíma Bíó og sjónvarp Að velja rangan maka: „Við gerum oft svo lítið úr ástarmálunum“ Áskorun Lively í hart: „Þú veist að við getum grafið hvern sem er“ Bíó og sjónvarp Garðar málari og kvæntur yngstu ömmu landsins Lífið Frægir fjölguðu sér árið 2024 Lífið Krakkatían: Jólasveinar, stjörnustríð og þjóðsögur Lífið Fékk Sigurbjörn Árna til að lýsa óhappi í vinnunni Lífið Blaðasnápurinn Stefán Einar fórnar kampavínskóngstitlinum Lífið Fréttatía vikunnar: Lýðheilsa, ísbúð og álag Lífið Innlit á æfingu Jólagesta: „Allt þarf að taka endi“ Tónlist Fleiri fréttir Krakkatían: Jólasveinar, stjörnustríð og þjóðsögur Blaðasnápurinn Stefán Einar fórnar kampavínskóngstitlinum Hlaupársdagurinn þegar Ölfusá flæddi inn í Selfossbæ Fréttatía vikunnar: Lýðheilsa, ísbúð og álag Frægir fjölguðu sér árið 2024 Forsetinn og viðskiptavinir fengu forsmekk að Vigdísi Fékk bónorð í jólagjöf á tónleikum Paul McCartney Fékk Sigurbjörn Árna til að lýsa óhappi í vinnunni „Það besta, versta og skrýtnasta á árinu“ Eitt fallegasta hús landsins sem Duna Laxness ólst upp í Garðar málari og kvæntur yngstu ömmu landsins Barst með snjóflóði út í sjó og fékk hjartaáfall á tíu metra dýpi Hefðum við átt að sjá framboð Höllu Hrundar fyrir strax í febrúar? Ringo tróð upp á tónleikum Paul McCartney Safnaði fyrir björgunarsveitinni sem kom ömmu úr snjóflóði Fjölgar listaverkum eftir konur á Bessastöðum Helgi og Rakel með listgallerí í miðri íbúð þeirra Sonur Gunnhildar og Erin kominn með nafn Prinsinn kom á undan Kónginum Tilkynningin sem kom af stað óvæntri atburðarás Kári og Eva eru hjón Hafdís ætlar ekki að svara spurningaflóðinu Einfaldar leiðir fyrir andlega vellíðan um hátíðirnar „Þetta byrjaði allt þegar ég var á lausu“ Orði gagnrýni eins og þeir vilji að makinn orði hana Innlit í nýju Airbus vélina sem er nýlent á landinu Dótturdóttir Bjarna Ben komin með nafn „Hvert heldurðu að álagið sé orðið á börnin sjálf?“ Snorri þurfti að veiða sögurnar upp úr Gumma Google Tískudrottningin biðst afsökunar á eineltinu Sjá meira