Þetta kemur fram í svargrein Árna Guðmundssonar hjá Gildi, Guðmundar B. Þórhallssonar hjá LIVE og Benedikts Jóhannessonar tryggingastærðfræðings en þar bregðast þeir við gagnrýni Bjarna Guðmundssonar sem einnig er tryggingastærðfræðingur.
Sjóðirnir tveir gripu þess ráðs að breyta áunnum lífeyrisréttindum mismikið eftir aldurshópum þannig að aukning þessara réttinda væri minni hjá yngri kynslóðinni heldur en þeirri eldri. Bjarni fullyrti í samtali við Innnherja að hvorki væri þörf á né lagastoð fyrir því að mismuna sjóðfélögum hvað varðar áunnin réttindi. Hann hefur skorað á fjármála- og efnahagsráðuneytið að synja lífeyrissjóðum staðfestingu á „fordæmalausum“ umreikningi lífeyrisréttinda sem „brýtur gróflega á eignarrétti yngri sjóðfélaga.“
„Það er ekki rétt,“ segir í svargrein lífeyrissjóðanna, „því breytingarnar sem gerðar voru stuðla þvert á móti að jafnræði milli sjóðfélaga og komu í veg fyrir stórfelldan og óréttlátan tilflutning verðmæta frá eldri sjóðfélögum og lífeyrisþegum til þeirra sem yngri eru, þvert á þá niðurstöðu nýrra lífslíkna að þeir yngstu muni verða langlífari.“
Greinarhöfundar benda á að nýjar lífslíkur leiði það af sér að tryggingafræðileg staða lífeyrissjóða versni um nálægt 10 prósent að jafnaði. Breytingin er mismikil eftir árgöngum. Hjá þeim sem eru á eftirlaunum er breytingin lítil, en allt að 15 prósent hjá yngstu árgöngunum.
„Til þess að skýra áhrifin getum við tekið lífeyrissjóð sem samkvæmt fyrri lífslíkum var í jafnvægi. Eftir að nýju lífslíkurnar voru teknar upp vantar 10 prósent upp á að hann standi við skuldbindingar sínar og hann þarf að bregðast við. Segjum að farin væri sú leið að lækka réttindi til mánaðarlegra greiðslna jafnt, eða um 10 prósent, eins og Bjarni virðist leggja til í grein Innherja í morgun. Þá yrðu greiðslur til lífeyrisþega lækkaðar um 10 prósent strax, jafnvel þótt ævi þeirra lengist samkvæmt nýju töflunum sáralítið eða ekkert,“ segja þeir.
„Það væri því verið að færa fjármuni frá lífeyrisþegum og eldri kynslóðum til þeirra yngri, þvert á niðurstöður nýrra taflna.“
Engin verðmæti eru færð til og sérhver kynslóð greiðir fyrir sín eftirlaun, rétt eins og miðað hefur verið við í núverandi kerfi.
Aðferðin sem lífeyrissjóðirnir tveir samþykktu að beita felst aftur á móti í því, skrifa greinarhöfundar, að sérhver árgangur haldi sömu fjármunum og honum voru reiknaðir samkvæmt fyrri lífslíkum, en vegna þess að ævin lengist miðað við spána þá leiðir það til minni mánaðarlegs lífeyris en nú.
„Engin verðmæti eru færð til og sérhver kynslóð greiðir fyrir sín eftirlaun, rétt eins og miðað hefur verið við í núverandi kerfi. Sjóðfélagar þekkja þessa hugsun. Nú þegar gildir það í lífeyrissjóðunum að ef taka lífeyris hefst fyrir 67 ára aldur þá verða mánaðarlegar greiðslur lægri en ella, en velji sjóðfélagi að hefja töku lífeyris síðar eru greiðslurnar hærri.“
„Engum dettur í hug,“ bæta þeir við, „að verið sé að ívilna eða skerða lífeyri með þessu móti, aðeins er verið að dreifa greiðslum á mislangan tíma. Jafnframt miða réttindatöflur lífeyrissjóðanna við það að þeir yngstu fái mest réttindi fyrir greitt iðgjald sem eðlilegt er, því að eftir því sem lengra er í töku ellilífeyris þeim mun lengur er hægt að ávaxta iðgjaldið.“
Mikilvægt að koma í veg fyrir tilfærslu fjármuna milli kynslóða
Aðlöguninni sem lífeyrissjóðirnir beittu er skipt í tvennt: Annars vegar sá umreikningur réttinda til mánaðarlegra greiðslna sem að ofan er getið og segja stjórnendur sjóðanna að þess hafi verið gætt að færa ekki verðmæti milli kynslóða. Hins vegar hafi góð staða sjóðanna leyft hækkun réttinda sem dreift var jafnt til allra sjóðfélaga.
„Þetta seinna skref er afleiðing af góðri ávöxtun undanfarin ár og var alls ekki sjálfgefið fyrir fram að slíkt væri hægt.“
Þá kemur fram í svargreininni að breytingarnar séu vissulega án fordæmis enda var í fyrsta sinn gripið til mótvægisaðgerða sem koma með mismunandi hætti við sjóðfélaga eftir fæðingarári.
„Skýringin er sú að aldrei áður hafa orðið hliðstæðar breytingar á lífslíkutöflum, breytingar sem gera beinlínis ráð fyrir því að þeir verði eldri sem fæðast síðar. Því var afar mikilvægt að grípa til aðgerða sem ekki færðu til fjármuni milli kynslóða. Fáir munu telja að þeir sem nú njóta lífeyris séu ofaldir og að eðlilegt sé að færa fjármuni frá þeim til yngri sjóðfélaga.“
Niðurstaðan sögð sanngjörn, lögleg og skynsamleg
Þá hafna greinarhöfundar því að breytingarnar séu byggðar á geðþóttaákvörðun. Við undirbúning breytinganna fengu báðir lífeyrisssjóðir lögfræðiálit þar sem kannað var hvort þær færu gegn lögum, stjórnarskrá eða dómaframkvæmd Hæstaréttar og Mannréttindadómstóls Evrópu.
Í áliti lögmannanna Gests Jónssonar og Geirs Gestssonar sagði m.a.: „Samkvæmt framangreindu er ljóst að stjórn Gildis lífeyrissjóðs hefur ekki einungis lagaheimild, heldur lagaskyldur til að tryggja að eignir og skuldbindingar sjóðsins standist á, sbr. 39. gr. laga um skyldutryggingu lífeyrisréttinda. … Því er ljóst að aðgerðir Gildis lífeyrissjóðs eru málefnalegar, stefna að lögmætu markmiði og að lagaheimild er fyrir þeim.“
Fáir munu telja að þeir sem nú njóta lífeyris séu ofaldir og að eðlilegt sé að færa fjármuni frá þeim til yngri sjóðfélaga
Síðar segir í álitinu: „Við teljum þannig að flöt skerðing, óháð aldri sjóðfélaga, væri íþyngjandi gagnvart eldri sjóðfélögum og ósanngjörn frá þeirra sjónarhorni, þar sem greiðslur þeirra inn í sjóðinn áttu sér stað þegar væntur lífaldur var lægri. Þeir eru því í ósambærilegri stöðu við þá sem yngri eru.“
Að mati lífeyrissjóðanna er því ljóst að vandað hefur verið til undirbúnings þeirra aðgerða sem grípa varð til þegar nýjar lífslíkur voru teknar upp.
„Leitað hefur verið til sérfræðinga um tryggingafræðilega útreikninga, lögfræðinga sem og annarra sérfræðinga og farið vandlega yfir þær leiðir sem færar voru. Niðurstaðan að fengnu þessum góða undirbúningi var að mati forráðamanna lífeyrissjóðanna sanngjörn, lögleg og skynsamleg.“
