Systkinin eiga fyrirtækið saman en Sigurður segir í raun ótrúlegt að þar starfi þau öll. ,,Við erum með ólíkan bakgrunn og störfuðum í öðru. En mamma og pabbi sóttu hart að okkur að taka við fyrirtækinu. Það var alltaf draumurinn þeirra.“
Í helgarviðtali Atvinnulífsins heyrum við sögu fjölskyldufyrirtækisins Garðheima, en það er eitt af framúrskarandi fyrirtækjum landsins samkvæmt mati Creditinfo.
Á sjóinn 14 ára
Foreldrar systkinanna eru Gísli Sigurðsson og Jónína Sigríður Lárusdóttir. Gísli er fæddur árið 1944 en Jónína árið 1947.
„Pabbi er alinn upp í Hrísey. Einn daginn tilkynnti hann að hann væri búinn að ráða sig sem messagutti á millilandaskip og færi daginn eftir. Þá var hann 14 ára,“ segir Kristín.
Gísli þekkti þó sjóinn vel strax þá, alinn upp við sjómennsku og einn af afkomendum Hákarla-Jörundar í Hrísey.
Jónína ólst hins vegar upp í Hafnarfirði og starfaði sem ritari þar til barneignir tóku við.
Sigurður er þar elstur, fæddur árið 1966. Næst á eftir er Kristín Helga, fædd árið 1969, síðan Olga Björney fædd árið 1970 og loks Jóna Björk árið 1978.
„Pabbi starfaði lengi sem tæknimaður á RÚV og síðar Stöð 2 þar sem hann endaði sem rekstrarstjóri,“ segir Kristín.
Hjónin fóru í ýmsan rekstur. Ráku sjoppu um tíma, matvöruverslunina Langholtsval og í þó nokkur ár tískufataverslunina Viktoríu. Jónína sá um þann rekstur enda mikil áhugamanneskja um tísku og fatnað.
„Þannig að maður byrjaði snemma að hjálpa til. Raða í hillur í Langholtsvali og svona,“ segir Olga.
Frumkvöðlar í garðinum
Sameiginlegt áhugamál Gísla og Jónínu var garðurinn og þótt það væri nánast óþekkt á þeim tíma, ræktuðu hjónin bæði ávexti og grænmeti.
„Baunir, jarðaber, plómur, perur, epli og hindber,“ þylja systkinin upp sem dæmi.
Ég vill meina að hindberjabeðið hans pabba hafi verið með þeim stærri á landinu. Hann hafði svo mikið yndi af því að rækta ávexti, ber og grænmeti og fór svo í bíltúra að gefa fjölskyldu og vinum af uppskeru sinni,“
segir Jóna.
Að rækta garðinn átti bæði við heima fyrir og við sumarbústað fjölskyldunnar. Á báðum æskuheimilum, í Hafnarfirði og síðar í Hvannhólma í Kópavogi, var gróðurhús, gróðurkassar fyrir grænmeti og alls kyns ávaxtatré. Við sumarbústaðinn eru matjurtar og ávaxtabeð, ásamt rósa- og trjárækt og fleira.
„Enda vissi pabbi alltaf hvað væri hægt að rækta á höfuðborgarsvæðinu eða úti á landi því hann var alltaf að prófa einhverja ræktun sem ýmist virkaði eða virkaði ekki, oft eftir því hvar var,“ segir Kristín.
Fjölskyldan flutti í Hvannhólma í Kópavogi árið 1977 en þá var svæðið þar allt í órækt.
Sigurður rifjar upp þá tíma.
„Ég held ég sé bólusettur fyrir erfiðisvinnu því ég man vel eftir vinnunni sem fylgdi því að gera allt klárt fyrir garðinn frá grunni og það aðeins með skóflu og haka!“ segir Sigurður og brosir. Þannig hafi hann fengið aukinn áhuga á tækjum og vélum til að létta garðvinnuna og hefur sinnt þeim málum töluvert hjá fyrirtækinu.
Þá rifja systkinin upp fjölskyldubíltúrana, en þeir gengu út á að keyra út um allt til að skoða garða.
Helgin þegar allt breyttist
Árið 1991 keyptu hjónin verslun Sölufélags garðyrkjumanna sem þá var til húsa á Smiðjuveginum í Kópavogi. Þar ráku þau verslunina undir nafninu Gróðurvörur.
Aðdragandinn var ekki langur enda segja systkinin kaupin nánast hafa gengið í gegn á einni helgi.
Þannig var að Gísli fær símtal frá manni sem þau hjónin könnuðust við. Sá spurði hvort þau hefðu áhuga á að kaupa verslun Sölufélags garðyrkjumanna því rekstur félagsins væri tæpur og hugmyndin væri að rétta úr kútnum með því að selja þessa einingu frá sér.
Gísli og Jónína ákváðu að láta slag standa.
Það voru ekki allir sáttir við þessi kaup því þetta var bændaverslun og umdeilt af sumum að selja hana til einkaaðila. Í búðina vantaði líka margt. Þar var til dæmis engin skrifstofa og ég var kallaður inn til að setja upp tölvukerfi,“
segir Sigurður.
Stóra áskorunin sem við blasti var þó þessi:
Hvernig var hægt að breyta rekstrinum þannig að hann bæri sig á ársgrundvelli en ekki aðeins yfir stuttan tíma á sumrin?
Að upplifa og njóta
Garðáhugi hjónanna hafði leitt þau á ýmsa staði.
Meðal annars höfðu þau skoðað margar garðyrkjumiðstöðvar (e. garden center) í Evrópu og því varð framtíðarsýnin snemma sú að byggja upp garðyrkjumiðstöð að erlendri fyrirmynd.
„Í þessum garðyrkjumiðstöðvum kemur fólk til að staldra við lengi, upplifa og njóta og þótt mamma og pabbi hafi lengi horft til fyrirmynda í Bretlandi, höfum við systkinin horft meira til Hollands síðustu árin,“ segir Jóna.
Fyrsta skrefið til að láta drauminn rætast var húsnæðið sem ráðist var í að byggja að Stekkjarbakka 6. Þar opnuðu Garðheimar 2.desember árið 1999.
„Það var allt á síðustu stundu í framkvæmdum við húsið,“ segir Sigurður og Kristín bætir við: „Já vörurnar voru bara geymdar í gámum hérna fyrir utan.“
Nóttina fyrir opnun voru allir kallaðir til: Frændur, frænkur, börn, tengdabörn og aðrir vinir og vandamenn. Allir fóru í að bera vörur inn í verslun og gera klárt fyrir morguninn eftir.
Frá upphafi hafa jólaseríur og jólaljós verið lykilatriði í að byggja upp söluvertíð sem ekki tengist sumrinu. Síðar bættust við áherslur tengdar páskum, fermingum og öðru.
„Mamma var ótrúlega sniðug í að hugsa alls kyns viðburði eins og allt fyrir brúðkaupið, blómasýningar, tískusýningar, konukvöld og fleira,“ segir Jóna.Þá eru hundakynningar reglulega í Garðheimum en það að bæta við gæludýravörum í verslunina var liður í því að byggja upp reksturinn sem heilsársrekstur.
Krepputímar: Bankahrun og Covid
Fyrirtækið stækkaði og jók umsvif sín en eins og gengur og gerist, gat reksturinn oft verið erfiður.
Til að létta undir, tók Gísli þeim ráðleggingum sem mörgum atvinnurekendum var gefið árin fyrir hrun:
Að selja fasteignina, losa þannig um fjármagn fyrir reksturinn en leigja húsnæðið.
Systkinin segja að sala fasteignarinnar hafi aldrei verið valkostur sem Gísla hugnaðist vel. Hann tryggði sér þó endurkaupsrétt á húsnæðinu og hóf strax að leggja fyrir pening til að kaupa fasteignina á ný.
En síðan kom bankahrunið.
Peningarnir sem Gísli hafði lagt fyrir hreinlega hurfu og segja systkinin föður þeirra í raun aldrei hafa jafnað sig á því að geta ekki keypt fasteignina á ný.
Bankar gengu hart að fyrirtækjum og heimilum og algengt var að eigendum fyrirtækja væri gert að veðsetja allt sitt til að reyna að halda í fyrirtækin sín.
Systkinin eru sammála um að á þeim þrjátíu árum sem liðin eru frá stofnun reksturs, sé bankahrunið sá tími sem mest hafi tekið á. Allt önnur staða hafi verið á tímum Covid.
Sem þó hefur alveg reynt á.
Þar hjálpaði mikið að nokkrum mánuðum fyrir heimsfaraldur opnaði Garðheimur vefverslun.
„Við erum svo heppin með starfsfólk að hér hafa allir hjálpast að. Í Covid gerðist það til dæmis að í viðbót við að starfsfólk var að þjónusta viðskiptavini inni í verslun, voru allir farnir að vinna í vefverslun,“ segir Kristín.
Hjá Garðheimum starfa um 60 manns. Þar af hefur um helmingur starfsfólks unnið í 15 ár eða lengur.
Tvær til þrjár kynslóðir fjölskyldunnar og starfsfólks
Þegar Garðheimar voru stofnaðir gáfu Gísli og Jónína systkinunum lítinn eignarhlut hvert. Eins fengu lykilstarfsmenn hlut í fyrirtækinu þar sem Gísla fannst mikilvægt að þeir sem kæmu mest að fyrirtækinu upplifðu sig sem hluta af því.
Systkinin eru í dag aðaleigendur en stefndu þó öll á önnur mið hér eitt sinn:
Sigurður er til dæmis verkfræðingur að mennt, Kristín starfaði um tíma sem námsráðgjafi og kennari, Olga í ferðageiranum en Jóna Björk í markaðsfræðum.
Sigurður og Kristín eru þau sem lengst hafa starfað hjá fyrirtækinu í fullu starfi. Sigurður frá 1995 en Kristín frá árinu 2000. Árið 2008 byrjaði Olga þar í fullu starfi þar og árið 2010 bættist Jóna við, sem þá fékk það hlutverk að opna Spíruna; veitingastað á 2.hæð. Sá staður er nú rekin af Kokkunum veisluþjónustu.
Í rekstri- og stjórnun fór Kristín snemma að starfa við hlið föður síns. Því segja systkinin það hafa verið eðlilegt skref að hún tæki við sem framkvæmdastjóri.
Sigurður er rekstrarstjóri, Olga innkaupastjóri og Jóna markaðsstjóri.
Að vinna svona náið saman viðurkenna systkinin alveg að sé áskorun.
Í upphafi fólst áskorunin í því að fá mömmu og pabba til að sleppa tökunum. Það var alveg eitthvað sem tók tíma,“
segja systkinin einróma og hlæja dátt.
Síðar meir segjast systkinin hafa vandað sig við að móta vel hvernig best væri fyrir hópinn að vinna svona náið saman alla daga.
„Þar skiptir máli að hvert okkar er með sitt verksvið,“ segir Sigurður.
„Og að við aðskiljum vinnu og einkalíf. Hjá mömmu og pabba rann þetta oftar en ekki saman í eitt,“ segir Jóna.
„Mér finnst líka mikilvægt að við ræktum sambandið okkar sem fjölskylda utan vinnu,“ segir Olga.
Sem framkvæmdastjóri segist Kristín fyrst og fremst þakklát.
„Mér finnst góð tilfinning að vita að ég get alltaf leitað í systkinin mín. Við erum mjög samstíga og setjumst niður reglulega á fundum,“ segir Kristín.
Börn systkinanna hafa mörg hver unnið með skóla og á sumrin í Garðheimum. Það sama á við um börn og jafnvel barnabörn starfsmanna.
„Hér hafa verið þrjár kynslóðir starfsmanna,“ segir Sigurður.
Þegar snjóaði í Garðheimum
Systkinin segjast ekki hafa tekið upp garðáhuga foreldra sinna fyrr en seinna. Sem dæmi segir Olga að fyrstu gróðurhúsið hennar hafi verið hús sem pabbi hennar vildi endilega að hún tæki til sín. „Þetta var gróðurhús sem ekki hafði selst,“ segir Olga.
Í dag sé hún þó, eins og hin systkinin, á kafi í ræktun og síðan þetta var, hefur Olga eignast annað gróðurhús. Annað gróðurhúsið er þá eingöngu notað undir ræktun en hitt bjóði þó upp á smá rými til að sitja og njóta
Systkinin segja það góða tilfinningu að vera framtíðarsýn foreldra sinna trú; að Garðheimar sé garðyrkjumiðstöð eins og þær gerast bestar erlendis.
Margt er framundan og þar þá stærst að fyrirhugað er að opna í nýju húsnæði, vonandi á Álfabakka í Mjódd á næsta ári.
Markmiðið er að ráðast hratt í byggingu nýs húsnæðis. Þó ekki jafn hraðar framkvæmdir og var þegar Garðheimar voru reistir árið 1999: Á innan við sex mánuðum!
Þannig var að stuttu eftir opnun var fjölskyldan saman komin í veislu þegar hringt er í föður þeirra og þau sjá hann lyfta upp brúnum, kveðja snögglega og tilkynna hópnum að allir þyrftu að bruna í Garðheima.
Í ljós kom að gleymst hafði að festa suma þakgluggana á húsið, sem höfðu losnað og fokið af.
Og þá hreinlega snjóaði í Garðheimum!“
segir Sigurður.
