Reglur um aukastörf dómara „talsvert strangari“ en hjá nágrannaþjóðum Sylvía Hall skrifar 30. maí 2021 14:51 Kjartan Bjarni Björgvinsson og Berglind Svavarsdóttir ræddu aukastörf dómara á Sprengisandi í dag. EFTA/Landsbankinn „Þetta snýst alltaf um sjálfstæði og óhæði dómaranna. Að borgarinn geti treyst því að hann njóti og geti flutt mál sitt og fengið úrlausn hjá sjálfstæðum og óvilhöllum dómstól,“ segir Berglind Svavarsdóttir fráfarandi formaður Lögmannafélagsins um aukastörf dómara. Aukastörf íslenskra dómara hafa verið mikið til umræðu undanfarið og því verið velt upp hvort slíkt brjóti gegn meginreglunni um sjálfstæði dómara. Berglind ræddi þessi mál ásamt Kjartani Bjarna Björgvinssyni, formanni Dómarafélagsins, á Sprengisandi í dag. Kjartan segir vert að minnast á að aukastörf dómara lúti einum ströngustu reglum í Evrópu samkvæmt lögum um dómstóla. Þá séu þau í mun minna mæli en þekkist á Norðurlöndunum. „Í fullkomnum heimi getum við alltaf sagt að það sé best að hver og einn dómari sinni bara sínu starfi og engu öðru,“ segir Kjartan og tók undir þau sjónarmið að kjör dómara væru ákveðin með hliðsjón af því að þeir gætu verið sjálfstæðir í störfum sínum. „Þess vegna erum við með þessar ströngu reglur á því að dómarar taki að sér aukastörf. Við erum í raun eina stéttin í landinu sem þurfum að afla fyrir fram leyfis til að taka að okkur aukastörf og rétt að halda því fram að við erum ekki að tala um hefðbundin föst störf heldur er sú krafa gerð samkvæmt íslenskum lögum að tilfallandi verkefni sem dómari tekur að sér; ritun álitsgerðar, samning lagafrumvarps – það getur dómari ekki tekið að sér nema með sérstöku leyfi.“ „Reglurnar okkar eru talsvert strangari þar en sambærilegar reglur í Noregi og Danmörku.“ Úr lögum um dómstóla. Ljóst er að ströng skilyrði eru sett fyrir því að dómarar gegni aukastörfum.Alþingi Lögmannafélagið hefur gert athugasemdir við tilnefningar Að sögn Berglindar er mikilvægt að hafa þrígreiningu ríkisvaldsins í huga í umræðu um þessi mál. Dómsvaldinu sé ætlað að hafa ákveðið eftirlitshlutverk með framkvæmdarvaldinu og segir hún félagið hafa komið því á framfæri við framkvæmdarvaldið að þeim þyki óeðlilegt að það sé óskað eftir setu dómara í ýmsum nefndum. „Mér finnst að allir eigi að stefna í sömu átt með þetta því þetta snýst alltaf fyrst og fremst hvað borgarinn má treysta. Hann á stjórnarskrárvarinn rétt á því að fá úrlausn sinna mála fyrir sjálfstæðum og óvilhöllum dómstól. Það er alveg óþarfi að leggja í einhverja óvissuferð.“ Kjartan segir umræðu um þessi mál ekki ný af nálinni enda hafi mikið verið ritað um sjálfstæði dómara og hættuna á árekstrum í fræðiskrifum á sviði lögfræði. Hingað til hafi ekki verið litið svo á að það sé sérstök hætta fólgin í því að fá dómara til setu í úrskurðarnefndum, sérstaklega ekki héraðsdómara. „Ef dómari við Héraðsdóm Reykjavíkur situr í úrskurðarnefnd og eitthvað mál sem varðar þá nefnd kemur til kasta dómstólsins þá eru þarna meira en tuttugu aðrir dómarar sem geta tekið það mál að sér,“ segir Kjartan og tekur fyrir að það gæti leitt til þess að dómari, sem ekki væri hlutlaus til að dæma í málinu, færi að skipta sér af því þegar það væri til úrlausnar hjá öðrum dómara. „Það gerir hann ekki. Það væri brot í starfi og ég myndi reka hann öfugan út. Það væri algjörlega út úr kortinu, að fara að ræða mál sem dómari hefði komið að við annan dómara í málinu og bæri að tilkynna.“ Kjartan segist ekki trúa því að nokkur dómari færi að skipta sér af máli sem hann væri sjálfur óhæfur til að fjalla um.Vísir/Vilhelm Smæð samfélagsins vandamál á fleiri sviðum þjóðfélagsins Að mati Kjartans er spurningin um mögulega hagsmunaárekstra til staðar á öllum sviðum samfélagsins og það sé ekki bundið við störf dómara. „Líka ef við fáum til dæmis lögmenn til að sitja í þessum nefndum, maður veit ekkert hverra hagsmuna lögmenn eru að gæta alltaf. Þeir hafa ýmsa hagsmuni sem við höfum ekki sömu yfirsýn yfir og hagsmuni dómara sem eru opinberlega skráðir og tilkynntir.“ Hann segir nauðsynlegt að líta til þess hversu lítið hið íslenska samfélag er og hafa í huga reynslu nágrannaþjóða. Þar sé mun algengara að dómarar taki að sér aukastörf en hér á landi og því ólíklegt að Íslendingar væru færir um betra fyrirkomulag en þekkist þar. „Gleymum því þó ekki að við erum ekki bara smásamfélag, við erum örsamfélag. Systkini okkar á Norðurlöndum hafa metið það þannig að það sé erfitt að manna þessar nefndir og fá til sín sérfræðinga. Við eigum að leita til fólks í hlutastörfum, bæði lögmanna en einnig dómara. Þá er spurningin: Erum við virkilega það mikið betur sett með okkar mannval?“ Kannast ekki við þöggunarmenningu Á Sprengisandi í síðustu viku ræddi Bjarni Már Magnússon, lagaprófessor við Háskólann í Reykjavík, einnig aukastörf dómara en hann hefur ritað um þau undanfarið. Þar var því velt upp hvort ákveðin þöggunarmenning ríkti innan lögfræðingastéttarinar. Sagði Bjarni slíka menningu ríkja varðandi nokkra innri þætti stéttarinnar með þeim hætti að ákveðin viðkvæm málefni væru ekki mikið rædd. Þegar þáttastjórnandi bar upp sambærilega spurningu í dag, hvort þöggunarmenning ríkti innan stéttarinnar almennt, sögðust hvorki Berglind né Kjartan kannast við slíkt. Sagði Berglind bæði lögmenn og dómara þurfa að þola gagnrýni, svo lengi sem hún væri málefnaleg. Hún hefði þó heyrt slík sjónarmið áður og það gæti vel verið að einhverjir upplifðu stöðuna sem svo. „Lögmenn koma mjög oft með gagnrýni á dóma og finnst ekki vera réttar forsendur og segja jafnvel berum orðum að þeir séu rangir. Ég hef ekki orðið vör við annað en að það sé gert,“ sagði Berglind og Kjartan tók í sama streng. „Sem óbreyttur héraðsdómari á plani þá bý ég við það að nokkrum sinnum í mánuði er máli áfrýjað eða kært og það snýst náttúrulega um það hvílíkur vitleysingur þessi dómari var – auðvitað með kurteisu orðalagi.“ Fréttin hefur verið uppfærð. Dómstólar Sprengisandur Háskólar Aukastörf dómara Mest lesið „Eins og að fá hnefahögg í andlitið“ Innlent Eygir vonarneista í fyrsta sinn í marga mánuði Innlent Íbúar mótmæla og vilja börn frekar en byggingu í Gunnarsbrekku Innlent Bílvelta í Kömbunum Innlent Sveitarstjórn reyni að skrá íbúa úr sveitarfélaginu og ógni grundvallarréttindum Innlent Segir dregið úr veiðum á grundvelli „Walt Disneylíffræði“ Innlent Lögregla kölluð til eftir að bremsuvírar voru klipptir á reiðhjólum barna Innlent Árborg girnist svæði Flóahrepps Innlent Hleypur 110 kílómetra á dag til að setja heimsmet Lífið Brunarústirnar fjarlægðar tveimur árum eftir brunann Innlent Fleiri fréttir Kennir íslensku en fær ekki ríkisborgararétt að óbreyttu Tvöföldun erlendra fanga á fimm árum: „Þetta er auðvitað gríðarlega hátt hlutfall“ Nöfn myrtra barna verða lesin upp í sjö klukkustundir Eygir vonarneista í fyrsta sinn í marga mánuði Eygir vonarneista í fyrsta sinn og mótmæli um allt land Segir dregið úr veiðum á grundvelli „Walt Disneylíffræði“ Árborg girnist svæði Flóahrepps Sendu kæligáma til Úkraínu Langflestir lögreglumenn á Suðurnesjum Brunarústirnar fjarlægðar tveimur árum eftir brunann Íbúar mótmæla og vilja börn frekar en byggingu í Gunnarsbrekku Reyndi að stinga lögreglu af á buggy Bílvelta í Kömbunum „Eins og að fá hnefahögg í andlitið“ Sveitarstjórn reyni að skrá íbúa úr sveitarfélaginu og ógni grundvallarréttindum Skoða að efla geðheilbrigðisþjónustu á Austurlandi eftir röð áfalla Kjölur ekki á dagskrá Lögregla kölluð til eftir að bremsuvírar voru klipptir á reiðhjólum barna Fólk deili lyfseðlum og „míkródósi“: „Við getum ekki réttlætt þá meðferð“ Deila lyfseðlum fyrir þyngdarstjórnunarlyf og undankeppni HM hefst Starfsfólk Alcoa vilji setja fyrirtækinu mörk Lögregla hafi hlaupið á sig á Siglufirði: „Þetta eru einstök prúðmenni“ Ætla að rannsaka meint undirboð á kísilmálmi „Mér hefur aldrei verið sýnd jafn mikil vanvirðing“ Hélt eiginkonu og fimm börnum í heljargreipum Breyta Korpuskóla til að anna eftirspurn í Klettaskóla Vegabætur á Vestfjörðum opni tækifæri í vetrarferðamennsku Vilja aðgerðir strax Ástand á stúdentagörðum: Ítrekuð innbrot, mat stolið, dýnur í kjallara og hland á gólfi „Geta verið dauðsföll, þú veist ekkert hvað er í þessu“ Sjá meira
Aukastörf íslenskra dómara hafa verið mikið til umræðu undanfarið og því verið velt upp hvort slíkt brjóti gegn meginreglunni um sjálfstæði dómara. Berglind ræddi þessi mál ásamt Kjartani Bjarna Björgvinssyni, formanni Dómarafélagsins, á Sprengisandi í dag. Kjartan segir vert að minnast á að aukastörf dómara lúti einum ströngustu reglum í Evrópu samkvæmt lögum um dómstóla. Þá séu þau í mun minna mæli en þekkist á Norðurlöndunum. „Í fullkomnum heimi getum við alltaf sagt að það sé best að hver og einn dómari sinni bara sínu starfi og engu öðru,“ segir Kjartan og tók undir þau sjónarmið að kjör dómara væru ákveðin með hliðsjón af því að þeir gætu verið sjálfstæðir í störfum sínum. „Þess vegna erum við með þessar ströngu reglur á því að dómarar taki að sér aukastörf. Við erum í raun eina stéttin í landinu sem þurfum að afla fyrir fram leyfis til að taka að okkur aukastörf og rétt að halda því fram að við erum ekki að tala um hefðbundin föst störf heldur er sú krafa gerð samkvæmt íslenskum lögum að tilfallandi verkefni sem dómari tekur að sér; ritun álitsgerðar, samning lagafrumvarps – það getur dómari ekki tekið að sér nema með sérstöku leyfi.“ „Reglurnar okkar eru talsvert strangari þar en sambærilegar reglur í Noregi og Danmörku.“ Úr lögum um dómstóla. Ljóst er að ströng skilyrði eru sett fyrir því að dómarar gegni aukastörfum.Alþingi Lögmannafélagið hefur gert athugasemdir við tilnefningar Að sögn Berglindar er mikilvægt að hafa þrígreiningu ríkisvaldsins í huga í umræðu um þessi mál. Dómsvaldinu sé ætlað að hafa ákveðið eftirlitshlutverk með framkvæmdarvaldinu og segir hún félagið hafa komið því á framfæri við framkvæmdarvaldið að þeim þyki óeðlilegt að það sé óskað eftir setu dómara í ýmsum nefndum. „Mér finnst að allir eigi að stefna í sömu átt með þetta því þetta snýst alltaf fyrst og fremst hvað borgarinn má treysta. Hann á stjórnarskrárvarinn rétt á því að fá úrlausn sinna mála fyrir sjálfstæðum og óvilhöllum dómstól. Það er alveg óþarfi að leggja í einhverja óvissuferð.“ Kjartan segir umræðu um þessi mál ekki ný af nálinni enda hafi mikið verið ritað um sjálfstæði dómara og hættuna á árekstrum í fræðiskrifum á sviði lögfræði. Hingað til hafi ekki verið litið svo á að það sé sérstök hætta fólgin í því að fá dómara til setu í úrskurðarnefndum, sérstaklega ekki héraðsdómara. „Ef dómari við Héraðsdóm Reykjavíkur situr í úrskurðarnefnd og eitthvað mál sem varðar þá nefnd kemur til kasta dómstólsins þá eru þarna meira en tuttugu aðrir dómarar sem geta tekið það mál að sér,“ segir Kjartan og tekur fyrir að það gæti leitt til þess að dómari, sem ekki væri hlutlaus til að dæma í málinu, færi að skipta sér af því þegar það væri til úrlausnar hjá öðrum dómara. „Það gerir hann ekki. Það væri brot í starfi og ég myndi reka hann öfugan út. Það væri algjörlega út úr kortinu, að fara að ræða mál sem dómari hefði komið að við annan dómara í málinu og bæri að tilkynna.“ Kjartan segist ekki trúa því að nokkur dómari færi að skipta sér af máli sem hann væri sjálfur óhæfur til að fjalla um.Vísir/Vilhelm Smæð samfélagsins vandamál á fleiri sviðum þjóðfélagsins Að mati Kjartans er spurningin um mögulega hagsmunaárekstra til staðar á öllum sviðum samfélagsins og það sé ekki bundið við störf dómara. „Líka ef við fáum til dæmis lögmenn til að sitja í þessum nefndum, maður veit ekkert hverra hagsmuna lögmenn eru að gæta alltaf. Þeir hafa ýmsa hagsmuni sem við höfum ekki sömu yfirsýn yfir og hagsmuni dómara sem eru opinberlega skráðir og tilkynntir.“ Hann segir nauðsynlegt að líta til þess hversu lítið hið íslenska samfélag er og hafa í huga reynslu nágrannaþjóða. Þar sé mun algengara að dómarar taki að sér aukastörf en hér á landi og því ólíklegt að Íslendingar væru færir um betra fyrirkomulag en þekkist þar. „Gleymum því þó ekki að við erum ekki bara smásamfélag, við erum örsamfélag. Systkini okkar á Norðurlöndum hafa metið það þannig að það sé erfitt að manna þessar nefndir og fá til sín sérfræðinga. Við eigum að leita til fólks í hlutastörfum, bæði lögmanna en einnig dómara. Þá er spurningin: Erum við virkilega það mikið betur sett með okkar mannval?“ Kannast ekki við þöggunarmenningu Á Sprengisandi í síðustu viku ræddi Bjarni Már Magnússon, lagaprófessor við Háskólann í Reykjavík, einnig aukastörf dómara en hann hefur ritað um þau undanfarið. Þar var því velt upp hvort ákveðin þöggunarmenning ríkti innan lögfræðingastéttarinar. Sagði Bjarni slíka menningu ríkja varðandi nokkra innri þætti stéttarinnar með þeim hætti að ákveðin viðkvæm málefni væru ekki mikið rædd. Þegar þáttastjórnandi bar upp sambærilega spurningu í dag, hvort þöggunarmenning ríkti innan stéttarinnar almennt, sögðust hvorki Berglind né Kjartan kannast við slíkt. Sagði Berglind bæði lögmenn og dómara þurfa að þola gagnrýni, svo lengi sem hún væri málefnaleg. Hún hefði þó heyrt slík sjónarmið áður og það gæti vel verið að einhverjir upplifðu stöðuna sem svo. „Lögmenn koma mjög oft með gagnrýni á dóma og finnst ekki vera réttar forsendur og segja jafnvel berum orðum að þeir séu rangir. Ég hef ekki orðið vör við annað en að það sé gert,“ sagði Berglind og Kjartan tók í sama streng. „Sem óbreyttur héraðsdómari á plani þá bý ég við það að nokkrum sinnum í mánuði er máli áfrýjað eða kært og það snýst náttúrulega um það hvílíkur vitleysingur þessi dómari var – auðvitað með kurteisu orðalagi.“ Fréttin hefur verið uppfærð.
Dómstólar Sprengisandur Háskólar Aukastörf dómara Mest lesið „Eins og að fá hnefahögg í andlitið“ Innlent Eygir vonarneista í fyrsta sinn í marga mánuði Innlent Íbúar mótmæla og vilja börn frekar en byggingu í Gunnarsbrekku Innlent Bílvelta í Kömbunum Innlent Sveitarstjórn reyni að skrá íbúa úr sveitarfélaginu og ógni grundvallarréttindum Innlent Segir dregið úr veiðum á grundvelli „Walt Disneylíffræði“ Innlent Lögregla kölluð til eftir að bremsuvírar voru klipptir á reiðhjólum barna Innlent Árborg girnist svæði Flóahrepps Innlent Hleypur 110 kílómetra á dag til að setja heimsmet Lífið Brunarústirnar fjarlægðar tveimur árum eftir brunann Innlent Fleiri fréttir Kennir íslensku en fær ekki ríkisborgararétt að óbreyttu Tvöföldun erlendra fanga á fimm árum: „Þetta er auðvitað gríðarlega hátt hlutfall“ Nöfn myrtra barna verða lesin upp í sjö klukkustundir Eygir vonarneista í fyrsta sinn í marga mánuði Eygir vonarneista í fyrsta sinn og mótmæli um allt land Segir dregið úr veiðum á grundvelli „Walt Disneylíffræði“ Árborg girnist svæði Flóahrepps Sendu kæligáma til Úkraínu Langflestir lögreglumenn á Suðurnesjum Brunarústirnar fjarlægðar tveimur árum eftir brunann Íbúar mótmæla og vilja börn frekar en byggingu í Gunnarsbrekku Reyndi að stinga lögreglu af á buggy Bílvelta í Kömbunum „Eins og að fá hnefahögg í andlitið“ Sveitarstjórn reyni að skrá íbúa úr sveitarfélaginu og ógni grundvallarréttindum Skoða að efla geðheilbrigðisþjónustu á Austurlandi eftir röð áfalla Kjölur ekki á dagskrá Lögregla kölluð til eftir að bremsuvírar voru klipptir á reiðhjólum barna Fólk deili lyfseðlum og „míkródósi“: „Við getum ekki réttlætt þá meðferð“ Deila lyfseðlum fyrir þyngdarstjórnunarlyf og undankeppni HM hefst Starfsfólk Alcoa vilji setja fyrirtækinu mörk Lögregla hafi hlaupið á sig á Siglufirði: „Þetta eru einstök prúðmenni“ Ætla að rannsaka meint undirboð á kísilmálmi „Mér hefur aldrei verið sýnd jafn mikil vanvirðing“ Hélt eiginkonu og fimm börnum í heljargreipum Breyta Korpuskóla til að anna eftirspurn í Klettaskóla Vegabætur á Vestfjörðum opni tækifæri í vetrarferðamennsku Vilja aðgerðir strax Ástand á stúdentagörðum: Ítrekuð innbrot, mat stolið, dýnur í kjallara og hland á gólfi „Geta verið dauðsföll, þú veist ekkert hvað er í þessu“ Sjá meira