Áratugalöng átök um Kasmírsvæðið Þórgnýr Einar Albertsson skrifar 2. mars 2019 09:00 Frá mótmælum gegn Indland í Karachi í Pakistan. Vísir/EPA Í skugga hárra fjalla í Suður-Asíu liggur Kasmír. Fjalllent landsvæði sem telur nærri tuttugu milljónir íbúa. Héraðið þykir mikilvægt vegna orku og menningar og er það einnig hernaðarlega mikilvægt. En samkvæmt greiningu The Diplomat er helsta mikilvægi Kasmír það að úr jöklum svæðisins rennur ferskt vatn, lífsnauðsyn fyrir íbúa á þurrum svæðum í Pakistan og á Indlandi. Þess vegna hafa ríkin tvö tekist á um Kasmír allt frá því Indlandi var skipt upp, gróflega á milli hindúa og múslima, þegar breska heimsveldið lét landið af hendi. Fram að þeim tíma réð prins yfir ríkinu, sem kallaðist Jammu og Kasmír, og fékk hann að taka ákvörðun um hvort sameinast ætti öðru hvoru nýja ríkinu eða að lýsa yfir sjálfstæði.Áratugagömul átök Hari Singh, þá prins, var hindúi. Flestir íbúanna voru hins vegar múslimar. Þar af leiðandi ákvað hann að sameinast hvorugu ríkinu. Sú ákvörðun hélt ekki lengi en Pakistanar réðust inn í héraðið í október 1947. Singh bað Indverja um hjálp, flúði til Indlands og undirritaði samning um að ríkið skyldi verða hluti af Indlandi. Við tók fyrsta stríð Pakistana og Indverja um svæðið sem lauk árið 1949 en Pakistönum hafði þá tekist að vinna hluta Kasmír. Næsta stríð braust svo út árið 1965 og stóð yfir í um mánuð. Þúsundir létu lífið áður en Sameinuðu þjóðirnar komu á vopnahléi. Engin varanleg tilfærsla varð á hinum eiginlegu landamærum. Landamærin eru eiginleg en ekki opinber þar sem bæði ríki gera tilkall til svæðisins alls. Indland og Pakistan eiga sum sé ekki gott samband og er Kasmír eitt helsta deiluefnið. Á áttunda áratugnum, þegar margur óttaðist kjarnorkustríð á milli Bandaríkjanna og Sovétríkjanna, hófu ríkin tvö kjarnorkukapphlaup. Indverjar sprengdu sína fyrstu kjarnorkusprengju í tilraunaskyni árið 1974 og Pakistanar stuttu síðar.Mannskæð stríð En vopnuðum átökum var hvergi nærri lokið. Árið 1984 brutust út átök um Siachen-jökulinn sem stóðu yfir þangað til 2003. Þúsund létust í orrustum áður en vopnahléi var komið á. Það vopnahlé er enn í gildi í dag þótt gegn því hafi margoft verið brotið undanfarin fimmtán ár. Á sama tíma og átök geisuðu um Siachen fóru aðskilnaðarhreyfingar og hryðjuverkasamtök, meðal annars al-Kaída, að gera vart við sig í indverska Kasmír. Þau átök hófust 1989 og standa yfir enn í dag. Á þriðja tug þúsunda hafa dáið. Árið 1999 ákváðu Pakistanar, í skugga átaka Indverja við skæruliða, að innlima Kargil í indverska Kasmír. Indverjar náðu svæðinu aftur eftir tveggja mánaða stríð sem kostaði nærri 2.000 manns lífið.Mikil spenna hefur ríkt í samskiptum Indlands og Pakistans undanfarna daga vegna Kasmír.Vísir/EPAStympingar og óeirðir Indverjar og Pakistanar hafa sömuleiðis háð orrustur um Kasmír á síðustu árum. Árin 2014 og 2015 voru ítrekaðar stympingar við hin eiginlegu landamæri og féllu á annað hundrað. Óeirðir brutust svo út í indverska Kasmír í júlí 2016 og stóðu yfir fram í febrúar vegna hernaðarvæðingar og andláts Mujahideen-liðans Burhan Wani í skotbardaga við indverska hermenn. Fimm her- og lögreglumenn féllu og að minnsta kosti 120 almennir borgarar. Eins og staðan er í dag halda Indverjar 45 prósentum svæðisins og kalla ríki sitt þar Jammu og Kasmír. Pakistanar halda 35 prósentum sem þeir kalla Azad Kasmír, Gilgit og Baltistan. Kínverjar eiga líka hlut að máli og halda tuttugu prósentum í héraði sem þeir kalla Aksai Chin. Togstreitan magnast Undanfarnar tvær vikur hefur togstreitan á milli kjarnorkuveldanna tveggja aukist gríðarlega, eða allt frá því að liðsmaður hryðjuverkasamtakanna Jaish-e-Mohammed (JeM), drap fjörutíu indverska hermenn í Pulwama í indverska Kasmír. Indverjar kenna Pakistönum að hluta um árásina. Segja að þeir ættu að hafa upprætt starfsemi JeM, sem eru starfrækt í Pakistan, fyrir löngu. Síðan þá hafa Indverjar sagst hafa gert loftárás á þjálfunarbúðir JeM, hermenn hafa skotið hvorir á aðra á hinum eiginlegu landamærum í Kasmír og Pakistanar sagst hafa gert loftárásir á indverska hluta Kasmír auk þess að þeir hafi grandað tveimur indverskum herflugvélum og handtekið flugmann. Ákveðinn rauður þráður í þessu orðaskaki er að annað ríkið fullyrðir eitthvað um árás sem hitt ríkið segir svo að séu ósannindi. Pakistanar sögðu Indverja ekki hafa fellt neina í þjálfunarbúðaárásinni, Indverjar segja Pakistana hafa verið hrakta á brott áður en þeir náðu að gera loftárás og segja þá hafa skotið niður eina flugvél en ekki tvær.Óljós framtíð En þrátt fyrir að Imran Khan, forsætisráðherra Pakistans, hafi leyst flugmanninn úr haldi í gær segjast herforingjar beggja ríkja enn í viðbragðsstöðu og staðan er enn svört. Pakistanar halda því fram að Narendra Modi, forsætisráðherra Indlands, sé að reyna að stofna til átaka svo hann haldi sæti sínu eftir kosningar í vor. Þá ríkir einnig óánægja með Modi og flokk hans, BJP, í heimalandinu. Að minnsta kosti á meðal stjórnarandstöðunnar, sem sakar Modi um að „stjórnmálavæða fórnir hermanna“. Abhinandan Varthaman, herflugmaðurinn sem Pakistanar handtóku, kom til Indlands í gær og sagðist himinlifandi með þá góðu meðferð sem hann fékk í Pakistan. Narendra Modi nýtti tækifærið og sagði að atburðir undanfarinna daga hefðu þjappað þjóðinni saman. Mikil óvissa er um næstu skref en Bretar, Bandaríkjamenn, Kínverjar, ESB og fleiri hafa hvatt til friðar og viðræðna í stað átaka. Birtist í Fréttablaðinu Indland Pakistan Mest lesið Meintur þjófur leitaði til lögreglu vegna framkvæmdastjórans Innlent Lauma sér inn í útfarir og senda kirkjuvörðum fingurinn Innlent Ágengir ferðamenn hafi sært syrgjandi Mýrdælinga Innlent Halla og Björn ætla til Nýja Íslands Innlent Vonast til að spáin rætist ekki: Rigning og 22 metrar á sekúndu Innlent Dóttirin í Súlunesi ákærð Innlent Fjórir látnir eftir skotárás á Manhattan Erlent Maxwell biðlar til Hæstaréttar Erlent Langtímarannsóknir skorti á áhrifum kreatíns Innlent Íhuga að greiða sextíu milljarða til að friðþægja Trump Erlent Fleiri fréttir Bretar hyggjast viðurkenna Palestínu sem sjálfstætt ríki Færeyingar heita refsiaðgerðum gegn Rússlandi: „Eigum eftir að sjá hvernig efndirnar verða“ Gefa lítið fyrir afarkosti Trumps Ætlaði í höfuðstöðvar NFL Bandarískir trúboðar herja á einangraða ættbálka með drónum og sólarknúnum afspilunartækjum Trump um Epstein: „Hann stal fólki sem vann fyrir mig“ Íhuga að greiða sextíu milljarða til að friðþægja Trump Hyggjast greiða 60 þúsund á ári fyrir öll börn undir þriggja ára „Versta mögulega tilfelli hungursneyðar“ Maxwell biðlar til Hæstaréttar Á annan tug í valnum eftir að Rússar sprengdu fangelsi í loft upp Trump segir „alvöru hungursneyð“ ríkja á Gasa Fjórir látnir eftir skotárás á Manhattan Vill að skýrslutaka Murdochs fari fram eins fljótt og hægt er Tóku tugi af lífi eftir að hafa fengið lausnarfé Elsti Gallagher-bróðirinn ákærður fyrir nauðgun Krísa yfirvofandi: Þurr svæði stækka og þorna hraðar Fækkar dögunum sem hann gaf Pútín: „Ég held ég viti þegar svarið“ Vara við hópeitrunum af völdum THC eftir atvik í fyrra Þrír látnir eftir að lest fór af sporinu Ætla að breyta heræfingum eftir skammir frá systur Kims Semja um vopnahlé 64 prósent myndu þiggja gjaldfrjáls þyngdarstjórnunarlyf Skotárás í Bangkok: Skaut fimm til bana og fyrirfór sér Deilur Repúblikana um Epstein-skjölin magnast enn Gera tíu klukkustunda „mannúðarhlé“ á árásum Segir nýjan viðskiptasamning þann „stærsta í sögunni“ Ísraelsher stöðvaði aðra skútu með vistum Stal 73 rauðvínsflöskum og rúllaði burt á þríhjóli Forsætisráðherra segir að átökin gætu færst nær stríði Sjá meira
Í skugga hárra fjalla í Suður-Asíu liggur Kasmír. Fjalllent landsvæði sem telur nærri tuttugu milljónir íbúa. Héraðið þykir mikilvægt vegna orku og menningar og er það einnig hernaðarlega mikilvægt. En samkvæmt greiningu The Diplomat er helsta mikilvægi Kasmír það að úr jöklum svæðisins rennur ferskt vatn, lífsnauðsyn fyrir íbúa á þurrum svæðum í Pakistan og á Indlandi. Þess vegna hafa ríkin tvö tekist á um Kasmír allt frá því Indlandi var skipt upp, gróflega á milli hindúa og múslima, þegar breska heimsveldið lét landið af hendi. Fram að þeim tíma réð prins yfir ríkinu, sem kallaðist Jammu og Kasmír, og fékk hann að taka ákvörðun um hvort sameinast ætti öðru hvoru nýja ríkinu eða að lýsa yfir sjálfstæði.Áratugagömul átök Hari Singh, þá prins, var hindúi. Flestir íbúanna voru hins vegar múslimar. Þar af leiðandi ákvað hann að sameinast hvorugu ríkinu. Sú ákvörðun hélt ekki lengi en Pakistanar réðust inn í héraðið í október 1947. Singh bað Indverja um hjálp, flúði til Indlands og undirritaði samning um að ríkið skyldi verða hluti af Indlandi. Við tók fyrsta stríð Pakistana og Indverja um svæðið sem lauk árið 1949 en Pakistönum hafði þá tekist að vinna hluta Kasmír. Næsta stríð braust svo út árið 1965 og stóð yfir í um mánuð. Þúsundir létu lífið áður en Sameinuðu þjóðirnar komu á vopnahléi. Engin varanleg tilfærsla varð á hinum eiginlegu landamærum. Landamærin eru eiginleg en ekki opinber þar sem bæði ríki gera tilkall til svæðisins alls. Indland og Pakistan eiga sum sé ekki gott samband og er Kasmír eitt helsta deiluefnið. Á áttunda áratugnum, þegar margur óttaðist kjarnorkustríð á milli Bandaríkjanna og Sovétríkjanna, hófu ríkin tvö kjarnorkukapphlaup. Indverjar sprengdu sína fyrstu kjarnorkusprengju í tilraunaskyni árið 1974 og Pakistanar stuttu síðar.Mannskæð stríð En vopnuðum átökum var hvergi nærri lokið. Árið 1984 brutust út átök um Siachen-jökulinn sem stóðu yfir þangað til 2003. Þúsund létust í orrustum áður en vopnahléi var komið á. Það vopnahlé er enn í gildi í dag þótt gegn því hafi margoft verið brotið undanfarin fimmtán ár. Á sama tíma og átök geisuðu um Siachen fóru aðskilnaðarhreyfingar og hryðjuverkasamtök, meðal annars al-Kaída, að gera vart við sig í indverska Kasmír. Þau átök hófust 1989 og standa yfir enn í dag. Á þriðja tug þúsunda hafa dáið. Árið 1999 ákváðu Pakistanar, í skugga átaka Indverja við skæruliða, að innlima Kargil í indverska Kasmír. Indverjar náðu svæðinu aftur eftir tveggja mánaða stríð sem kostaði nærri 2.000 manns lífið.Mikil spenna hefur ríkt í samskiptum Indlands og Pakistans undanfarna daga vegna Kasmír.Vísir/EPAStympingar og óeirðir Indverjar og Pakistanar hafa sömuleiðis háð orrustur um Kasmír á síðustu árum. Árin 2014 og 2015 voru ítrekaðar stympingar við hin eiginlegu landamæri og féllu á annað hundrað. Óeirðir brutust svo út í indverska Kasmír í júlí 2016 og stóðu yfir fram í febrúar vegna hernaðarvæðingar og andláts Mujahideen-liðans Burhan Wani í skotbardaga við indverska hermenn. Fimm her- og lögreglumenn féllu og að minnsta kosti 120 almennir borgarar. Eins og staðan er í dag halda Indverjar 45 prósentum svæðisins og kalla ríki sitt þar Jammu og Kasmír. Pakistanar halda 35 prósentum sem þeir kalla Azad Kasmír, Gilgit og Baltistan. Kínverjar eiga líka hlut að máli og halda tuttugu prósentum í héraði sem þeir kalla Aksai Chin. Togstreitan magnast Undanfarnar tvær vikur hefur togstreitan á milli kjarnorkuveldanna tveggja aukist gríðarlega, eða allt frá því að liðsmaður hryðjuverkasamtakanna Jaish-e-Mohammed (JeM), drap fjörutíu indverska hermenn í Pulwama í indverska Kasmír. Indverjar kenna Pakistönum að hluta um árásina. Segja að þeir ættu að hafa upprætt starfsemi JeM, sem eru starfrækt í Pakistan, fyrir löngu. Síðan þá hafa Indverjar sagst hafa gert loftárás á þjálfunarbúðir JeM, hermenn hafa skotið hvorir á aðra á hinum eiginlegu landamærum í Kasmír og Pakistanar sagst hafa gert loftárásir á indverska hluta Kasmír auk þess að þeir hafi grandað tveimur indverskum herflugvélum og handtekið flugmann. Ákveðinn rauður þráður í þessu orðaskaki er að annað ríkið fullyrðir eitthvað um árás sem hitt ríkið segir svo að séu ósannindi. Pakistanar sögðu Indverja ekki hafa fellt neina í þjálfunarbúðaárásinni, Indverjar segja Pakistana hafa verið hrakta á brott áður en þeir náðu að gera loftárás og segja þá hafa skotið niður eina flugvél en ekki tvær.Óljós framtíð En þrátt fyrir að Imran Khan, forsætisráðherra Pakistans, hafi leyst flugmanninn úr haldi í gær segjast herforingjar beggja ríkja enn í viðbragðsstöðu og staðan er enn svört. Pakistanar halda því fram að Narendra Modi, forsætisráðherra Indlands, sé að reyna að stofna til átaka svo hann haldi sæti sínu eftir kosningar í vor. Þá ríkir einnig óánægja með Modi og flokk hans, BJP, í heimalandinu. Að minnsta kosti á meðal stjórnarandstöðunnar, sem sakar Modi um að „stjórnmálavæða fórnir hermanna“. Abhinandan Varthaman, herflugmaðurinn sem Pakistanar handtóku, kom til Indlands í gær og sagðist himinlifandi með þá góðu meðferð sem hann fékk í Pakistan. Narendra Modi nýtti tækifærið og sagði að atburðir undanfarinna daga hefðu þjappað þjóðinni saman. Mikil óvissa er um næstu skref en Bretar, Bandaríkjamenn, Kínverjar, ESB og fleiri hafa hvatt til friðar og viðræðna í stað átaka.
Birtist í Fréttablaðinu Indland Pakistan Mest lesið Meintur þjófur leitaði til lögreglu vegna framkvæmdastjórans Innlent Lauma sér inn í útfarir og senda kirkjuvörðum fingurinn Innlent Ágengir ferðamenn hafi sært syrgjandi Mýrdælinga Innlent Halla og Björn ætla til Nýja Íslands Innlent Vonast til að spáin rætist ekki: Rigning og 22 metrar á sekúndu Innlent Dóttirin í Súlunesi ákærð Innlent Fjórir látnir eftir skotárás á Manhattan Erlent Maxwell biðlar til Hæstaréttar Erlent Langtímarannsóknir skorti á áhrifum kreatíns Innlent Íhuga að greiða sextíu milljarða til að friðþægja Trump Erlent Fleiri fréttir Bretar hyggjast viðurkenna Palestínu sem sjálfstætt ríki Færeyingar heita refsiaðgerðum gegn Rússlandi: „Eigum eftir að sjá hvernig efndirnar verða“ Gefa lítið fyrir afarkosti Trumps Ætlaði í höfuðstöðvar NFL Bandarískir trúboðar herja á einangraða ættbálka með drónum og sólarknúnum afspilunartækjum Trump um Epstein: „Hann stal fólki sem vann fyrir mig“ Íhuga að greiða sextíu milljarða til að friðþægja Trump Hyggjast greiða 60 þúsund á ári fyrir öll börn undir þriggja ára „Versta mögulega tilfelli hungursneyðar“ Maxwell biðlar til Hæstaréttar Á annan tug í valnum eftir að Rússar sprengdu fangelsi í loft upp Trump segir „alvöru hungursneyð“ ríkja á Gasa Fjórir látnir eftir skotárás á Manhattan Vill að skýrslutaka Murdochs fari fram eins fljótt og hægt er Tóku tugi af lífi eftir að hafa fengið lausnarfé Elsti Gallagher-bróðirinn ákærður fyrir nauðgun Krísa yfirvofandi: Þurr svæði stækka og þorna hraðar Fækkar dögunum sem hann gaf Pútín: „Ég held ég viti þegar svarið“ Vara við hópeitrunum af völdum THC eftir atvik í fyrra Þrír látnir eftir að lest fór af sporinu Ætla að breyta heræfingum eftir skammir frá systur Kims Semja um vopnahlé 64 prósent myndu þiggja gjaldfrjáls þyngdarstjórnunarlyf Skotárás í Bangkok: Skaut fimm til bana og fyrirfór sér Deilur Repúblikana um Epstein-skjölin magnast enn Gera tíu klukkustunda „mannúðarhlé“ á árásum Segir nýjan viðskiptasamning þann „stærsta í sögunni“ Ísraelsher stöðvaði aðra skútu með vistum Stal 73 rauðvínsflöskum og rúllaði burt á þríhjóli Forsætisráðherra segir að átökin gætu færst nær stríði Sjá meira