Sérstakur stofn rostunga hvarf við landnám Íslands Kristján Már Unnarsson skrifar 22. desember 2018 20:00 Var íslenska rostungastofninum útrýmt af landnámsmönnum? Teikningin var gerð fyrir þáttaröðina Landnemarnir, sem sýnd var á Stöð 2. Teikning/Jakob Jóhannsson. Tímamótarannsókn bendir til að sérstakur stofn rostunga hafi verið á Íslandi sem hvergi finnst annars staðar í heiminum og að stofninn hafi horfið við landnám. Þetta kom fram í fréttum Stöðvar 2. Að rannsókninni standa vísindamenn við Háskóla Íslands, Náttúruminjasafn Íslands og Kaupmannahafnarháskóla. Kannað var erfðaefni á þriðja hundrað rostungsbeina sem fundist hafa á Íslandi og þau aldursgreind. Fyrstu niðurstöður liggja nú fyrir og þær marka þáttaskil í sögu dýralíffræði Íslands. Erfðaefni íslensku rostungsbeinanna reynist vera af sérstakri gerð sem ekki finnst annars staðar. „Það bendir allt til þess, út frá erfðaupplýsingunum, - þetta eru ekki bara einstaklingar sem hafa komið hingað og dáið hérna, - heldur deila þeir ákveðnum erfðabreytileika, sem finnst ekki annars staðar. Það bendir til þess að þetta sé íslenskur stofn,“ segir Snæbjörn Pálsson, prófessor í stofnlíffræði við líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands.Snæbjörn Pálsson, prófessor í stofnlíffræði við Háskóla Íslands, og Hilmar J. Malmquist, líffræðingur og forstöðumaður Náttúruminjasafns Íslands, með hauskúpur rostunga sem fundist hafa á Íslandi.Stöð 2/KMU.Fundarstaðir beinanna benda til að rostungar hafi einkum verið við vestanvert landið. „Frá Reykjanesi, eða Rosmhvalanesi eins og það hét nú einu sinni, og norður fyrir Vestfirði í Húnaflóann,“ segir Hilmar J. Malmquist, líffræðingur og forstöðumaður Náttúruminjasafns Íslands. Örnefni vestanlands eins og Urthvalafjörður á Snæfellsnesi og Hvallátur á Breiðafirði og Hvallátur við Látrabjarg vísa einnig til rostunga. „Og þetta fellur reyndar saman við útbreiðslu á helstu fæðu rostunga, að minnsta kosti í dag, og það er skelfiskur, kúfiskur og önnur skeldýr. Og það er langmest af þessu akkúrat á þessum landsvæðum,“ segir Hilmar.Rostungar sjást reglulega við Ísland, eins og þessi sem fjölskylda gekk fram á í Ófeigsfirði á Ströndum sumarið 2008. Pilturinn heitir Mikael Róbertsson og var þá níu ára.Mynd/ÁgústaAldursgreiningarnar benda til að rostungar hafi kæpt við Íslandsstrendur um þúsundir ára en horfið við landnám, eða jafnvel á áratugunum áður, sem gæti stutt kenningar Bjarna F. Einarssonar fornleifafræðings, um að menn hafi haft útstöðvar á Íslandi til auðlindanýtingar áður en hið opinbera landnám er talið hefjast. „Aldursgreiningarnar benda til að þær séu frá um 800 - 830, til svona um 6000 fyrir Krist,“ segir Snæbjörn. Þetta rímar við kenningar Bergsveins Birgissonar rithöfundar, sem birtust í bókinni Svarti víkingurinn, um að landnámsmenn eins og Geirmundur heljarskinn hafi gengið hart fram í rostungsveiðum.Bergsveinn Birgisson rithöfundur í viðtali á Ögvaldsnesi í Noregi, sem hann telur hafa verið ættaróðal Geirmundar heljarskinns.Stöð 2/Egill Aðalsteinsson.„Þetta passar skemmtilega við hans tilgátur um landnámið, að það gæti hafa verið hér stofn sem menn hafi nýtt og jafnvel útrýmt,“ segir Snæbjörn. „Það finnast engin merki, hann virðist deyja út eða hverfa allavega, og það fellur saman við þennan tíma sem landnámið er í gangi. Og það kann að vera, eins og er vitað annarsstaðar frá, að menn hafi ofveitt, gengið of skarpt í að nýta þessa auðlind, og veitt hana niður,“ segir Hilmar. Urðu þetta örlög íslenska rostungastofnsins? Teikningin er úr þáttaröðinni Landnemarnir.Teikning/Jakob Jóhannsson.Snæbjörn segir erfðamengi íslensku rostunganna benda til að þeir hafi verið skyldastir rostungum sem nú finnast á Svalbarða, en síður þeim sem nú eru á Grænlandi. Hér má sjá frétt Stöðvar 2: Fornminjar Grænland Landnemarnir Tengdar fréttir Landnemarnir - Þrælahald og kvennabúr Geirmundar heljarskinns „Það segja vitrir menn, að hann hafi göfgastur verið allra landnámsmanna á Íslandi,“ segir Landnámabók um Geirmund heljarskinn. 11. mars 2016 14:23 Rostungsbeinin frá því löngu fyrir Kristsburð Aldursgreining rostungabeina styður kenningu um fast aðsetur rostunga hér. 28. september 2015 07:00 Skýrar vísbendingar um veiðistöð fyrir landnám Fornleifarannsókn í Höfnum á Reykjanesi hefur leitt í ljós mannvirki sem reist voru um það bil hálfri öld áður en Ingólfur Arnarson á að hafa numið land. 15. febrúar 2016 21:15 Geirmundur heljarskinn sagður mongólskur og hörundsdökkur Sá sem sagður var göfgastur allra landnámsmanna Íslands er á norsku sögusafni sýndur mongólskur útlits og mjög hörundsdökkur. 14. mars 2016 18:45 Fornleifar í Stöðvarfirði taldar með elstu minjum um mannvist á Íslandi Enn ein vísbendingin um mannvist á Íslandi fyrir landnámsártalið 874 er fundin. Aldursgreining bendir til að skáli hafi verið reistur skömmu eftir árið 800. 12. september 2016 19:45 Rostungur í Flateyjardal „Þetta var ógleymanlegt að standa þarna fáeina metra frá þessari gríðarlegu skepnu og mynda hana í krók og kring, vitandi það að ekki mjög margir hafa fengið slíkt tækifæri hérlendis,” sagði ljósmyndarinnar Víðir Pétursson sem tók fyrr í dag myndir af rostungi sem flatmagaði í fjörunni í Flateyjardal. Fjallað er um málið á þingeyska fréttamiðlunum Skarpur.is. 3. september 2010 17:09 Mest lesið Árásir stóðu yfir í rúma tólf tíma Erlent Með bílinn fullan af fíkniefnum Innlent Rak frá Bretlandi til Íslands á einum mánuði Innlent Lögreglan með málið til rannsóknar Innlent Rándýr og stórbrotin afmæli hitta ekki í mark hjá krökkunum Innlent Segist hafa hafnað boði til einkaeyju Epsteins Erlent Ellilífeyrisþegar sá hópur sem hafi það einna best Innlent Loka aftur fyrir umferð á slóðum Vítisengla Innlent Skora á Snorra að gefa kost á sér Innlent Bíll valt eftir flótta undan lögreglu og þrír slösuðust Innlent Fleiri fréttir Um 200 nemendur eru í lögreglunámi á Akureyri Skora á Snorra að gefa kost á sér Bíll valt eftir flótta undan lögreglu og þrír slösuðust Reiknað með afskiptum af öllum samkomum Vítisengla Lögreglan með málið til rannsóknar Áframhaldandi aðgerðir gegn Vítisenglum Geirfinnsmálið, orkuöflun, gjaldeyrishöftin og íslenskan á Sprengisandi Drógu aflvana bát í land í Neskaupstað Með bílinn fullan af fíkniefnum „Það verður boðið fram í nafni VG“ Loka aftur fyrir umferð á slóðum Vítisengla „Þjóðaröryggisráð er ekki upp á punt“ Rak frá Bretlandi til Íslands á einum mánuði Bátur sekkur við Hafnarfjarðarhöfn Ellilífeyrisþegar sá hópur sem hafi það einna best Rándýr og stórbrotin afmæli hitta ekki í mark hjá krökkunum Þór sækist eftir endurkjöri Furðar sig á þjóðaröryggisráði og rándýr barnaafmæli Aftur flagnar Vesturbæjarlaug: „Eins og hún sé með skallablett“ Þyrlan kölluð út vegna vélsleðaslyss á Langjökli „Gervigreind er líka fyrir heimilið“ Hringvegurinn opnaður á ný klukkan 17 Snæfellsnes orðið að vistvangi UNESCO „Stór húsnæðis- og efnahagspakki“ á leiðinni Afplána líklegast í fjögur til fimm ár á Litla Hrauni Þungir dómar ekki óvæntir og fyrsti vistvangur landsins Ferðamaður réðst á leiðsögukonu: „Ísland hefur brugðist mér“ Byrjað að moka í Hringveginn en talsverð vinna framundan Tíu gistu í fangageymslu og þar af tveir „peruölvaðir“ „Við þurfum ekki öll að fara á sjúkrahús“ Sjá meira
Tímamótarannsókn bendir til að sérstakur stofn rostunga hafi verið á Íslandi sem hvergi finnst annars staðar í heiminum og að stofninn hafi horfið við landnám. Þetta kom fram í fréttum Stöðvar 2. Að rannsókninni standa vísindamenn við Háskóla Íslands, Náttúruminjasafn Íslands og Kaupmannahafnarháskóla. Kannað var erfðaefni á þriðja hundrað rostungsbeina sem fundist hafa á Íslandi og þau aldursgreind. Fyrstu niðurstöður liggja nú fyrir og þær marka þáttaskil í sögu dýralíffræði Íslands. Erfðaefni íslensku rostungsbeinanna reynist vera af sérstakri gerð sem ekki finnst annars staðar. „Það bendir allt til þess, út frá erfðaupplýsingunum, - þetta eru ekki bara einstaklingar sem hafa komið hingað og dáið hérna, - heldur deila þeir ákveðnum erfðabreytileika, sem finnst ekki annars staðar. Það bendir til þess að þetta sé íslenskur stofn,“ segir Snæbjörn Pálsson, prófessor í stofnlíffræði við líf- og umhverfisvísindadeild Háskóla Íslands.Snæbjörn Pálsson, prófessor í stofnlíffræði við Háskóla Íslands, og Hilmar J. Malmquist, líffræðingur og forstöðumaður Náttúruminjasafns Íslands, með hauskúpur rostunga sem fundist hafa á Íslandi.Stöð 2/KMU.Fundarstaðir beinanna benda til að rostungar hafi einkum verið við vestanvert landið. „Frá Reykjanesi, eða Rosmhvalanesi eins og það hét nú einu sinni, og norður fyrir Vestfirði í Húnaflóann,“ segir Hilmar J. Malmquist, líffræðingur og forstöðumaður Náttúruminjasafns Íslands. Örnefni vestanlands eins og Urthvalafjörður á Snæfellsnesi og Hvallátur á Breiðafirði og Hvallátur við Látrabjarg vísa einnig til rostunga. „Og þetta fellur reyndar saman við útbreiðslu á helstu fæðu rostunga, að minnsta kosti í dag, og það er skelfiskur, kúfiskur og önnur skeldýr. Og það er langmest af þessu akkúrat á þessum landsvæðum,“ segir Hilmar.Rostungar sjást reglulega við Ísland, eins og þessi sem fjölskylda gekk fram á í Ófeigsfirði á Ströndum sumarið 2008. Pilturinn heitir Mikael Róbertsson og var þá níu ára.Mynd/ÁgústaAldursgreiningarnar benda til að rostungar hafi kæpt við Íslandsstrendur um þúsundir ára en horfið við landnám, eða jafnvel á áratugunum áður, sem gæti stutt kenningar Bjarna F. Einarssonar fornleifafræðings, um að menn hafi haft útstöðvar á Íslandi til auðlindanýtingar áður en hið opinbera landnám er talið hefjast. „Aldursgreiningarnar benda til að þær séu frá um 800 - 830, til svona um 6000 fyrir Krist,“ segir Snæbjörn. Þetta rímar við kenningar Bergsveins Birgissonar rithöfundar, sem birtust í bókinni Svarti víkingurinn, um að landnámsmenn eins og Geirmundur heljarskinn hafi gengið hart fram í rostungsveiðum.Bergsveinn Birgisson rithöfundur í viðtali á Ögvaldsnesi í Noregi, sem hann telur hafa verið ættaróðal Geirmundar heljarskinns.Stöð 2/Egill Aðalsteinsson.„Þetta passar skemmtilega við hans tilgátur um landnámið, að það gæti hafa verið hér stofn sem menn hafi nýtt og jafnvel útrýmt,“ segir Snæbjörn. „Það finnast engin merki, hann virðist deyja út eða hverfa allavega, og það fellur saman við þennan tíma sem landnámið er í gangi. Og það kann að vera, eins og er vitað annarsstaðar frá, að menn hafi ofveitt, gengið of skarpt í að nýta þessa auðlind, og veitt hana niður,“ segir Hilmar. Urðu þetta örlög íslenska rostungastofnsins? Teikningin er úr þáttaröðinni Landnemarnir.Teikning/Jakob Jóhannsson.Snæbjörn segir erfðamengi íslensku rostunganna benda til að þeir hafi verið skyldastir rostungum sem nú finnast á Svalbarða, en síður þeim sem nú eru á Grænlandi. Hér má sjá frétt Stöðvar 2:
Fornminjar Grænland Landnemarnir Tengdar fréttir Landnemarnir - Þrælahald og kvennabúr Geirmundar heljarskinns „Það segja vitrir menn, að hann hafi göfgastur verið allra landnámsmanna á Íslandi,“ segir Landnámabók um Geirmund heljarskinn. 11. mars 2016 14:23 Rostungsbeinin frá því löngu fyrir Kristsburð Aldursgreining rostungabeina styður kenningu um fast aðsetur rostunga hér. 28. september 2015 07:00 Skýrar vísbendingar um veiðistöð fyrir landnám Fornleifarannsókn í Höfnum á Reykjanesi hefur leitt í ljós mannvirki sem reist voru um það bil hálfri öld áður en Ingólfur Arnarson á að hafa numið land. 15. febrúar 2016 21:15 Geirmundur heljarskinn sagður mongólskur og hörundsdökkur Sá sem sagður var göfgastur allra landnámsmanna Íslands er á norsku sögusafni sýndur mongólskur útlits og mjög hörundsdökkur. 14. mars 2016 18:45 Fornleifar í Stöðvarfirði taldar með elstu minjum um mannvist á Íslandi Enn ein vísbendingin um mannvist á Íslandi fyrir landnámsártalið 874 er fundin. Aldursgreining bendir til að skáli hafi verið reistur skömmu eftir árið 800. 12. september 2016 19:45 Rostungur í Flateyjardal „Þetta var ógleymanlegt að standa þarna fáeina metra frá þessari gríðarlegu skepnu og mynda hana í krók og kring, vitandi það að ekki mjög margir hafa fengið slíkt tækifæri hérlendis,” sagði ljósmyndarinnar Víðir Pétursson sem tók fyrr í dag myndir af rostungi sem flatmagaði í fjörunni í Flateyjardal. Fjallað er um málið á þingeyska fréttamiðlunum Skarpur.is. 3. september 2010 17:09 Mest lesið Árásir stóðu yfir í rúma tólf tíma Erlent Með bílinn fullan af fíkniefnum Innlent Rak frá Bretlandi til Íslands á einum mánuði Innlent Lögreglan með málið til rannsóknar Innlent Rándýr og stórbrotin afmæli hitta ekki í mark hjá krökkunum Innlent Segist hafa hafnað boði til einkaeyju Epsteins Erlent Ellilífeyrisþegar sá hópur sem hafi það einna best Innlent Loka aftur fyrir umferð á slóðum Vítisengla Innlent Skora á Snorra að gefa kost á sér Innlent Bíll valt eftir flótta undan lögreglu og þrír slösuðust Innlent Fleiri fréttir Um 200 nemendur eru í lögreglunámi á Akureyri Skora á Snorra að gefa kost á sér Bíll valt eftir flótta undan lögreglu og þrír slösuðust Reiknað með afskiptum af öllum samkomum Vítisengla Lögreglan með málið til rannsóknar Áframhaldandi aðgerðir gegn Vítisenglum Geirfinnsmálið, orkuöflun, gjaldeyrishöftin og íslenskan á Sprengisandi Drógu aflvana bát í land í Neskaupstað Með bílinn fullan af fíkniefnum „Það verður boðið fram í nafni VG“ Loka aftur fyrir umferð á slóðum Vítisengla „Þjóðaröryggisráð er ekki upp á punt“ Rak frá Bretlandi til Íslands á einum mánuði Bátur sekkur við Hafnarfjarðarhöfn Ellilífeyrisþegar sá hópur sem hafi það einna best Rándýr og stórbrotin afmæli hitta ekki í mark hjá krökkunum Þór sækist eftir endurkjöri Furðar sig á þjóðaröryggisráði og rándýr barnaafmæli Aftur flagnar Vesturbæjarlaug: „Eins og hún sé með skallablett“ Þyrlan kölluð út vegna vélsleðaslyss á Langjökli „Gervigreind er líka fyrir heimilið“ Hringvegurinn opnaður á ný klukkan 17 Snæfellsnes orðið að vistvangi UNESCO „Stór húsnæðis- og efnahagspakki“ á leiðinni Afplána líklegast í fjögur til fimm ár á Litla Hrauni Þungir dómar ekki óvæntir og fyrsti vistvangur landsins Ferðamaður réðst á leiðsögukonu: „Ísland hefur brugðist mér“ Byrjað að moka í Hringveginn en talsverð vinna framundan Tíu gistu í fangageymslu og þar af tveir „peruölvaðir“ „Við þurfum ekki öll að fara á sjúkrahús“ Sjá meira
Landnemarnir - Þrælahald og kvennabúr Geirmundar heljarskinns „Það segja vitrir menn, að hann hafi göfgastur verið allra landnámsmanna á Íslandi,“ segir Landnámabók um Geirmund heljarskinn. 11. mars 2016 14:23
Rostungsbeinin frá því löngu fyrir Kristsburð Aldursgreining rostungabeina styður kenningu um fast aðsetur rostunga hér. 28. september 2015 07:00
Skýrar vísbendingar um veiðistöð fyrir landnám Fornleifarannsókn í Höfnum á Reykjanesi hefur leitt í ljós mannvirki sem reist voru um það bil hálfri öld áður en Ingólfur Arnarson á að hafa numið land. 15. febrúar 2016 21:15
Geirmundur heljarskinn sagður mongólskur og hörundsdökkur Sá sem sagður var göfgastur allra landnámsmanna Íslands er á norsku sögusafni sýndur mongólskur útlits og mjög hörundsdökkur. 14. mars 2016 18:45
Fornleifar í Stöðvarfirði taldar með elstu minjum um mannvist á Íslandi Enn ein vísbendingin um mannvist á Íslandi fyrir landnámsártalið 874 er fundin. Aldursgreining bendir til að skáli hafi verið reistur skömmu eftir árið 800. 12. september 2016 19:45
Rostungur í Flateyjardal „Þetta var ógleymanlegt að standa þarna fáeina metra frá þessari gríðarlegu skepnu og mynda hana í krók og kring, vitandi það að ekki mjög margir hafa fengið slíkt tækifæri hérlendis,” sagði ljósmyndarinnar Víðir Pétursson sem tók fyrr í dag myndir af rostungi sem flatmagaði í fjörunni í Flateyjardal. Fjallað er um málið á þingeyska fréttamiðlunum Skarpur.is. 3. september 2010 17:09