Barnabókin er svarið Gunnar Helgason skrifar 16. október 2017 09:00 Miðvikudaginn 4. október s.l. var haldið málþing undir nafninu: Barnabókin er svarið. Það var haldið af mjög góðri ástæðu og í raun mjög mikilvægri. Ráðhús Reykjavíkur fylltist út að dyrum af kennurum, bókasafnsfræðingum, barnabókahöfundum, útgefendum og einni stjórnmálakonu. Við sem stóðum að málþinginu (RSÍ, SÍUNG, Menntamálastofnun og Bókmenntaborgin Reykjavík) töldum málefnið þarft og vorum því himinlifandi yfir mætingunni. En af hverju var málþingið haldið? Og hverjar voru niðurstöðurnar? Það var á vordögum að við, nokkrir barnabókahöfundar endurvöktum samtök okkar barna- og unglingabókahöfunda, seim heita SÍUNG. Við gerðum það vegna þess að okkur lá svolítið á hjarta. Við vorum meira að segja frekar æst. Eða ég var það að minnsta kosti. Það var nefnilega þannig að alveg frá því að PISA niðurstöðurnar birtust síðasta vetur fór af stað mikil og þörf umræða um stöðu læsis og lesturs og menntunarárangur barnanna okkar í beinu framhaldi. Já, og líka um útrýmingarhættu íslenskunnar. Sérfræðingar og stjórnmálamenn tjáðu sig í ræðu eða riti hver á fætur öðrum, en engum þeirra datt í hug að nefna tækið sem þarf að nota til að efla lestraráhuga barnanna okkar. Engum datt í hug að tala um barnabókina. Það er eins og að horfa á fisk og vilja veiða hann, skrifa síðan langa grein um það af hverju við getum ekki veitt þennan fisk en sjáum ekki og nefnum ekki togarann sem er við hliðina á okkur. Því ákváðum við í SÍUNG að blanda okkur og barnabókinni í umræðuna. Við ákváðum að setja barnabókina á oddinn. Það hefur semsagt mikið verið rætt um það af hverju börnunum okkar er að fara aftur í lestri og námsárangri og af hverju bóksala minnkar. Er það af því að við, fullorðnu fyrirmyndirnar, erum sjálf hætt að lesa annað en það sem stendur á símanum okkar eða tölvunni? Er kannski of mikið einblínt á það neikvæða þannig að börnin okkar eru farin að trúa því sjálf að þau séu ömurleg? Eða liggur vandinn hjá hinu opinbera? Þarf að bæta aðbúnað bókarinnar? Ratar hún til barnanna? Svör við þessum spurningum komu fram á málþinginu. Til dæmis að það eru engin lög um skólabókasöfn landsins önnur en að þau eigi eiginlega að vera til. Það er algerlega undir hælinn lagt og fer eftir geðþótta skólastjóranna hvort og þá hve mikið fé bókasöfnin fá til bókakaupa. Sum bókasöfn geta aldrei keypt nýjar bækur. Þannig rata bækurnar ekki til lesendanna. Það kom sömuleiðis fram að við Íslendingar framleiðum of fáar barnabækur fyrir þá sem virkilegan áhuga hafa á lestri. Það kom líka fram að Norðmenn líta á tungumálið sitt sem mál í útrýmingarhættu. Þeir eru 5.234.252. Við erum 334.252. Það munar ekki nema 4,9 milljónum manna. Þeir kaupa allar góðar barnabækur í ákveðnu upplagi til að setja á bókasöfnin. Þannig verður útgáfan öruggari og fleiri góðir höfundar nenna að skrifa fyrir börn því það borgar sig allt í einu. Fyrir skömu var ráðist í Þjóðarsáttmála um læsi, gerð var hvítbók og allskonar. Ingó veðurguð var ráðinn til að syngja „Það er gott að lesa“ og okkur rithöfundum var ekki skemmt. Þarna var ráðinn maðurinn sem hvað hæst hrópaði að rithöfundalaun séu rugl. Reyndar má geta þess að í vor og fram á haust hefur mikil samvinna átt sér stað á milli Menntamálastofnunar og SÍUNG og annarra er vinna að þessum málum. Þannig að Menntamálastofnun er lykilstofnun sem á frumkvæði að kröftugum samstarfsverkefnum. En við ættum kannski að tala saman um það hvað rithöfundalaun geta gert fyrir barnabókahöfunda og börnin í þessu landi og þá um leið fyrir íslenskuna? Reyndar er mín skoðun sú að það ætti að stækka sjóð rithöfundalauna og eyrnamerkja hluta hans barnabókahöfundum. Það er eitthvað svo augljós og einföld aðgerð! Er það ekki? Gestir málþingsins voru mér sammála og þar voru allir helstu sérfræðingar landsins á þessu sviði. Þarna var fólk frá Menntamálastofnun og Miðstöð skólaþróunar, skólastjórar og barnasálfræðingar og allir voru sammála um þetta atriði. Það hefði verið frábært að sjá frambjóðendur til Alþingis á þessu málþingi en þeir hafa sennilega verið uppteknir við eitthvað merkilegra en framtíð barnanna okkar. Þeir sáu sér að minnsta kosti engan hag í því að koma og hlusta á þá sem töluðu á málþinginu. Þrátt fyrir það að hafa margir hverjir skrifað blaðagreinar um þessi mál, eins og Lilja Alfreðsdóttir gerði hér um daginn þegar hún sagðist vilja afnema virðisaukaskattinn af bókum. (Sem er alveg stórkostlegt hjá henni og algerlega nauðsynlegt.) Af hverju er stjórnmálamönnum (nema einni konu) alveg sama um framgang íslenskunnar, menntunar og læsis? Þeim er það sennilega ekki en stundum verður maður að taka sterkt til orða. Til að hjálpa þeim og þér, lesandi góður, ákvað ég að taka saman niðurstöður málþingsins og birta hér. Þetta er það sem yfir 200 sérfræðingar í þessu máli vilja að þið sem komist á þing eftir tvær vikur ákveðið og gerið: 1. Börn og unglingar verða að hafa aðgang að bókum. 2. Það verður að efla skólabókasöfn með lögum, reglugerðum og peningaframlögum. Þetta má ekki vera háð ráðherraskiptum. 3. Það verður að efla útgáfu barnabóka með því að kaupa lágmarksupplag góðra bóka sem dreifast svo á bókasöfnin. 4. Það verður að auka framlög í launasjóð rithöfunda og myndskreyta. Viðbótin verður eyrnamerkt þeim sem skrifa og myndskrifa fyrir börn og unglinga. 5. Það verður að setja yndislestur á stundarskrá í skólum. Börn verða að fá frið til að lesa. 6. Foreldrar og kennarar verða að vera lestrarfyrirmyndir. Ungur nemur hvað gamall temur. 7. Samstarf allra aðila er lykilatriði. Menntamálastofnun, SÍUNG, Rithöfundasambandið, Félag íslenskra bókaútgefenda, KrakkaRÚV, Heimili og skóli, Reykjavík Bókmenntaborg UNESCO, kennarar, foreldrar, sveitarfélögin, Miðstöð skólaþróunar, háskólarnir, Alþingi, Menntamálaráðuneytið: allir verða að vinna saman. 8. BARNABÓKIN ER SVARIÐ! Málþingið var aðeins fyrsta skrefið í því að setja barnabókina á oddinn til að efla börnin okkar, lestur, læsi og íslenskuna. Nú á næstu vikum fer til dæmis af stað mikil dagskrá á KrakkaRÚV sem miðar að þessu. Grasrótin iðar og nú þurfa stjórnmálin að vakna.Höfundur er leikari, rithöfundur og formaður SÍUNG Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Íslenska á tækniöld Menning Mest lesið Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson Skoðun Betri stjórnvöld, ekki meiri stjórnvöld Sigríður María Egilsdóttir Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson Skoðun Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson Skoðun Hinir vondu fjármagnseigendur! Guðmundur Ragnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson skrifar Skoðun Betri stjórnvöld, ekki meiri stjórnvöld Sigríður María Egilsdóttir skrifar Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar Skoðun Blóðmeramálið til umboðsmanns Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Meira fyrir minna: Bætt nýting opinberra fjármuna Álfrún Tryggvadóttir skrifar Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Friðhelgar fótboltabullur Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Sex af níu flokkum á móti hvalveiðum Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Allt fyrir listina Brynhildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tryggjum nýliðun bændastéttarinnar Þórdís Bjarnleifsdóttir skrifar Skoðun Óskalisti minn SIgurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin stuðningur við ferðasjóð íþróttafélaga dregur úr ójöfnuði Hannes S. Jónsson skrifar Skoðun Það er þetta með traustið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Plan Samfylkingar: Svona náum við niður vöxtunum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun 6000 íbúðirnar sem vantar - í boði borgarinnar Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Samvinnufélög - sóknarfæri á húsnæðismarkaði? Elín H. Jónsdóttir,Guðrún Johnsen skrifar Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Það er enginn á vakt Áslaug Ýr Hjartardóttir skrifar Skoðun Svalur, Valur og Hvalur Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir skrifar Skoðun Ungt fólk og þörfin fyrir skjótar aðgerðir í menntun Fannar Logi Waldorff Sigurðsson skrifar Skoðun Mikilvægasta launaviðtalið Bessí Þóra Jónsdóttir skrifar Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Burt með baráttusöngva úr virkjunarkafla stóriðjustefnunnar Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar Skoðun Meiri árangur…fyrir útvalda Aðalheiður Marta Steindórsdóttir skrifar Skoðun Ertu karlmaður á miðjum aldri á breytingarskeiðinu? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson skrifar Sjá meira
Miðvikudaginn 4. október s.l. var haldið málþing undir nafninu: Barnabókin er svarið. Það var haldið af mjög góðri ástæðu og í raun mjög mikilvægri. Ráðhús Reykjavíkur fylltist út að dyrum af kennurum, bókasafnsfræðingum, barnabókahöfundum, útgefendum og einni stjórnmálakonu. Við sem stóðum að málþinginu (RSÍ, SÍUNG, Menntamálastofnun og Bókmenntaborgin Reykjavík) töldum málefnið þarft og vorum því himinlifandi yfir mætingunni. En af hverju var málþingið haldið? Og hverjar voru niðurstöðurnar? Það var á vordögum að við, nokkrir barnabókahöfundar endurvöktum samtök okkar barna- og unglingabókahöfunda, seim heita SÍUNG. Við gerðum það vegna þess að okkur lá svolítið á hjarta. Við vorum meira að segja frekar æst. Eða ég var það að minnsta kosti. Það var nefnilega þannig að alveg frá því að PISA niðurstöðurnar birtust síðasta vetur fór af stað mikil og þörf umræða um stöðu læsis og lesturs og menntunarárangur barnanna okkar í beinu framhaldi. Já, og líka um útrýmingarhættu íslenskunnar. Sérfræðingar og stjórnmálamenn tjáðu sig í ræðu eða riti hver á fætur öðrum, en engum þeirra datt í hug að nefna tækið sem þarf að nota til að efla lestraráhuga barnanna okkar. Engum datt í hug að tala um barnabókina. Það er eins og að horfa á fisk og vilja veiða hann, skrifa síðan langa grein um það af hverju við getum ekki veitt þennan fisk en sjáum ekki og nefnum ekki togarann sem er við hliðina á okkur. Því ákváðum við í SÍUNG að blanda okkur og barnabókinni í umræðuna. Við ákváðum að setja barnabókina á oddinn. Það hefur semsagt mikið verið rætt um það af hverju börnunum okkar er að fara aftur í lestri og námsárangri og af hverju bóksala minnkar. Er það af því að við, fullorðnu fyrirmyndirnar, erum sjálf hætt að lesa annað en það sem stendur á símanum okkar eða tölvunni? Er kannski of mikið einblínt á það neikvæða þannig að börnin okkar eru farin að trúa því sjálf að þau séu ömurleg? Eða liggur vandinn hjá hinu opinbera? Þarf að bæta aðbúnað bókarinnar? Ratar hún til barnanna? Svör við þessum spurningum komu fram á málþinginu. Til dæmis að það eru engin lög um skólabókasöfn landsins önnur en að þau eigi eiginlega að vera til. Það er algerlega undir hælinn lagt og fer eftir geðþótta skólastjóranna hvort og þá hve mikið fé bókasöfnin fá til bókakaupa. Sum bókasöfn geta aldrei keypt nýjar bækur. Þannig rata bækurnar ekki til lesendanna. Það kom sömuleiðis fram að við Íslendingar framleiðum of fáar barnabækur fyrir þá sem virkilegan áhuga hafa á lestri. Það kom líka fram að Norðmenn líta á tungumálið sitt sem mál í útrýmingarhættu. Þeir eru 5.234.252. Við erum 334.252. Það munar ekki nema 4,9 milljónum manna. Þeir kaupa allar góðar barnabækur í ákveðnu upplagi til að setja á bókasöfnin. Þannig verður útgáfan öruggari og fleiri góðir höfundar nenna að skrifa fyrir börn því það borgar sig allt í einu. Fyrir skömu var ráðist í Þjóðarsáttmála um læsi, gerð var hvítbók og allskonar. Ingó veðurguð var ráðinn til að syngja „Það er gott að lesa“ og okkur rithöfundum var ekki skemmt. Þarna var ráðinn maðurinn sem hvað hæst hrópaði að rithöfundalaun séu rugl. Reyndar má geta þess að í vor og fram á haust hefur mikil samvinna átt sér stað á milli Menntamálastofnunar og SÍUNG og annarra er vinna að þessum málum. Þannig að Menntamálastofnun er lykilstofnun sem á frumkvæði að kröftugum samstarfsverkefnum. En við ættum kannski að tala saman um það hvað rithöfundalaun geta gert fyrir barnabókahöfunda og börnin í þessu landi og þá um leið fyrir íslenskuna? Reyndar er mín skoðun sú að það ætti að stækka sjóð rithöfundalauna og eyrnamerkja hluta hans barnabókahöfundum. Það er eitthvað svo augljós og einföld aðgerð! Er það ekki? Gestir málþingsins voru mér sammála og þar voru allir helstu sérfræðingar landsins á þessu sviði. Þarna var fólk frá Menntamálastofnun og Miðstöð skólaþróunar, skólastjórar og barnasálfræðingar og allir voru sammála um þetta atriði. Það hefði verið frábært að sjá frambjóðendur til Alþingis á þessu málþingi en þeir hafa sennilega verið uppteknir við eitthvað merkilegra en framtíð barnanna okkar. Þeir sáu sér að minnsta kosti engan hag í því að koma og hlusta á þá sem töluðu á málþinginu. Þrátt fyrir það að hafa margir hverjir skrifað blaðagreinar um þessi mál, eins og Lilja Alfreðsdóttir gerði hér um daginn þegar hún sagðist vilja afnema virðisaukaskattinn af bókum. (Sem er alveg stórkostlegt hjá henni og algerlega nauðsynlegt.) Af hverju er stjórnmálamönnum (nema einni konu) alveg sama um framgang íslenskunnar, menntunar og læsis? Þeim er það sennilega ekki en stundum verður maður að taka sterkt til orða. Til að hjálpa þeim og þér, lesandi góður, ákvað ég að taka saman niðurstöður málþingsins og birta hér. Þetta er það sem yfir 200 sérfræðingar í þessu máli vilja að þið sem komist á þing eftir tvær vikur ákveðið og gerið: 1. Börn og unglingar verða að hafa aðgang að bókum. 2. Það verður að efla skólabókasöfn með lögum, reglugerðum og peningaframlögum. Þetta má ekki vera háð ráðherraskiptum. 3. Það verður að efla útgáfu barnabóka með því að kaupa lágmarksupplag góðra bóka sem dreifast svo á bókasöfnin. 4. Það verður að auka framlög í launasjóð rithöfunda og myndskreyta. Viðbótin verður eyrnamerkt þeim sem skrifa og myndskrifa fyrir börn og unglinga. 5. Það verður að setja yndislestur á stundarskrá í skólum. Börn verða að fá frið til að lesa. 6. Foreldrar og kennarar verða að vera lestrarfyrirmyndir. Ungur nemur hvað gamall temur. 7. Samstarf allra aðila er lykilatriði. Menntamálastofnun, SÍUNG, Rithöfundasambandið, Félag íslenskra bókaútgefenda, KrakkaRÚV, Heimili og skóli, Reykjavík Bókmenntaborg UNESCO, kennarar, foreldrar, sveitarfélögin, Miðstöð skólaþróunar, háskólarnir, Alþingi, Menntamálaráðuneytið: allir verða að vinna saman. 8. BARNABÓKIN ER SVARIÐ! Málþingið var aðeins fyrsta skrefið í því að setja barnabókina á oddinn til að efla börnin okkar, lestur, læsi og íslenskuna. Nú á næstu vikum fer til dæmis af stað mikil dagskrá á KrakkaRÚV sem miðar að þessu. Grasrótin iðar og nú þurfa stjórnmálin að vakna.Höfundur er leikari, rithöfundur og formaður SÍUNG
Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson Skoðun
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar
Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar
Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson Skoðun
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun