Ég ætla að nýta látbragðsleikinn og fara í karakter

Söguloft Landnámssetursins í Borgar­nesi hefur verið vettvangur fjölbreyttra og skemmtilegra viðburða á síðustu árum. Þetta fyrrum pakkhús, reist fyrir tilstilli Thors Jensens athafnamanns á sínum tíma, var nýtt sem birgðaskemma fyrir verslunina allt til ársins 1970. Saga hússins er því samofin sögu Thors Jensens en í kvöld ætlar rithöfundurinn Guðmundur Andri Thorsson að segja sögu þessa merka langafa síns.

Sitja uppi með mig

Guðmundur Andri tekur því þó með öllum fyrirvara að hann sé að fara að leika á Söguloftinu í kvöld þó svo þar hafi sitthvað frægra leikara stigið á svið. „Segja frá, skulum við kalla það,“ segir Guðmundur Andri og hlær. „En um leið og maður kemur þarna inn á Söguloftið þá fyllist maður einhverjum anda. Þetta er gamli baðstofufílingurinn sem ríkti á Íslandi um aldir. Svo skemmir nú ekki fyrir að Thor Jensen skyldi hafa látið reisa þetta hús árið 1889 þegar hann var þarna verslunarstjóri.“

Aðspurður hvað hafi orðið til þess að Guðmundur Andri sé að fara að segja sögu langafa síns þá segir hann að hann hafi nú einfaldlega verið beðinn um það. „Það var ekkert flóknara. Kjartani og Sirrý hjá Landnámssetrinu fannst að það þyrfti að nefna Thor Jensen á þessum stað og ég hef það fram yfir marga að vera afkomandi hans. En það er náttúrulega fullt af fólki sem veit miklu meira um hann og er betur til þess hæft en ég og svo eru líka til leikarar sem hefðu getað leikið hann en þau sitja uppi með mig.“

Guðmund Andra rekur fyrst minni til þess að hafa heyrt langafa síns getið þegar hann var um sex ára gamall. „Það var þegar hundrað ára afmæli Thors Jensens var haldið og þá komu allir afkomendur hans saman. Ég man aðeins eftir þessari samkomu og það er til mynd af mér þarna þar sem ég sit á gólfinu. Næst heyrði ég hans svo getið seint og síðar meir. Pabbi fór að segja mér frá honum þegar ég fór að eldast en hann hafði haft heilmikið af þessum afa sínum að segja. Pabbi bar mikla virðingu fyrir þessum afa sínum þannig að er ég alinn upp við gott umtal um hann og allt þetta fólk.“

Frumkvöðull

Thor Jensen kom hingað aðeins fjórtán ára gamall, allslaus ungur maður og Guðmundur Andri segist rekja þessa forvitnilegu sögu á Söguloftinu. „Hann hafði verið á skóla frá tíu ára aldri, þar lærði hann verslun sem iðn, en Danir taka verslun sem iðn en ekki glæpastarfsemi eins og Íslendingar gera, en eftir það nám kemur þriggja ára starfsnám og honum bauðst að fara í slíkt á Borðeyri. Þess vegna siglir hann hingað og það svona markar upphaf þessarar sögu.

Ævi þessa manns var merkileg og það er með ólíkindum hvað hann kom miklu í verk og fitjaði upp á mörgu. Hann var náttúrulega eins konar landnámsmaður og dreymdi stóra drauma um Ísland. Hann sá hér óskaplega mikla möguleika og fannst einhvern veginn að aðeins það besta væri nógu gott fyrir Ísland.“

Thor Jensen var af þeirri kynslóð sem mótaði íslensku þjóðina ákaflega mikið og Guðmundur Andri tekur undir það. „Já, vissulega og líf hans var í bókstaflegum skilningi forsenda fyrir tilveru minni þar sem ég væri ekki til ef hann hefði ekki verið til. En það er líka þannig að störf hans og annarra af hans kynslóð eru forsenda fyrir lífskjörum okkar hér. Hann var mikill frumkvöðull í togaraútgerð sem varð til þess að miklir peningar komu inn í landið eftir að þeir höfðu vart sést hér frá landnámsöld. Þannig að athafnir þessarar kynslóðar mótuðu líf okkar sem á efir komu svo sannarlega mikið.“

Látbragðsleikur

Þessi kynslóð átti einnig stóran þátt í því að móta menningarlíf í Reykjavík framan af síðustu öld og Guðmundur Andri þekkir einnig til þeirrar sögu. „Já, mikil ósköp. Það er dæmi um slíkt við Fríkirkjuveg 11, húsið sem oft er kennt við langafa, en þar í kjallaranum er leiksvið. Þar var ég raunar sjálfur í látbragðsskóla með börnum intellígensíunnar á sínum tíma og kom fram á þessu leiksviði. Þannig að hann var menningarforkólfur og synir hans styrktu líka listamenn. Þar á meðal Halldór Laxness til þess að skrifa Vefarann, þar sem hann gerði grín að þeim, og eins styrktu þeir Stefán Íslandi með því að borga honum kaup til þess að vera í söngnámi svo eitthvað sé nefnt.“

Nú er komið að því í kvöld að Guðmundur Andri stígur á svið á Söguloftinu og aftur annað kvöld og þá væri nú forvitnilegt að vita hvort að hann hyggist sækja í smiðju látbragðsleiksins í kjallaranum að Fríkirkjuvegi 11. „Jú, ég verð að nýta það og fara í karakter. Þetta verður mikið sjónarspil, ör búningaskipti, mikið props og flugeldasýning í lokin en ég er auðvitað að ljúga þessu,“ segir Guðmundur Andri og hlær prakkaralega.“

Greinin birtist fyrst i Fréttablaðinu 23. september.