Undrandi og ánægðir bókmenntaverðlaunahafar

Íslensku bókmenntaverðlaunin fyrir 2015 voru veitt í gær af forseta Íslands. Handhafar eru Einar Már Guðmundsson, Gunnar Helgason og Gunnar Þór Bjarnason. Hver um sig fær eina milljón króna.

Einar Már Guðmundsson fær íslensku bókmenntaverðlaunin nú í fyrsta skipti, þrátt fyrir að hafa fengist við ritstörf í þrjátíu og fimm ár.

„Ég hef nokkrum sinnum verið tilnefndur til verðlaunanna og var orðinn frægur fyrir að hafa ekki fengið þau,“ segir hann sposkur.

Hundadagar eru 26. bók Einars. Hún á sér langan aðdraganda.

„Ég hef haft áhuga á því sem þar er frá sagt í svona aldarfjórðung að minnsta kosti. Séra Jón Steingrímsson og Jörundur hundadagakonungur eru auðvitað persónur sem alltaf hafa svifið yfir vötnum. En þegar farið var að skoða þær nánar var svo miklu meira að segja frá. Sagan hefur verið svo einfölduð. Þá var bara horft á Ísland og Danmörku en ekki þessi tvö lönd í samhengi við Evrópu og allan heiminn.Þetta er tími frönsku byltingarinnar, Napóleonsstyrjaldanna og tveimur árum áður en Jörundur kemur til Íslands eru Englendingar að kveikja í Kaupmannahöfn. Það gengur mikið á,“ segir Einar.

„Jörundur er í rauninni leppur Englendinga og þannig búinn að snúa baki í eigin þjóð, Dani, en fer svo með byltinguna í allt aðrar áttir en Englendingar ætluðust til. Maður sem ætlar að breyta öllu en stendur svo uppi einn – það er ekki hægt að hugsa sér betra söguefni.“

Þegar Einari er óskað til hamingju með verðlaunin brosir hann.

„Það er spurning hvort maður vilji vera þekktur fyrir að fá verðlaunin eða fá þau ekki. Það er ekki nema tvennt í stöðunni. Auðvitað fyllist maður þakklæti þegar maður er heiðraður með þessum hætti en mundi heldur ekki gefast upp þó maður stæði fyrir utan.“

Fer hratt gegnum gleðinnar dyr

„Mér finnst þetta risastór stund og ég fer hratt gegnum gleðinnar dyr,“ segir Gunnar Helgason og brosir sínu breiðasta.

Hann hefur tvívegis hlotið bókaverðlaun barnanna á síðustu árum fyrir fótboltabækur sínar en þetta er í fyrsta skipti sem hann er tilnefndur til þeirra íslensku – og fær þau í fyrsta skoti. Mamma klikk hlýtur að vera gríðarlega góð bók þó titillinn skori kannski ekki hátt hjá öllum mæðrum.

„Titillinn er óður til skemmtilegu mæðranna,“ útskýrir Gunni. „Mamma mín er mamma klikk og ég er giftur mömmu klikk. Bókin er eiginlega pæling um hvað er að vera venjulegur. Aðalsöguhetjan Stella er svolítið óvenjuleg og henni finnst mamma sín of óvenjuleg. Bókin vekur sterk viðbrögð og ég held það hafi heppnast að koma lesendum á óvart í lokin.“

Mamma klikk er níunda bók Gunna og sú fyrsta um stelpu sem aðalsöguhetju.

„Ég á ekki stelpu og að skrifa um stelpu sem er að ganga inn í gelgjuna er meira en að segja það. Þurfti því aðeins að ráðfæra mig og komst að því að unglingsstelpur eru bara eins og unglingsstrákar í grunninn þótt manni fyndist þær óskiljanlegur þjóðflokkur þegar maður var sjálfur á þessum aldri.“

Gunnar kveðst vera með fjórar bækur í pípunum. „Pínu vesen,“ viðurkennir hann. „Maður getur ekki skrifað þær allar í einu svo það er keppni!“

Hann er enn að furða sig á verðlaununum. „Mér finnst svo ótrúlegt að ég skyldi vinna, sérstaklega af því að svo óvenju margar frábærar barnabækur komu út á árinu. Þetta er fokking geðveikt.“

Maður er blindur í eigin sök

„Ég er bara glaður og þakklátur og úrslitin komu mér á óvart. Maður er náttúrlega blindur í eigin sök,“ eru viðbrögð Gunnars Þórs Bjarnasonar.

„Öll verkin sem tilnefnd voru, eru frábrugðin hvert öðru og maður veit ekki hvað verður ofan á. Þó við Páll Baldvin skiptum á milli okkar heimsstyrjöldunum þá eru bækurnar okkar ólíkar. Sjálfur var ég sem sagnfræðingur hrifinn af bókinni um stórhvalaveiðarnar eftir Smára Geirsson. Þar er svo margt nýtt sem mikil rannsókn liggur á bak við.“ 

Fyrri heimsstyrjöldin er umfjöllunarefni Gunnars Þórs. Hann segir það hafa heillað hann frá því hann var strákur. „Ég skrifaði um það ritgerð í háskóla og hef spjallað um það í kennslu. Svo tók það tvö ár að sinna þessum skrifum að mestu, það var mikil törn. 

Rannís styrkti mig, það gerði útslagið, þá gat ég einbeitt mér að verkinu,“ segir Gunnar Þór sem meðal annars fór á söguslóðir. 

„Ég var erlendis í tvo mánuði, bæði fór ég á slóðir vesturvígstöðvanna í Belgíu og Norður-Frakklandi – þar sér maður menjar um stríðið, ótal kirkjugarða og minnismerki, það var mjög áhrifaríkt.“

Í einum kaflanum gerir Gunnar Þór aðkomu Vestur-Íslendinga að styrjöldinni skil og færir með því stríðið nær okkur. 

„Þeir sem fluttu héðan vestur um haf voru svo nýkomnir þangað þegar þessi hildar­leikur átti sér stað. 400 strákar sem voru fæddir hér á Íslandi urðu hermenn. Sumir fóru af landinu sem unglingar og fullorðnir menn. Í seinna stríðinu voru líka Vestur-Íslendingar en það var næsta kynslóð á eftir.“

Aftur að verðlaununum. Þótt heiðurinn skipti mestu máli þá er hýran líka vel þegin, að sögn Gunnars. „Það er vissulega gott að fá peningaverðlaun þegar maður er að reyna að einbeita sér að því að skrifa.“