Villta vestur drónanna á enda kjartan hreinn njálsson skrifar 2. maí 2015 18:15 Nú styttist í að reglur um dróna verði kynntar. nordicphotos/getty Þegar ný, byltingarkennd tækni er annars vegar hefur síðasta öld eða svo verið gjöful, svo um munar. Í raun hafa vísindamenn, verkfræðingar og frumkvöðlar af öllum toga verið svo duglegir að við hin eigum í bölvuðum erfiðleikum með að halda í við þá. Tækninni fleygir fram og við neytendur sitjum eftir. Grunlausir – jafnvel firrtir – þátttakendur í byltingunni. Eins og við höfum séð á allra síðustu árum fylgja þessari þróun flókin lagaleg vandamál. Hvernig komum við böndum á nýja, framandi tækni með ákvæðum og reglugerðum án þess að kæfa nýjungina í fæðingu? Þessa daga keppast þjóðir heimsins við að koma á reglugerðum um notkun ómannaðra loftfara. Hér höfum við tækni sem er svo ný að Íslendingar hafa ekki einu sinni sammælst um hvað á að kalla hana. Flygildi segja sumir, aðrir nota dróni. Enn aðrir nota mannleysa (oftar en ekki í hálfkæringi) og síðan vill einn spekingur nota orðið sviffluga, sem er mögulegt samheiti yfir sjálfan höfund orðsins, Ómar Ragnarsson (Pæling: Þetta leiðinlega suð í drónunum. Við gætum hreinlega kallað fyrirbærið ómar. Hefur jafnvel menningarsögulega tengingu. „Hvað er þetta á flugi þarna?“ „Nú, ómar auðvitað.“ – Þið pælið í þessu).Þórólfur Árnason, forstjóri samgöngustofu.Gjöfin í ár Lengi vel var notkun ómannaðra loftfara takmörkuð við hernað. Með ódýrri tölvutækni og skynjurum, minni myndavélum og fleiru eru drónar (það fallbeygist bara svo vel) skyndilega að ryðja sér til rúms á almennum markaði, þrátt fyrir að vera háðir vissum tæknilegum takmörkunum þegar kemur að drægni og sjálfstýringu. Engu að síður njóta þeir gríðarlegra vinsælda. Greiningarfyrirtækið Lux Research áætlar að í kringum 500 þúsund drónar hafi verið seldir á almennum markaði á síðasta ári. Miðað við bestu spár verða 1,6 milljónir dróna seldar á heimsvísu árið 2025. Sama spá gerir ráð fyrir að velta markaðarins nemi 28 milljörðum króna það ár. Það sem stendur helst í vegi fyrir að drónar nái slíkum vinsældum eru reglugerðir. Kanadamenn og Ástralar hafa tekið af skarið og komið á stífum reglum um notkun dróna en slíkt er vart að finna hjá öðrum þjóðum. Það er þó að fara að breytast hérna á Íslandi.Tækifæri og takmarkanir Samgöngustofa hefur unnið að tillögum að reglugerð um ómönnuð flugför. Þórólfur Árnason forstjóri vonast til að skila tillögum til innanríkisráðuneytisins „öðrum hvorum megin við helgina“. Ráðuneytið taki þá við og birti drögin til almennrar umsagnar í kjölfarið. „Þarna er verið að taka sérstaklega fyrir ómönnuð flugför eða dróna að ákveðinni þyngd, að þeim sé flogið í ákveðinni hæð og að það sé full stjórn á þeim,“ segir Þórólfur, sem er vélaverkfræðingur að mennt, og ítrekar að eins og með leikföng af öllum toga gildi almenn landslög um ábyrgð þeirra sem er við stjórnvölinn. Jafnframt er þegar öll truflun á flugvallarsvæðum bönnuð. „Það er mikið verið að skoða þetta meðal erlendra þjóða og þá fyrst og fremst að gæta að einkalífi og að þetta hindri ekki aðrar loftferðir, mannaðar loftferðir. Það eru öryggissjónarmið sem við leggjum áherslu á.“ Að sögn Þórólfs hefur Samgöngustofa haft samráð við áhugamenn um drónatækni og fagaðila, stóru flugfélögin, ISAVIA og fleiri. „Við höfum frekar verið að horfa á möguleikana og tækifærin sem felast í þessu. Og ég tel að það séu miklir möguleikar hérna,“ segir Þórólfur. Hann bendir á að loftrými Íslands sé nokkuð sérstakt. Við erum langt frá öðrum þjóðum, þar sem drónar eru víða bannaðir vegna hernaðarlegs mikilvægis. „Við höfum hér tækifæri til að nýta þessa auðlind sem loftrými okkar er.“ Þannig væri hægt að nýta loftrými Íslands eða svæði innan þess sem eins konar tilraunasvæði fyrir dróna. Þegar hefur borist beiðni um slíkt frá erlendum aðila en Þórólfur getur ekki gefið upp um hvaða fyrirtæki er að ræða. „Það liggur fyrir mjög athyglisverð beiðni frá ákveðnum aðila um slíkt. Frátekið loftrými á ákveðnum stað til prófana.“Ábyrgð notandans Reglur geta hamlað eða örvað tækniþróun. Greinendur Lux Research benda á að framtíð drónatækninnar á hinum almenna markaði sé enn óljós. Skortur á reglum sé ekki endilega til þess að efla áhuga fólks á tækninni, þvert á móti. Þegar vafasamar uppákomur eiga sér stað grípa svifasein stjórnvöld til róttækra, jafnvel gerræðislega aðgerða með hreinu banni. Þetta hefur átt sér stað í Bandaríkjunum, Spáni og Suður-Afríku. „Ég hef mest hugað að því að þetta sé á ábyrgð notandans, að þessir hlutir séu merktir og að hægt sé að rekja þá til þess sem ber ábyrgð á þeim,“ segir Þórólfur. Mest lesið Tónleikar stöðvaðir vegna veikinda Arons Can Innlent Aron Can heill á húfi Innlent Epstein-skjölin og Trump: Eitthvað virðist rotið í Danaveldi Erlent Mikið viðbragð vegna umferðarslyss Innlent Gylfi Ægisson er látinn Innlent Vínsalar látnir klára vakt eftir andlát í versluninni Innlent Hneig niður vegna flogakasts Innlent Ísraelskur ráðherra kynnir áform um þjóðernishreinsun á Gasa Erlent Tekist á um þéttingu byggðar: „Þá getur þú bara flutt til Kaupmannahafnar“ Innlent „Ef þú móðgaðist, þykir mér það leitt“ Innlent Fleiri fréttir Vill bjóða borgarstjóra í vöfflukaffi eftir deilurnar Ósammála Náttúrufræðistofnun og segja veiðar á lunda forsvaranlegar Eldri borgar í Vogum leiddu knattspyrnumenn inn á völlinn ESB leggur til tolla á Ísland: „Þetta er bara tillaga sem er á borðinu“ Uppsagnir sjómanna í Grindavík: „Hvenær er nóg, nóg?“ Vilja innlima Vesturbakkann og deilu um göngustíg lýkur með vöfflum Handtekinn vegna ólöglegs vopnaburðar Bilun í flugstjórn olli um tveggja tíma seinkun Mikið viðbragð vegna umferðarslyss Keyrt á íslenska stráka á Ólympíuhátíð Ekki þeir sömu og voru handteknir vegna fyrri þjófnaðarins Minni helst á þjóðarmorð Serba á múslimum í Bosníu Hneig niður vegna flogakasts Tekist á um þéttingu byggðar: „Þá getur þú bara flutt til Kaupmannahafnar“ Lögreglan leitar tveggja manna Frakkar viðurkenna Palestínu og stjórnarandstaðan á Alþingi mælist illa í nýrri könnun Óánægja með stjórnarandstöðuna eykst hressilega Amgen sver af sér njósnir um starfsfólk Íslenskrar erfðagreiningar Hundurinn gerði vart um mann sem stóð og starði inn Hægt nokkuð á virkninni frá því í gærmorgun Aron Can heill á húfi „Sorglega lítið eftir“ þegar sundkappinn var stöðvaður Ljóst að stjórnarandstaðan græddi ekki á „kjarnorkuákvæðinu“ Ólíðandi að fá sektir aftur og aftur Svona vindmyllur vill ráðherra fá samþykktar ofan Gilsfjarðar Tónleikar stöðvaðir vegna veikinda Arons Can Launaði neitun á gistingu með löðrungi Óvinsældir eftir þinglok og meint leyndarmál frönsku forsetahjónanna Innan við þriðjungur andvígur olíuleit Ætlar fyrir Mannréttindadómstólinn og segir fréttaflutning villandi Sjá meira
Þegar ný, byltingarkennd tækni er annars vegar hefur síðasta öld eða svo verið gjöful, svo um munar. Í raun hafa vísindamenn, verkfræðingar og frumkvöðlar af öllum toga verið svo duglegir að við hin eigum í bölvuðum erfiðleikum með að halda í við þá. Tækninni fleygir fram og við neytendur sitjum eftir. Grunlausir – jafnvel firrtir – þátttakendur í byltingunni. Eins og við höfum séð á allra síðustu árum fylgja þessari þróun flókin lagaleg vandamál. Hvernig komum við böndum á nýja, framandi tækni með ákvæðum og reglugerðum án þess að kæfa nýjungina í fæðingu? Þessa daga keppast þjóðir heimsins við að koma á reglugerðum um notkun ómannaðra loftfara. Hér höfum við tækni sem er svo ný að Íslendingar hafa ekki einu sinni sammælst um hvað á að kalla hana. Flygildi segja sumir, aðrir nota dróni. Enn aðrir nota mannleysa (oftar en ekki í hálfkæringi) og síðan vill einn spekingur nota orðið sviffluga, sem er mögulegt samheiti yfir sjálfan höfund orðsins, Ómar Ragnarsson (Pæling: Þetta leiðinlega suð í drónunum. Við gætum hreinlega kallað fyrirbærið ómar. Hefur jafnvel menningarsögulega tengingu. „Hvað er þetta á flugi þarna?“ „Nú, ómar auðvitað.“ – Þið pælið í þessu).Þórólfur Árnason, forstjóri samgöngustofu.Gjöfin í ár Lengi vel var notkun ómannaðra loftfara takmörkuð við hernað. Með ódýrri tölvutækni og skynjurum, minni myndavélum og fleiru eru drónar (það fallbeygist bara svo vel) skyndilega að ryðja sér til rúms á almennum markaði, þrátt fyrir að vera háðir vissum tæknilegum takmörkunum þegar kemur að drægni og sjálfstýringu. Engu að síður njóta þeir gríðarlegra vinsælda. Greiningarfyrirtækið Lux Research áætlar að í kringum 500 þúsund drónar hafi verið seldir á almennum markaði á síðasta ári. Miðað við bestu spár verða 1,6 milljónir dróna seldar á heimsvísu árið 2025. Sama spá gerir ráð fyrir að velta markaðarins nemi 28 milljörðum króna það ár. Það sem stendur helst í vegi fyrir að drónar nái slíkum vinsældum eru reglugerðir. Kanadamenn og Ástralar hafa tekið af skarið og komið á stífum reglum um notkun dróna en slíkt er vart að finna hjá öðrum þjóðum. Það er þó að fara að breytast hérna á Íslandi.Tækifæri og takmarkanir Samgöngustofa hefur unnið að tillögum að reglugerð um ómönnuð flugför. Þórólfur Árnason forstjóri vonast til að skila tillögum til innanríkisráðuneytisins „öðrum hvorum megin við helgina“. Ráðuneytið taki þá við og birti drögin til almennrar umsagnar í kjölfarið. „Þarna er verið að taka sérstaklega fyrir ómönnuð flugför eða dróna að ákveðinni þyngd, að þeim sé flogið í ákveðinni hæð og að það sé full stjórn á þeim,“ segir Þórólfur, sem er vélaverkfræðingur að mennt, og ítrekar að eins og með leikföng af öllum toga gildi almenn landslög um ábyrgð þeirra sem er við stjórnvölinn. Jafnframt er þegar öll truflun á flugvallarsvæðum bönnuð. „Það er mikið verið að skoða þetta meðal erlendra þjóða og þá fyrst og fremst að gæta að einkalífi og að þetta hindri ekki aðrar loftferðir, mannaðar loftferðir. Það eru öryggissjónarmið sem við leggjum áherslu á.“ Að sögn Þórólfs hefur Samgöngustofa haft samráð við áhugamenn um drónatækni og fagaðila, stóru flugfélögin, ISAVIA og fleiri. „Við höfum frekar verið að horfa á möguleikana og tækifærin sem felast í þessu. Og ég tel að það séu miklir möguleikar hérna,“ segir Þórólfur. Hann bendir á að loftrými Íslands sé nokkuð sérstakt. Við erum langt frá öðrum þjóðum, þar sem drónar eru víða bannaðir vegna hernaðarlegs mikilvægis. „Við höfum hér tækifæri til að nýta þessa auðlind sem loftrými okkar er.“ Þannig væri hægt að nýta loftrými Íslands eða svæði innan þess sem eins konar tilraunasvæði fyrir dróna. Þegar hefur borist beiðni um slíkt frá erlendum aðila en Þórólfur getur ekki gefið upp um hvaða fyrirtæki er að ræða. „Það liggur fyrir mjög athyglisverð beiðni frá ákveðnum aðila um slíkt. Frátekið loftrými á ákveðnum stað til prófana.“Ábyrgð notandans Reglur geta hamlað eða örvað tækniþróun. Greinendur Lux Research benda á að framtíð drónatækninnar á hinum almenna markaði sé enn óljós. Skortur á reglum sé ekki endilega til þess að efla áhuga fólks á tækninni, þvert á móti. Þegar vafasamar uppákomur eiga sér stað grípa svifasein stjórnvöld til róttækra, jafnvel gerræðislega aðgerða með hreinu banni. Þetta hefur átt sér stað í Bandaríkjunum, Spáni og Suður-Afríku. „Ég hef mest hugað að því að þetta sé á ábyrgð notandans, að þessir hlutir séu merktir og að hægt sé að rekja þá til þess sem ber ábyrgð á þeim,“ segir Þórólfur.
Mest lesið Tónleikar stöðvaðir vegna veikinda Arons Can Innlent Aron Can heill á húfi Innlent Epstein-skjölin og Trump: Eitthvað virðist rotið í Danaveldi Erlent Mikið viðbragð vegna umferðarslyss Innlent Gylfi Ægisson er látinn Innlent Vínsalar látnir klára vakt eftir andlát í versluninni Innlent Hneig niður vegna flogakasts Innlent Ísraelskur ráðherra kynnir áform um þjóðernishreinsun á Gasa Erlent Tekist á um þéttingu byggðar: „Þá getur þú bara flutt til Kaupmannahafnar“ Innlent „Ef þú móðgaðist, þykir mér það leitt“ Innlent Fleiri fréttir Vill bjóða borgarstjóra í vöfflukaffi eftir deilurnar Ósammála Náttúrufræðistofnun og segja veiðar á lunda forsvaranlegar Eldri borgar í Vogum leiddu knattspyrnumenn inn á völlinn ESB leggur til tolla á Ísland: „Þetta er bara tillaga sem er á borðinu“ Uppsagnir sjómanna í Grindavík: „Hvenær er nóg, nóg?“ Vilja innlima Vesturbakkann og deilu um göngustíg lýkur með vöfflum Handtekinn vegna ólöglegs vopnaburðar Bilun í flugstjórn olli um tveggja tíma seinkun Mikið viðbragð vegna umferðarslyss Keyrt á íslenska stráka á Ólympíuhátíð Ekki þeir sömu og voru handteknir vegna fyrri þjófnaðarins Minni helst á þjóðarmorð Serba á múslimum í Bosníu Hneig niður vegna flogakasts Tekist á um þéttingu byggðar: „Þá getur þú bara flutt til Kaupmannahafnar“ Lögreglan leitar tveggja manna Frakkar viðurkenna Palestínu og stjórnarandstaðan á Alþingi mælist illa í nýrri könnun Óánægja með stjórnarandstöðuna eykst hressilega Amgen sver af sér njósnir um starfsfólk Íslenskrar erfðagreiningar Hundurinn gerði vart um mann sem stóð og starði inn Hægt nokkuð á virkninni frá því í gærmorgun Aron Can heill á húfi „Sorglega lítið eftir“ þegar sundkappinn var stöðvaður Ljóst að stjórnarandstaðan græddi ekki á „kjarnorkuákvæðinu“ Ólíðandi að fá sektir aftur og aftur Svona vindmyllur vill ráðherra fá samþykktar ofan Gilsfjarðar Tónleikar stöðvaðir vegna veikinda Arons Can Launaði neitun á gistingu með löðrungi Óvinsældir eftir þinglok og meint leyndarmál frönsku forsetahjónanna Innan við þriðjungur andvígur olíuleit Ætlar fyrir Mannréttindadómstólinn og segir fréttaflutning villandi Sjá meira