Góð stjórnun á umhverfinu snýst um eignarrétt Lars Christensen skrifar 9. desember 2015 09:15 Sögulega hafa flestar fiskveiðiþjóðir heims átt í vandræðum vegna ofveiði. Ástæðan fyrir þessu er klemman sem sjómenn standa frammi fyrir. Þegar sjómaður veiðir fisk úr „sameiginlegum stofni“ minnkar framboðið af fiski til annarra sjómanna, þegar til skamms tíma er litið. Það er augljóslega skynsamlegt fyrir einstaklinginn að auka sjósóknina til að veiða meira. Fiskimaður sem reynir hins vegar að hugsa um „almannaheill“ og takmarka veiði sína til að forðast ofveiði hættir á að tapa illilega. Þetta er það sem hagfræðingar kalla „sameignarvanda“ og kjarni þessa vandamáls er að þegar við höfum ekki vel skilgreindan eignarrétt, í þessu tilfelli á fiski, verður ofveiði. En Íslendingar standa nú um stundir ekki frammi fyrir vandamálum vegna ofveiði, eins og hefur stundum verið áður, og það er vegna þess að Íslendingar hafa rutt brautina fyrir kerfi sem almennt kallast kvótakerfi. Aðalhugmyndin er sú að hverri útgerð er úthlutað kvóta upp á hve mikinn fisk hún má veiða. Með öðrum orðum á útgerðin eign upp á vissan afla. Ennfremur, eins og með annan eignarrétt, er hægt að selja þennan kvóta. Þetta hefur að miklu leyti leyst ofveiðivandann á Íslandi og aðrar þjóðir hafa tekið upp þetta kerfi. Þessi reynsla kennir okkur eina mjög mikilvæga lexíu. Ef við viljum viðhalda góðu umhverfi almennt ættum við að einbeita okkur að því að skilgreina hver hefur eignarhald á umhverfinu, því ef umhverfið er í eigu „okkar allra“ þá fáum við svipuð vandamál og fylgja ofveiði.Þess vegna snýst góð umhverfisstjórn í raun um vel skilgreindan eignarrétt. Skýringarmyndin sýnir þetta. Hún sýnir sambandið á milli tveggja vísitalna – alþjóðlegu eignarréttarvísitölunnar (IPRI), sem mælir eignavernd í ýmsum löndum, og umhverfisvísitölunnar (EPI), sem metur hversu vel ríki standa sig í umhverfismálum á tveim víðtækum stefnusviðum: Heilsuvernd fyrir umhverfisáhrifum og verndun vistkerfa. Hver „punktur“ á grafinu táknar eitt ríki. Ísland kemur vel út í báðum vísitölunum, en er ekki á meðal þeirra efstu. Í eignarréttarvísitölunni er Ísland aðeins í 22. sæti í heiminum, og Ísland er í 14. sæti í umhverfisvísitölunni. Svo það má gera betur. Ef við viljum sjá framfarir í umhverfismálum á Íslandi og halda áfram góðri nýtingu á náttúruauðlindum landsins er kannski mikilvægt að við sækjum hvatningu í árangurinn af notkun „eignarréttarins“ á fiskveiðisviðinu, því ef við viljum ekki eyðileggja náttúruna þurfum við í raun að skilgreina hvar eignarhaldið liggur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Lars Christensen Mest lesið Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Sögulega hafa flestar fiskveiðiþjóðir heims átt í vandræðum vegna ofveiði. Ástæðan fyrir þessu er klemman sem sjómenn standa frammi fyrir. Þegar sjómaður veiðir fisk úr „sameiginlegum stofni“ minnkar framboðið af fiski til annarra sjómanna, þegar til skamms tíma er litið. Það er augljóslega skynsamlegt fyrir einstaklinginn að auka sjósóknina til að veiða meira. Fiskimaður sem reynir hins vegar að hugsa um „almannaheill“ og takmarka veiði sína til að forðast ofveiði hættir á að tapa illilega. Þetta er það sem hagfræðingar kalla „sameignarvanda“ og kjarni þessa vandamáls er að þegar við höfum ekki vel skilgreindan eignarrétt, í þessu tilfelli á fiski, verður ofveiði. En Íslendingar standa nú um stundir ekki frammi fyrir vandamálum vegna ofveiði, eins og hefur stundum verið áður, og það er vegna þess að Íslendingar hafa rutt brautina fyrir kerfi sem almennt kallast kvótakerfi. Aðalhugmyndin er sú að hverri útgerð er úthlutað kvóta upp á hve mikinn fisk hún má veiða. Með öðrum orðum á útgerðin eign upp á vissan afla. Ennfremur, eins og með annan eignarrétt, er hægt að selja þennan kvóta. Þetta hefur að miklu leyti leyst ofveiðivandann á Íslandi og aðrar þjóðir hafa tekið upp þetta kerfi. Þessi reynsla kennir okkur eina mjög mikilvæga lexíu. Ef við viljum viðhalda góðu umhverfi almennt ættum við að einbeita okkur að því að skilgreina hver hefur eignarhald á umhverfinu, því ef umhverfið er í eigu „okkar allra“ þá fáum við svipuð vandamál og fylgja ofveiði.Þess vegna snýst góð umhverfisstjórn í raun um vel skilgreindan eignarrétt. Skýringarmyndin sýnir þetta. Hún sýnir sambandið á milli tveggja vísitalna – alþjóðlegu eignarréttarvísitölunnar (IPRI), sem mælir eignavernd í ýmsum löndum, og umhverfisvísitölunnar (EPI), sem metur hversu vel ríki standa sig í umhverfismálum á tveim víðtækum stefnusviðum: Heilsuvernd fyrir umhverfisáhrifum og verndun vistkerfa. Hver „punktur“ á grafinu táknar eitt ríki. Ísland kemur vel út í báðum vísitölunum, en er ekki á meðal þeirra efstu. Í eignarréttarvísitölunni er Ísland aðeins í 22. sæti í heiminum, og Ísland er í 14. sæti í umhverfisvísitölunni. Svo það má gera betur. Ef við viljum sjá framfarir í umhverfismálum á Íslandi og halda áfram góðri nýtingu á náttúruauðlindum landsins er kannski mikilvægt að við sækjum hvatningu í árangurinn af notkun „eignarréttarins“ á fiskveiðisviðinu, því ef við viljum ekki eyðileggja náttúruna þurfum við í raun að skilgreina hvar eignarhaldið liggur.
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun