Virkjanir og iðjuver á heimsminjaskrá Kristján Már Unnarsson skrifar 10. júlí 2015 16:07 Rjukan-virkjunin í Noregi. Virkjanir og stóriðja, sem byggðust upp í Rjukan og Notodden í Noregi, eru komin á heimsminjaskrá Sameinuðu þjóðanna. Mennta-, menningar- og vísindastofnunin UNESCO tilkynnti þetta í vikunni. Í umsögn segir að iðnaðarsvæðið sé staðsett í mögnuðu landslagi fjalla, fossa og árdala og samanstandi af vatnsaflsvirkjunum, háspennulínum, verksmiðjum og iðnaðarbæjum. Norsk Hydro hafi byggt það upp til að framleiða áburð úr köfnunarefni andrúmsloftsins til að mæta vaxandi spurn eftir búvörum í upphafi 20. aldar. Í bæjunum Rjukan og Notodden megi sjá hýbýli starfsmanna og stofnana samfélagsins sem tengd voru með járnbrautum og ferjum til að flytja áburðinn til hafna þar sem honum var skipað út. Segir UNESCO að þetta samspil iðnaðarsvæðis og náttúrulegs landslags standi upp úr sem dæmi um iðnvæðingu í byrjun síðustu aldar. Virkjun Svelgsfoss við Notodden var á sínum tíma sú stærsta í Evrópu og Rjukan-virkjunin var enn stærri og náði því að verða stærsta virkjun heims. Uppbyggingin í Noregi hafði víðtæk áhrif á Íslandi þar sem menn fóru að skoða samskonar tækifæri, fyrst undir forystu Einars Benediktssonar skálds. Teiknaðar voru virkjanir í Þjórsá, bæði við Búrfell og Urriðafoss, og áburðarverksmiðja var fyrirhuguð í Skerjafirði. Hérlendis liðu þó áratugir áður en fyrsta stóriðjan, áburðarverksmiðja, reis í Gufunesi, knúin með afli Sogsvirkjana, og rétt eins og gerðist í Noregi hélt þetta samspil virkjana og stóriðju áfram þegar vatnsaflið var beislað til álframleiðslu. Rjukan er einnig frægt frá árum síðari heimstyrjaldar þegar norskir andspyrnumenn unnu þar spellvirki til að koma í veg fyrir að Þjóðverjar gætu framleitt þungt vatn í því skyni að þróa kjarnorkuvopn. Mest lesið Ekkert fékkst upp í 100 milljóna gjaldþrot Bankastrætis club Viðskipti innlent Mjög leiðinlegt mál en tilboðið hafi aldrei verið samþykkt Neytendur Ekkja í Hafnarfirði missti af íbúð þrátt fyrir samþykki Neytendur Ferðamaður sem sá Þingvelli í myrkri fær endurgreitt að hluta Neytendur Ekki ósanngjarnt af flugfélagi að láta viðskiptavin greiða eigin mistök Neytendur Vill að nýtt flugfélag taki á loft næsta sumar Viðskipti innlent Eignaumsjón kaupir Rekstrarumsjón Viðskipti innlent Skattur á streymisveitur geti skilað 150 milljónum Viðskipti innlent Loðnuráðgjöf góðar fréttir en bíður með flugeldasýninguna Viðskipti innlent „Starfsfólkið sem eftir er vegnar oft verr andlega heldur en fólkinu sem hættir“ Atvinnulíf Fleiri fréttir Herða hreðjatakið á birgðakeðjum Vesturlanda Virði gulls í methæðum Fyrrverandi forstjóri félags í eigu Íslendinga dæmdur fyrir fjárdrátt Strava stefnir Garmin AMD upp um fjórðung eftir risasamning við OpenAI Boeing sagt byrjað að þróa arftaka 737 max-þotunnar Rúmlega þriðjungs samdráttur í olíuvinnslu í Rússlandi Burger King opnar fyrsta staðinn á Grænlandi Eigandinn hættir sem forstjóri Trump setur tolla á lyf, vörubíla og húsgögn Murdoch-feðgar verði meðal kaupenda TikTok Ben kveður Jerry Nálgast samkomulag um TikTok Breytingar hjá Microsoft koma fyrirtækinu hjá sektum Ellison klórar í hælana á Musk Danski lyfjarisinn að baki Ozempic segir upp þúsundum manna Útvaldi sonurinn tryggir sér stjórn Murdoch-veldisins Vilja að Musk fái allt að 122 billjónir á næsta áratug Vara við „Lafufu“ Framkvæmdastjóri Nestlé látinn fara í kjölfar ástarsambands Sjá meira
Virkjanir og stóriðja, sem byggðust upp í Rjukan og Notodden í Noregi, eru komin á heimsminjaskrá Sameinuðu þjóðanna. Mennta-, menningar- og vísindastofnunin UNESCO tilkynnti þetta í vikunni. Í umsögn segir að iðnaðarsvæðið sé staðsett í mögnuðu landslagi fjalla, fossa og árdala og samanstandi af vatnsaflsvirkjunum, háspennulínum, verksmiðjum og iðnaðarbæjum. Norsk Hydro hafi byggt það upp til að framleiða áburð úr köfnunarefni andrúmsloftsins til að mæta vaxandi spurn eftir búvörum í upphafi 20. aldar. Í bæjunum Rjukan og Notodden megi sjá hýbýli starfsmanna og stofnana samfélagsins sem tengd voru með járnbrautum og ferjum til að flytja áburðinn til hafna þar sem honum var skipað út. Segir UNESCO að þetta samspil iðnaðarsvæðis og náttúrulegs landslags standi upp úr sem dæmi um iðnvæðingu í byrjun síðustu aldar. Virkjun Svelgsfoss við Notodden var á sínum tíma sú stærsta í Evrópu og Rjukan-virkjunin var enn stærri og náði því að verða stærsta virkjun heims. Uppbyggingin í Noregi hafði víðtæk áhrif á Íslandi þar sem menn fóru að skoða samskonar tækifæri, fyrst undir forystu Einars Benediktssonar skálds. Teiknaðar voru virkjanir í Þjórsá, bæði við Búrfell og Urriðafoss, og áburðarverksmiðja var fyrirhuguð í Skerjafirði. Hérlendis liðu þó áratugir áður en fyrsta stóriðjan, áburðarverksmiðja, reis í Gufunesi, knúin með afli Sogsvirkjana, og rétt eins og gerðist í Noregi hélt þetta samspil virkjana og stóriðju áfram þegar vatnsaflið var beislað til álframleiðslu. Rjukan er einnig frægt frá árum síðari heimstyrjaldar þegar norskir andspyrnumenn unnu þar spellvirki til að koma í veg fyrir að Þjóðverjar gætu framleitt þungt vatn í því skyni að þróa kjarnorkuvopn.
Mest lesið Ekkert fékkst upp í 100 milljóna gjaldþrot Bankastrætis club Viðskipti innlent Mjög leiðinlegt mál en tilboðið hafi aldrei verið samþykkt Neytendur Ekkja í Hafnarfirði missti af íbúð þrátt fyrir samþykki Neytendur Ferðamaður sem sá Þingvelli í myrkri fær endurgreitt að hluta Neytendur Ekki ósanngjarnt af flugfélagi að láta viðskiptavin greiða eigin mistök Neytendur Vill að nýtt flugfélag taki á loft næsta sumar Viðskipti innlent Eignaumsjón kaupir Rekstrarumsjón Viðskipti innlent Skattur á streymisveitur geti skilað 150 milljónum Viðskipti innlent Loðnuráðgjöf góðar fréttir en bíður með flugeldasýninguna Viðskipti innlent „Starfsfólkið sem eftir er vegnar oft verr andlega heldur en fólkinu sem hættir“ Atvinnulíf Fleiri fréttir Herða hreðjatakið á birgðakeðjum Vesturlanda Virði gulls í methæðum Fyrrverandi forstjóri félags í eigu Íslendinga dæmdur fyrir fjárdrátt Strava stefnir Garmin AMD upp um fjórðung eftir risasamning við OpenAI Boeing sagt byrjað að þróa arftaka 737 max-þotunnar Rúmlega þriðjungs samdráttur í olíuvinnslu í Rússlandi Burger King opnar fyrsta staðinn á Grænlandi Eigandinn hættir sem forstjóri Trump setur tolla á lyf, vörubíla og húsgögn Murdoch-feðgar verði meðal kaupenda TikTok Ben kveður Jerry Nálgast samkomulag um TikTok Breytingar hjá Microsoft koma fyrirtækinu hjá sektum Ellison klórar í hælana á Musk Danski lyfjarisinn að baki Ozempic segir upp þúsundum manna Útvaldi sonurinn tryggir sér stjórn Murdoch-veldisins Vilja að Musk fái allt að 122 billjónir á næsta áratug Vara við „Lafufu“ Framkvæmdastjóri Nestlé látinn fara í kjölfar ástarsambands Sjá meira