Veitendur og þiggjendur Guðmundur Andri Thorsson skrifar 7. apríl 2014 12:00 Páll Magnússon fyrrum útvarpsstjóri skrifaði nú um helgina í Moggann grein sem vakið hefur nokkra athygli. Þar reifar hann viðhorf um verðmætasköpun og -sóun sem eflaust eru nokkuð útbreidd víða um land og rekur sögu um útgerð á báti í sínum „heimabæ“, þ.e.a.s. Vestmannaeyjum – tíundar þann ávinning sem sú starfsemi hefur haft fyrir samfélagið og spyr hvort þeir sem útgerðina hafa stundað af dugnaði og þrautseigju eigi ekki að uppskera árangur erfiðis síns; ekki veit ég hvort hann er þar með að fara fram á að þessir útgerðarmenn fái afhentan makrílkvóta sem þeir geti svo selt – þ.e.a.s réttinn til að „eiga“ óveiddan fiskinn í sjónum – en hitt held ég að við getum öll tekið undir: að íslenskir sjósóknarar eiga skilið að njóta þeirra afraksturs þeirra verðmæta sem þeir draga á land.Einfalt líkan Páll, sem sjálfur býr í Garðabæ – eins og raunar ég líka – þó í ólíkum hornum þess víðfeðma sveitarfélags sé – lætur sér nokkuð tíðrætt í greininni um viðhorf fólks í miðbæ Reykjavíkur, talar um miðbæjarmeinlokur. Hann ræðir líka um rekstur á ýmsum menningarstofnunum, þar á meðal Þjóðleikhúsi og Þjóðminjasafni, Stofnun Árna Magnússonar og Dansflokki, og setur þann kostnað sem þessum stofnunum fylgi í samhengi við það ómælda skattfé sem vinir hans í téðri útgerð láta af hendi rakna til samfélagsins; með einföldu stílbragði lætur hann þannig að því liggja, án þess að segja það berum orðum, að skattar sjósóknara í Vestmannaeyjum renni til menningarstarfsemi í Reykjavík. Páll andmælir því þannig kröftuglega, sem stundum heyrist, að engir njóti afrakstursins af auðlindinni aðrir en útgerðarmenn. Það er vissulega rétt hjá honum og ekki skal gert lítið úr ómældu framlagi fiskveiða til þjóðarbúsins – ekki síst í Vestmannaeyjum, þeirri miklu verstöð þar sem við Páll höfum báðir unnið í fiski, vænti ég. Að baki greininni hjá Páli er einfalt líkan af þjóðfélaginu. Það samanstendur eiginlega af þiggjendum og veitendum. Í heimi greinarinnar eru þiggjendurnir fólk sem fæst við menningarstarfsemi og býr í miðbæ Reykjavíkur og er haldið „miðborgarmeinlokum“ en veitendurnir eru harðsæknir sjómenn í Vestmannaeyjum. Þjóðin skiptist samkvæmt þessu í þá sem skapa verðmæti og hina sem eyða verðmætum. Er þjóðfélagið svona einfalt? Þiggjendur og veitendur? Nei. Þjóðfélagið er flókinn vefur þar sem við skiptum með okkur verkum og ómögulegt og að reyna að gera upp dæmið um það hvaða stétt eða búsetuháttur sé verðugri en annar eða færi samfélaginu mest. Eru hárskerar þjóðhagslega jafn hagkvæmir og pípulagningarmenn? Eiga blómasalar meiri rétt á sér en flugmenn? Þetta er fáránleg umræða. Og þó að við notuðum bara mælikvarða peninga – sem einungis mæla þó þau verðmæti sem mölur og ryð fá grandað – þá hafa menning og listir bjargað miklu fyrir íslenskt þjóðarbú í ógöngum þess, eins og maður skyldi ætla að fyrrum útvarpsstjóri hefði haft einhvern pata af.Veiðendur og eigendur Og þó að margt listafólk geti verið óskiljanlegt og þó að margir hafi krækt sér í háskólagráðu án þess að kunna pelastikk, þá breytir það því ekki að óvini fólksins í sjávarþorpunum sem á afkomu sína undir fiskveiðum er ekki að finna meðal hálfvitanna í hundraðogeinum. Það eru ekki listamennirnir og háskólaborgararnir sem ákveða að nú skuli leggja niður fiskvinnslu á Húsavík, Þingeyri og Djúpavogi. Það er ekki starfsemi Sinfóníuhljómsveitarinnar sem ógnar heilu byggðarlögunum. Það eru ekki „miðborgarmeinlokur“ sem valda því að fiskveiðiheimildir hafa safnast óhæfilega á fáar hendur nokkurra risafyrirtækja þar sem nokkrir tengslalausir „fagmenn“ hafa í hendi sér lífsafkomu og lífsstarf og lífsmáta fjölda fólks, sem á sinn rétt á því að lifa af því sem hafið gefur, eins og það hefur gert í ótal ættliði. Og það er ekki á vegum samtaka listamanna sem íbúum Djúpavogs, Húsavíkur og Þingeyrar býðst nú að flytja í tóma blokk í Grindavík og „fá vinnu“ þar kringum fiskinn sem þau ættu að eiga veiðiréttinn á sjálf. Það er ekki einu sinni á vegum Evrópusambandsins. Og það er heldur ekki vegna þess að eigendur Vísis séu illmenni eða beri ekki skynbragð á sögulegan rétt fólks til að búa þar sem stutt er á miðin sem heimamenn þekkja eins og lófann á sér – og þar sem fólkið á sína menningu sem hefur sama rétt til að vera áfram til og menningin í Grindavík. Vísir hefur notið byggðakvóta sem ætlaðir eru heimamönnum og svona fór um sjóferð þá. Hvar sem við búum – hvort sem það er fyrir norðan, austan eða vestan, í Garðabæ eða í miðborginni innan um allan meinlokurnar – hlýtur okkur að renna til rifja það óréttlæti að íbúar sjálfir njóti ekki eigin byggðakvóta og hægt sé að selja lífsafkomuna frá fólki á svo kaldrifjaðan hátt. Við samgleðjumst öll yfir því þegar menn verða ríkir af fiskinum sem þeir veiða. Við höfum hins vegar meiri efasemdir yfir hinum sem verða ríkir af fiskinum sem þeir veiða ekki – en eiga, þótt eigi að heita sameign þjóðarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Andri Thorsson Mest lesið Það er allt í lagi að vera þú sjálfur - Opið bréf til Snorra Mássonar Kári Stefánsson Skoðun Samfélag án Pírata Lenya Rún Taha Karim Skoðun Foreldrar, ömmur og afar þessa lands - áskorun til ykkar! Ragnheiður Stephensen Skoðun Við sem förum til Tenerife - Vaxta og húsnæðispyntingar á almenningi komið frá lífeyrissjóðum og leigufélögum Hreinn Pétursson Skoðun Hver er munurinn á Viðreisn og Samfylkingu? Soffía Svanhvít Árnadóttir Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Annarra manna peningar eru peningar okkar allra Davíð Þór Jónsson Skoðun Þarf ég að flytja úr landi? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir Skoðun Helvítis fokking fokk!! Er ekki nóg komið? Maríanna H. Helgadóttir Skoðun Ég á ‘etta, ég má ‘etta Jón Ármann Steinsson Skoðun Skoðun Skoðun Ráðherrann Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Nándarhryðjuverk er mannréttindabrot sem fær lítil viðbrögð frá samfélaginu Birna Sól Daníelsdóttir, Helga Benediktsdóttir,Telma Lísa Elmarsdóttir skrifar Skoðun Willum Þór – fyrir konur Heiðdís Geirsdóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Hjördís Guðný Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Af hverju kýs ég Samfylkinguna? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Uppeldi, færni til framtíðar - fór í skúffu stjórnvalda! Una María Óskarsdóttir skrifar Skoðun Við sem förum til Tenerife - Vaxta og húsnæðispyntingar á almenningi komið frá lífeyrissjóðum og leigufélögum Hreinn Pétursson skrifar Skoðun Hvar eru málefni barna og ungs fólks? Gunnar E. Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Þetta með verðgildin Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Stöndum með trans börnum og foreldrum þeirra! Birna Guðmundsdóttir,Elín Oddný Sigurðardóttir,Ynda Eldborg skrifar Skoðun Ég á ‘etta, ég má ‘etta Jón Ármann Steinsson skrifar Skoðun Dómsmálið sem gæti kippt grunninum undan Heidelberg-verksmiðjunni Jón Hjörleifur Stefánsson skrifar Skoðun Viljum við sósíalisma? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Það er allt í lagi að vera þú sjálfur - Opið bréf til Snorra Mássonar Kári Stefánsson skrifar Skoðun Rjúfum kyrrstöðu í vegaframkvæmdum um allt land G.Svana Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bænda Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Hvenær á að skattleggja lífeyri? Inn eða út? Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Glasið er hálffullt Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Skilvirkari og einfaldari stjórnsýsla í þágu almennings Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Skoðun Gervilíf Geir Gunnar Markússon skrifar Skoðun Málsvari hinsegin samfélagsins og mannréttinda Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Framtíð til sölu Júlíus Kristjánsson skrifar Skoðun Kona, vertu ekki fyrir! Elín Björg Jónsdóttir,Halldóra Sigríður Sveinsdóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir Evrópu í orkumálum stangast á við okkar hagsmuni Magnús Gehringer skrifar Skoðun Eitt lag enn með Lilju Hópur óperusöngvara skrifar Skoðun Skaðsemi vindtúrbínuvera á íslenska náttúru Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hver er munurinn á Viðreisn og Samfylkingu? Soffía Svanhvít Árnadóttir skrifar Skoðun Kennarinn sem hvarf Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Hamborgarhryggur - minnst viðeigandi jólamaturinn Óskar H. Valtýsson skrifar Skoðun Annarra manna peningar eru peningar okkar allra Davíð Þór Jónsson skrifar Skoðun Fasismi er að trenda – erum við að sofna á verðinum? Guðni Freyr Öfjörð skrifar Sjá meira
Páll Magnússon fyrrum útvarpsstjóri skrifaði nú um helgina í Moggann grein sem vakið hefur nokkra athygli. Þar reifar hann viðhorf um verðmætasköpun og -sóun sem eflaust eru nokkuð útbreidd víða um land og rekur sögu um útgerð á báti í sínum „heimabæ“, þ.e.a.s. Vestmannaeyjum – tíundar þann ávinning sem sú starfsemi hefur haft fyrir samfélagið og spyr hvort þeir sem útgerðina hafa stundað af dugnaði og þrautseigju eigi ekki að uppskera árangur erfiðis síns; ekki veit ég hvort hann er þar með að fara fram á að þessir útgerðarmenn fái afhentan makrílkvóta sem þeir geti svo selt – þ.e.a.s réttinn til að „eiga“ óveiddan fiskinn í sjónum – en hitt held ég að við getum öll tekið undir: að íslenskir sjósóknarar eiga skilið að njóta þeirra afraksturs þeirra verðmæta sem þeir draga á land.Einfalt líkan Páll, sem sjálfur býr í Garðabæ – eins og raunar ég líka – þó í ólíkum hornum þess víðfeðma sveitarfélags sé – lætur sér nokkuð tíðrætt í greininni um viðhorf fólks í miðbæ Reykjavíkur, talar um miðbæjarmeinlokur. Hann ræðir líka um rekstur á ýmsum menningarstofnunum, þar á meðal Þjóðleikhúsi og Þjóðminjasafni, Stofnun Árna Magnússonar og Dansflokki, og setur þann kostnað sem þessum stofnunum fylgi í samhengi við það ómælda skattfé sem vinir hans í téðri útgerð láta af hendi rakna til samfélagsins; með einföldu stílbragði lætur hann þannig að því liggja, án þess að segja það berum orðum, að skattar sjósóknara í Vestmannaeyjum renni til menningarstarfsemi í Reykjavík. Páll andmælir því þannig kröftuglega, sem stundum heyrist, að engir njóti afrakstursins af auðlindinni aðrir en útgerðarmenn. Það er vissulega rétt hjá honum og ekki skal gert lítið úr ómældu framlagi fiskveiða til þjóðarbúsins – ekki síst í Vestmannaeyjum, þeirri miklu verstöð þar sem við Páll höfum báðir unnið í fiski, vænti ég. Að baki greininni hjá Páli er einfalt líkan af þjóðfélaginu. Það samanstendur eiginlega af þiggjendum og veitendum. Í heimi greinarinnar eru þiggjendurnir fólk sem fæst við menningarstarfsemi og býr í miðbæ Reykjavíkur og er haldið „miðborgarmeinlokum“ en veitendurnir eru harðsæknir sjómenn í Vestmannaeyjum. Þjóðin skiptist samkvæmt þessu í þá sem skapa verðmæti og hina sem eyða verðmætum. Er þjóðfélagið svona einfalt? Þiggjendur og veitendur? Nei. Þjóðfélagið er flókinn vefur þar sem við skiptum með okkur verkum og ómögulegt og að reyna að gera upp dæmið um það hvaða stétt eða búsetuháttur sé verðugri en annar eða færi samfélaginu mest. Eru hárskerar þjóðhagslega jafn hagkvæmir og pípulagningarmenn? Eiga blómasalar meiri rétt á sér en flugmenn? Þetta er fáránleg umræða. Og þó að við notuðum bara mælikvarða peninga – sem einungis mæla þó þau verðmæti sem mölur og ryð fá grandað – þá hafa menning og listir bjargað miklu fyrir íslenskt þjóðarbú í ógöngum þess, eins og maður skyldi ætla að fyrrum útvarpsstjóri hefði haft einhvern pata af.Veiðendur og eigendur Og þó að margt listafólk geti verið óskiljanlegt og þó að margir hafi krækt sér í háskólagráðu án þess að kunna pelastikk, þá breytir það því ekki að óvini fólksins í sjávarþorpunum sem á afkomu sína undir fiskveiðum er ekki að finna meðal hálfvitanna í hundraðogeinum. Það eru ekki listamennirnir og háskólaborgararnir sem ákveða að nú skuli leggja niður fiskvinnslu á Húsavík, Þingeyri og Djúpavogi. Það er ekki starfsemi Sinfóníuhljómsveitarinnar sem ógnar heilu byggðarlögunum. Það eru ekki „miðborgarmeinlokur“ sem valda því að fiskveiðiheimildir hafa safnast óhæfilega á fáar hendur nokkurra risafyrirtækja þar sem nokkrir tengslalausir „fagmenn“ hafa í hendi sér lífsafkomu og lífsstarf og lífsmáta fjölda fólks, sem á sinn rétt á því að lifa af því sem hafið gefur, eins og það hefur gert í ótal ættliði. Og það er ekki á vegum samtaka listamanna sem íbúum Djúpavogs, Húsavíkur og Þingeyrar býðst nú að flytja í tóma blokk í Grindavík og „fá vinnu“ þar kringum fiskinn sem þau ættu að eiga veiðiréttinn á sjálf. Það er ekki einu sinni á vegum Evrópusambandsins. Og það er heldur ekki vegna þess að eigendur Vísis séu illmenni eða beri ekki skynbragð á sögulegan rétt fólks til að búa þar sem stutt er á miðin sem heimamenn þekkja eins og lófann á sér – og þar sem fólkið á sína menningu sem hefur sama rétt til að vera áfram til og menningin í Grindavík. Vísir hefur notið byggðakvóta sem ætlaðir eru heimamönnum og svona fór um sjóferð þá. Hvar sem við búum – hvort sem það er fyrir norðan, austan eða vestan, í Garðabæ eða í miðborginni innan um allan meinlokurnar – hlýtur okkur að renna til rifja það óréttlæti að íbúar sjálfir njóti ekki eigin byggðakvóta og hægt sé að selja lífsafkomuna frá fólki á svo kaldrifjaðan hátt. Við samgleðjumst öll yfir því þegar menn verða ríkir af fiskinum sem þeir veiða. Við höfum hins vegar meiri efasemdir yfir hinum sem verða ríkir af fiskinum sem þeir veiða ekki – en eiga, þótt eigi að heita sameign þjóðarinnar.
Við sem förum til Tenerife - Vaxta og húsnæðispyntingar á almenningi komið frá lífeyrissjóðum og leigufélögum Hreinn Pétursson Skoðun
Skoðun Nándarhryðjuverk er mannréttindabrot sem fær lítil viðbrögð frá samfélaginu Birna Sól Daníelsdóttir, Helga Benediktsdóttir,Telma Lísa Elmarsdóttir skrifar
Skoðun Willum Þór – fyrir konur Heiðdís Geirsdóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Hjördís Guðný Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Við sem förum til Tenerife - Vaxta og húsnæðispyntingar á almenningi komið frá lífeyrissjóðum og leigufélögum Hreinn Pétursson skrifar
Skoðun Stöndum með trans börnum og foreldrum þeirra! Birna Guðmundsdóttir,Elín Oddný Sigurðardóttir,Ynda Eldborg skrifar
Skoðun Dómsmálið sem gæti kippt grunninum undan Heidelberg-verksmiðjunni Jón Hjörleifur Stefánsson skrifar
Skoðun Það er allt í lagi að vera þú sjálfur - Opið bréf til Snorra Mássonar Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Kona, vertu ekki fyrir! Elín Björg Jónsdóttir,Halldóra Sigríður Sveinsdóttir,Hrafnhildur Lilja Harðardóttir skrifar
Við sem förum til Tenerife - Vaxta og húsnæðispyntingar á almenningi komið frá lífeyrissjóðum og leigufélögum Hreinn Pétursson Skoðun