Saga lítilla heimóttarlegra karla

Bækur. Ísland í aldanna rás 2001-2010. Bergsteinn Sigurðsson og Björn Þór Sigbjörnsson. JPV. "Saga heimsins er saga mikilla manna,“ sagði skoski heimspekingurinn og sagnfræðingurinn Thomas Carlyle sem uppi var á 19. öld. Kenning Carlyle var sú að söguna bæri að skoða út frá "miklum mönnum“, hetjum sem í krafti gáfna, persónutöfra eða pólitískrar útsjónarsemi stýrðu henni. Við lestur bókarinnar Ísland í aldanna rás, yfirlitsrits um sögu Íslands frá 2001 til 2010 eftir Björn Þór Sigbjörnsson og Bergstein Sigurðsson, virðist saga Íslands síðustu tíu ára þvert á móti vera saga lítilla manna; heimóttarlegra karla sem drifnir eru af valdaþorsta, græðgi og frænd- og vinahygli. Þótt höfundar bókarinnar segist í aðfaraorðum ekki hafa verið að skrifa sögu aðdraganda hrunsins er erfitt sem sjálfhverfur samtímalesandi að leitast ekki við að elta uppi þá atburðarás sem leiddi okkur í þá súpu sem við sitjum í nú; að skoða "öld öfganna“ eins og fyrsti áratugur 21. aldarinnar hefur verið kallaður í auglýsingaherferð fyrir bókina gegnum hruns-gleraugun. Og vandfundin er skemmtilegri vettvangsrannsókn um einkavæðingu, útrás, framkvæmdagleði, ofþenslu og hrun síðustu tíu ára en Ísland í aldanna rás. Eins og í fyrri bindum bókaflokksins er helstu viðburðum hvers árs gerð skil í máli og myndum. Efnistök eru fjölbreytt og taka þau að miklu leyti mið af því sem hátt fór í fjölmiðlum hverju sinni en fjallað er um pólitík, viðskipti, listir, sakamál, íþróttir og dægurmál ýmiss konar. Útgáfan er vegleg að ytri gerð; bókin stór og pappírinn nautnalega þykkur og glansandi. Og innihaldið stendur svo sannarlega undir veglegu yfirborðinu. Efnið er valið af natni og er gott jafnvægi milli lengri úttekta á landsmálunum og léttri umfjöllun um mannlífið á borð við strauma og stefnur í kaffidrykkju (árið 2001 tók "coffee to go“ að ryðja sér til rúms og var enginn maður með mönnum nema hann væri með kaffimál í hönd) og klæðnaði (árið 2005 urðu Íslendingar óðir í lopapeysur). Texti bókarinnar er lipurlega ritaður og aðgengilegur. Kímni setur mark sitt á stílinn sem gerir textann jafnframt karakterríkan og grípandi. Hvergi glittir í þurran upptalningastílinn, gryfju sem yfirlitsriti af þessu tagi gæti verið hætt við að falla í. Enda þótt þjóðin eigi sinn sess í bókinni eru það litlu, heimóttarlegu karlarnir – og vinir þeirra – sem fara með aðalhlutverkið: Belju-kyssandi ráðherrar, viðskiptajöfrar sem flugu í útrás á því sem reyndust vaxvængir sem bráðnuðu er þeir hættu sér of nálægt sólinni, forseti sem mundaði klappstýrudúskana í takt við vængjasláttinn en kannaðist svo ekkert við danssporin þegar vængirnir voru farnir af útrásarliðinu, pólitíkusar sem skiptu bróðurlega milli manna sinna einkavæddum auðæfum ríkisins og fundu þeim svo pláss í dómstólunum eða stjórnsýslunni sem ekki fengu banka í sinn hlut. Og svo fór sem fór. Að lesa Ísland í aldanna rás er dálítið eins og að spila morðgátuspilið Cluedo. Þar sem höfundar leitast ekki við að skýra orsakir hrunsins fellur það í skaut lesandans að púsla saman þeim vísbendingum sem liggja fyrir svo finna megi þann seka. Á tíðum er bókin því eins og besti reyfari, full af ráðgátum, leyndardómum og ótrúlegum vendingum. Að Arnaldi ólöstuðum hlýtur Ísland í aldanna rás að teljast með bestu glæpasögum ársins. Niðurstaða: Frábær vettvangsrannsókn um öld öfganna. Reyfarakennd lesning sem slær Arnaldi við.