Af vísindalegri fáfræði um græðara Gunnlaugur Sigurðsson skrifar 10. desember 2012 15:00 Sannarlega er öfundsvert það fólk sem nýtur blíðviðris og góðrar tíðar án þess að kvíða því vonda veðri og ótíð sem hlýtur að binda enda á sæluna fyrr eða síðar. Ég er ekki þannig en mér hefur samt tekist að draga talsvert úr kvíðanum fyrir verri tíð með markvissri viðleitni til að sætta mig við vont veður þegar það loksins brestur á og sjá fegurðina í austan hreti og hvassviðri jafnvel og fagna norðan nepjunni sem býður mín utandyra að morgni og fer köldum höndum sínum inn undir klæðin og frostrigningunni sem sleikir vanga minn eins og vingjarnlegur hundur sem hefur verið að lepja krapavatn. Þetta hefur tekist bærilega, kvíðinn er minni og árangurinn sá að ég nýt betur bæði góðviðris og lakari tíðar og er umfram allt orðinn mun mildari í dómum mínum um vont veður en áður og að því leyti sjálfur örlítið skárri í umgengni við mína nánustu og jafnvel fleiri. Því miður hefur mér þó ekki tekist að beita sömu aðferð með viðlíka árangri á margt annað sem, líkt og veðrið, getur, eðli málsins samkvæmt, ekki verið nema misjafnt. Mér tekst ekki að gleðjast alveg kvíðalaust þegar rofar til í pólitíkinni stutta stund og efnahagsmálunum eða þegar einhvers staðar ríkir friður um sinn á þessari jörð eða blessað mannfólkið sem hana byggir virðist jafnvel ætla að taka alvarlega það hlutverk sitt að vera viti borin lífvera og axla af því ábyrgð samsvarandi. Og einmitt í þessu síðasta atriði sækir að mér sár kvíði yfir því að heimskingjar séu í skjóli myrkurs – og reyndar fyrir opnum tjöldum um hábjartan dag – að snúa sigrum mannsandans upp í andhverfu sína, svipað því þegar sigri réttlætisins yfir óréttlætinu var breytt í stæka kúgun í táknsögu George Orwell um "Félaga Napóleon" (Animal Farm) eða því, sem ekki þarf að útlista í skáldsögum, þegar fáviska er borin á borð í nafni vísinda í opinberri umræðu. Ég get ekki vanist því að sjá og heyra fólk spara sér það ómak að fjalla málefnalega um það sem er utan þess sérsviðs og útmála þar fáfræði sína af sannfæringarkrafti sem helst hæfir því geðþekka húsdýri okkar sem skrautlegt hreykir sér á óumdeildu yfirráðasvæði sínu, fjóshaugnum. Í sjónvarpinu á dögunum var læknir að ræða við þingmann um þá hugmynd að fela starfshópi að skoða skynsemina í því að sjúkratryggingar tækju til fleiri skilgreindra aðgerða gegn heilsubresti en þær nú gera. Fljótlega kom í ljós að læknirinn hafði ekki hundsvit á efni málsins, þeim skilgreindu öðrum valkostum í lækningum sem helst koma til greina í þessu sambandi og tilgreindar hafa verið á grundvelli fyrirliggjandi laga um græðara. Út af fyrir sig eru það ekki tíðindi þótt einhver hafi ekki þekkingu á því sem honum er þó umhugað um að hafa skoðun á. Enginn tekur nærri sér eða tekur á því sérstakt mark að verkfræðingur tali til dæmis gegn einhverju lagaákvæði um staðgöngumæður vegna þess að enginn telur að verkfræðikunnátta geri mann dómbæran um það efni umfram annað fólk. Læknirinn virtist hins vegar telja að hann hefði sakir kunnáttu sinnar í læknisfræði eitthvert vísindalegt umboð til að leggja dóm á gildi hómópatíu og annarra skilgreindra meðferðarúrræða sem sjúkratryggingarnar tækju hugsanlega til. Það er auðvitað hans einkamál, svo að segja, og eins þótt framganga hans svipi dálítið til þessa heimilisvinar mannanna um aldir á áðurnefndum haug. Hitt er áhyggjuefni að fólk kann að halda að hann viti eitthvað umfram aðra um þetta efni. Læknirinn kallar hómópatíu "gervivísindi" án þess sýnilega að þekkja eða skeyta hið minnsta um þá skýru kenningu sem hómópatía byggir á, þá vísindalegu aðferðafræði sem notuð er við þróun lyfjakosts hennar eða þá nákvæmu greiningu á einkennum viðkomandi sem ráða vali á því lyfi (kallað "remedía") sem beitt er í hverju tilviki. Hómópatía hefur samt þann meginkost að hver sem vill þekkja hana eða kýs að neyta hennar sem úrræðis við meinum sínum getur kynnt sér á hvaða forsendum hómópatinn velur tiltekna eða tilteknar remedíur til verksins. Einungis bjánar eða loddarar halda því fram að hómópatía sé töfralausn og einungis fávísir eða þeir sem reyna að spila upp á fávisku fólks fordæma hana sem "gervivísindi". Ég er ekki hómópati og ætla ekki að ráðleggja öðrum neitt á grundvelli þess sem ég hef þó um hana fræðst eða þeirrar reynslu sem ég kann að hafa af henni sem lækningakosti, mín reynsla er ekki merkilegri en reynsla annarra og sem vísindi er hómópatían öllum opin sem vilja kynna sér hana sjálfir. Ég er reyndar þeirrar skoðunar að iðulega eigni fólk óverðskuldað þeirri meðferð sem það nýtur við kvillum sínum batann sem það kann að fá en gleymi því að margt sem okkur hrjáir heilsufarslega batnar "af sjálfu sér". Þetta á örugglega við um hómópatíu en líka um marga aðra meðferð. Það breytir ekki aðalatriði málsins, því að gera sér grein fyrir eðli þeirrar meðferðar sem beitt er og þeim forsendum sem verkan hennar er talin byggja á. Hómópatía felur í sér aðra nálgun við sjúkdóma en allópatía ("hefðbundnin" læknismeðferð) gerir og það er auðvitað engin ástæða til að krefjast þess að allópati sé kunnáttumaður um hómópatíu umfram aðra. Á hinn bóginn hlýtur að mega fara fram á að hann sýni þess merki í umfjöllun sinni um þau málefni sem hann hefur ekki sérstakt vit á að hann umberi þó öðrum það að deila með honum haugnum og næsta nágrenni hans þótt hver verði auðvitað að fá að hreykja sér í samræmi við sjálfsmynd sína. Það myndi draga úr kvíða fólks fyrir versnandi tíð og vekja okkur vonir um að þetta langdregna él í umræðumenningu þjóðarinnar muni einhvern tímann stytta upp. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Mest lesið Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Ábyrgðin er þeirra Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Dæmt um form, ekki efni Hörður Arnarson skrifar Skoðun Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Um fundarstjórn forseta Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hjálpartæki – fyrir hverja? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Menntasjóður námsmanna og ECTS einingar Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Áform um að eyðileggja Ísland! Jóna Imsland skrifar Skoðun Í 1.129 daga hefur Alþingi hunsað jaðarsettasta hóp samfélagsins Grímur Atlason skrifar Skoðun Tekur ný ríkisstjórn af skarið? Árni Einarsson skrifar Skoðun Strandveiðar í gíslingu – Alþingi sveltir sjávarbyggðir Árni Björn Kristbjörnsson skrifar Skoðun Rölt að botninum Smári McCarthy skrifar Skoðun Að fortíð skal hyggja þegar framtíð skal byggja Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Málþóf spillingar og græðgi á Alþingi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Lýðskrum Skattfylkingarinnar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Krabbamein – reddast þetta? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Valdið yfir sjávarútvegsmálunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Lummuleg áform heilbrigðisráðherra Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Hver á að fá súrefnisgrímuna fyrst? Davíð Bergmann. skrifar Skoðun Baráttan um kjör eldra fólks Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Elsku Íslendingar, styðjum saman Grindavík Dagmar Valsdóttir skrifar Skoðun Svigrúm Eydísar á fölskum grunni Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Betri vegur til Þorlákshafnar er samkeppnismál Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Lík brennd í Grafarvogi Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Er handahlaup valdeflandi? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Á jaðrinum með Jesú Daníel Ágúst Gautason skrifar Skoðun Þeir sem verja stórútgerðina – og heimsvaldastefnuna Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Gervigreindin beisluð Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Kúnstin að vera ósammála sjálfum sér Heiða Ingimarsdóttir skrifar Sjá meira
Sannarlega er öfundsvert það fólk sem nýtur blíðviðris og góðrar tíðar án þess að kvíða því vonda veðri og ótíð sem hlýtur að binda enda á sæluna fyrr eða síðar. Ég er ekki þannig en mér hefur samt tekist að draga talsvert úr kvíðanum fyrir verri tíð með markvissri viðleitni til að sætta mig við vont veður þegar það loksins brestur á og sjá fegurðina í austan hreti og hvassviðri jafnvel og fagna norðan nepjunni sem býður mín utandyra að morgni og fer köldum höndum sínum inn undir klæðin og frostrigningunni sem sleikir vanga minn eins og vingjarnlegur hundur sem hefur verið að lepja krapavatn. Þetta hefur tekist bærilega, kvíðinn er minni og árangurinn sá að ég nýt betur bæði góðviðris og lakari tíðar og er umfram allt orðinn mun mildari í dómum mínum um vont veður en áður og að því leyti sjálfur örlítið skárri í umgengni við mína nánustu og jafnvel fleiri. Því miður hefur mér þó ekki tekist að beita sömu aðferð með viðlíka árangri á margt annað sem, líkt og veðrið, getur, eðli málsins samkvæmt, ekki verið nema misjafnt. Mér tekst ekki að gleðjast alveg kvíðalaust þegar rofar til í pólitíkinni stutta stund og efnahagsmálunum eða þegar einhvers staðar ríkir friður um sinn á þessari jörð eða blessað mannfólkið sem hana byggir virðist jafnvel ætla að taka alvarlega það hlutverk sitt að vera viti borin lífvera og axla af því ábyrgð samsvarandi. Og einmitt í þessu síðasta atriði sækir að mér sár kvíði yfir því að heimskingjar séu í skjóli myrkurs – og reyndar fyrir opnum tjöldum um hábjartan dag – að snúa sigrum mannsandans upp í andhverfu sína, svipað því þegar sigri réttlætisins yfir óréttlætinu var breytt í stæka kúgun í táknsögu George Orwell um "Félaga Napóleon" (Animal Farm) eða því, sem ekki þarf að útlista í skáldsögum, þegar fáviska er borin á borð í nafni vísinda í opinberri umræðu. Ég get ekki vanist því að sjá og heyra fólk spara sér það ómak að fjalla málefnalega um það sem er utan þess sérsviðs og útmála þar fáfræði sína af sannfæringarkrafti sem helst hæfir því geðþekka húsdýri okkar sem skrautlegt hreykir sér á óumdeildu yfirráðasvæði sínu, fjóshaugnum. Í sjónvarpinu á dögunum var læknir að ræða við þingmann um þá hugmynd að fela starfshópi að skoða skynsemina í því að sjúkratryggingar tækju til fleiri skilgreindra aðgerða gegn heilsubresti en þær nú gera. Fljótlega kom í ljós að læknirinn hafði ekki hundsvit á efni málsins, þeim skilgreindu öðrum valkostum í lækningum sem helst koma til greina í þessu sambandi og tilgreindar hafa verið á grundvelli fyrirliggjandi laga um græðara. Út af fyrir sig eru það ekki tíðindi þótt einhver hafi ekki þekkingu á því sem honum er þó umhugað um að hafa skoðun á. Enginn tekur nærri sér eða tekur á því sérstakt mark að verkfræðingur tali til dæmis gegn einhverju lagaákvæði um staðgöngumæður vegna þess að enginn telur að verkfræðikunnátta geri mann dómbæran um það efni umfram annað fólk. Læknirinn virtist hins vegar telja að hann hefði sakir kunnáttu sinnar í læknisfræði eitthvert vísindalegt umboð til að leggja dóm á gildi hómópatíu og annarra skilgreindra meðferðarúrræða sem sjúkratryggingarnar tækju hugsanlega til. Það er auðvitað hans einkamál, svo að segja, og eins þótt framganga hans svipi dálítið til þessa heimilisvinar mannanna um aldir á áðurnefndum haug. Hitt er áhyggjuefni að fólk kann að halda að hann viti eitthvað umfram aðra um þetta efni. Læknirinn kallar hómópatíu "gervivísindi" án þess sýnilega að þekkja eða skeyta hið minnsta um þá skýru kenningu sem hómópatía byggir á, þá vísindalegu aðferðafræði sem notuð er við þróun lyfjakosts hennar eða þá nákvæmu greiningu á einkennum viðkomandi sem ráða vali á því lyfi (kallað "remedía") sem beitt er í hverju tilviki. Hómópatía hefur samt þann meginkost að hver sem vill þekkja hana eða kýs að neyta hennar sem úrræðis við meinum sínum getur kynnt sér á hvaða forsendum hómópatinn velur tiltekna eða tilteknar remedíur til verksins. Einungis bjánar eða loddarar halda því fram að hómópatía sé töfralausn og einungis fávísir eða þeir sem reyna að spila upp á fávisku fólks fordæma hana sem "gervivísindi". Ég er ekki hómópati og ætla ekki að ráðleggja öðrum neitt á grundvelli þess sem ég hef þó um hana fræðst eða þeirrar reynslu sem ég kann að hafa af henni sem lækningakosti, mín reynsla er ekki merkilegri en reynsla annarra og sem vísindi er hómópatían öllum opin sem vilja kynna sér hana sjálfir. Ég er reyndar þeirrar skoðunar að iðulega eigni fólk óverðskuldað þeirri meðferð sem það nýtur við kvillum sínum batann sem það kann að fá en gleymi því að margt sem okkur hrjáir heilsufarslega batnar "af sjálfu sér". Þetta á örugglega við um hómópatíu en líka um marga aðra meðferð. Það breytir ekki aðalatriði málsins, því að gera sér grein fyrir eðli þeirrar meðferðar sem beitt er og þeim forsendum sem verkan hennar er talin byggja á. Hómópatía felur í sér aðra nálgun við sjúkdóma en allópatía ("hefðbundnin" læknismeðferð) gerir og það er auðvitað engin ástæða til að krefjast þess að allópati sé kunnáttumaður um hómópatíu umfram aðra. Á hinn bóginn hlýtur að mega fara fram á að hann sýni þess merki í umfjöllun sinni um þau málefni sem hann hefur ekki sérstakt vit á að hann umberi þó öðrum það að deila með honum haugnum og næsta nágrenni hans þótt hver verði auðvitað að fá að hreykja sér í samræmi við sjálfsmynd sína. Það myndi draga úr kvíða fólks fyrir versnandi tíð og vekja okkur vonir um að þetta langdregna él í umræðumenningu þjóðarinnar muni einhvern tímann stytta upp.
Skoðun Menntamál íslenskra grunnskólabarna hafa verið til umfjöllunar – sem er vel. Miklu verra er tilefnið Karen Rúnarsdóttir skrifar
Skoðun Óvirðing við lýðræðislegar hefðir, gegn stjórnarskrá, trúnaðarbrot gagnvart kjósendum Arnar Þór Jónsson skrifar