Kostir við Ingólfstorg og nágrenni Hjálmar Sveinsson skrifar 26. júlí 2012 06:00 Reykjavíkurborg efndi síðasta haust, í samvinnu við arkitektafélag Íslands, til opinnar alþjóðlegrar samkeppni um skipulag og uppbyggingu á svæði í miðborginni sem teygir sig frá Ingólfstorgi að Kirkjustræti. 68 arkitektar og arkitektateymi tóku þátt. Sá sem hér skrifar sat í dómnefndinni. Niðurstaða liggur nú fyrir og um hana er deilt á síðum Fréttablaðsins og víðar. Eins og von er. SamkeppniskosturinnÍ nokkur ár hafa staðið deilur vegna þess að eigandi húsanna við Vallarstræti og Thorvaldsenstræti vill nýta þær byggingarheimildir sem gildandi deiliskipulag, svokallað Kvosarskipulag, færir honum. Borgin hafði nokkra valkosti: Hún gat leyft húseigandanum að byggja það sem deiliskipulagið heimilar. Í öðru lagi gat hún afturkallað byggingarheimildir sem hún sjálf hafði úthlutað og mætt eigandanum með í dómsölum. Þar reynir á svokallaða „hlutlæga bótaskyldu“. Það þýðir að borgin getur ekki fellt niður byggingarheimildir nema að taka þá áhættu að þurfa að borga áætlað andvirði þess byggingarmagns sem var heimilað í gildandi deiliskipulagi. Það leiðir meðal annars til þess að byggingarheimildir verða að verðmætri söluvöru. Þetta er afleit lögfræði en nokkrir hæstaréttadómar virðast staðfesta þennan alíslenska skilning á bótaskyldu. Borgin hefur í áraraðir reynt að fá þessari grein í skipulagslögum breytt, án árangurs. Þriðji kosturinn var opin samkeppni. Ég tel að þetta hafi verið skynsamleg leið. Samkeppnin hefur sett fókus á þetta svæði í Kvosinni sem hefur verið niðurnítt og lífvana árum og áratugum saman. Að mínu mati er óbreytt ástand þarna ótækt og ekki sæmandi höfuðborginni. Samkeppnin skapar meiri þekkingu á svæðinu, eflir umræðu og veltir upp óvæntum hugmyndum og lausnum. Í því felast mikilvæg tækifæri fyrir borgina. Forsendur og markmiðSumum finnst að hagsmunir eiganda húsanna við Vallarstræti og Thorvaldsenstræti vegi of þungt. Það eru réttmætar áhyggjur vegna þess að þetta er svo mikilvægur staður í borginni. En mikilvæg forsenda samkeppnisleiðarinnar er auðvitað sú að húseigandinn sé með í ráðum. Hann hefur skýran ráðstöfunarrétt yfir sínum húsum. Ekki þó ótakmarkaðan. Ekki kemur til greina að taka húsin eignanámi eða að borgin reyni að kaupa þau fyrir hundruð milljóna. Það mun vera einstakt hér á landi að einstaklingur setji skipulag á sínum eignum í opna, alþjóðlega samkeppni. Það er líka athyglisvert að verðlaunatillagan færir eigandanum minna byggingarmagn en deiliskipulagið heimilar. Ástæðan er sú að í forsendum keppninnar var ekki farið fram á að tillögurnar uppfylltu þær heimildir. Markmið samkeppninnar var ekki að þjóna úreltu skipulagi og ýtrustu kröfum eigandans, eins og sumir hafa fullyrt eða látið í veðri vaka. Markmiðið var að gera þetta svæði í hjarta borgarinnar meira aðlaðandi og auðugra af mannlífi. Húseigandinn gætir sinna hagsmuna og hann metur hvenær gengið er á lögvarinn rétt sinn. Hann er örugglega fullfær um það. Að sama skapi hlýtur borgin að árétta að eigandinn tók ákveðna áhættu þegar hann keypti nánast öll húsin á reitnum. Þeirri áhættu má ekki velta yfir á borgina. ByggðamynsturÉg tel að verðlaunatillagan byggi á skarpri greiningu og djúpri þekkingu á byggðamynstri í Kvosinni og hinum ósamstæða húsaklasa á Landsímareitnum og nágrenni. Þarna er alfarið snúið frá þeirri hefð, sem hér hefur lengi ríkt, að rífa allt sem fyrir er og byggja allt frá grunni. Skúlagötuskipulagið og Höfðatorgsreiturinn eru skýrt dæmi um þá stefnu. Samkvæmt verðlaunatillögu ASK-arkitekta er ekkert rifið nema „Nasasalurinn“ sem verður þó endurbyggður á sama stað, hugsanlega í upprunalegri mynd. Landsímahúsið verður endurnýtt sem hótel og tyllt ofan á það mansard-þakhæð, eins og við sjáum á Hótel Borg beint á móti. Við Kirkjustræti er gert ráð fyrir þriggja til fjögurra hæða viðbyggingu þar sem bílastæðið er núna. Tillagan gerir enn fremur ráð fyrir að byggð verði hús með bröttu þaki milli gömlu timburhúsanna við Vallarstræti. Þar verður verslun, þjónusta, skrifstofur, en ekki hótel. Og svo er það þriggja hæða menningarhús með almenningsgarði á annarri hæð sem tillagan gerir ráð fyrir að rísi á gamla Hótel-Íslandsreitnum á suðurhluta Ingólfstorgs. Tveir fyrirvararMikilvægt er að árétta að í umsögn sinni setti dómnefnd fram tvo fyrirvara. Í fyrsta lagi er menningarhúsið tekið út fyrir sviga og bent á að það sé á borgarlandi og tengist hóteláformum ekki neitt. Það þýðir að borgin ræður því alfarið hvenær og hvort þetta hús verður byggt. Telja má ólíklegt að það verði alveg á næstunni. Kannski verður það aldrei, sem mér þætti synd því mér finnst hugmyndin góð. Í öðru lagi segir í umsögninni að helsti veikleiki tillögunnar sé viðbyggingin sem rís á bílastæðinu við Kirkjustræti. Sagt er að endurskoða þurfi útfærslu þess og ásýnd gagnvart Austuvelli, Kirkjustræti og Víkurgarði. Það er stór kostur við verðlaunatillöguna að hún er áfangaskipt. Það þýðir að hægt er að taka eitt skref í einu. Ég trúi því einlæglega að tillagan geti orðið grundvöllur að skipulagi og uppbyggingu sem mun styrkja þjónustu í hjarta miðborgarinnar, auðga mannlífið og bæta ásýnd gatna, torga og húsa. Að lokum skal undirstrikað að á fundi húsfriðunarnefndar í júlíbyrjun var samþykkt bókun þar sem segir að byggingarmagnið eins og það er sýnt í verðlaunatillögunni geti fallið vel að núverandi byggð við Ingólfstorg og nágrenni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hjálmar Sveinsson Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Drifkraftur bata – Alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Lordinn lýgur! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir skrifar Skoðun Lýst eftir afstöðu Viðreisnar til ríkisstyrkja Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Vegferð menntunar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar Sjá meira
Reykjavíkurborg efndi síðasta haust, í samvinnu við arkitektafélag Íslands, til opinnar alþjóðlegrar samkeppni um skipulag og uppbyggingu á svæði í miðborginni sem teygir sig frá Ingólfstorgi að Kirkjustræti. 68 arkitektar og arkitektateymi tóku þátt. Sá sem hér skrifar sat í dómnefndinni. Niðurstaða liggur nú fyrir og um hana er deilt á síðum Fréttablaðsins og víðar. Eins og von er. SamkeppniskosturinnÍ nokkur ár hafa staðið deilur vegna þess að eigandi húsanna við Vallarstræti og Thorvaldsenstræti vill nýta þær byggingarheimildir sem gildandi deiliskipulag, svokallað Kvosarskipulag, færir honum. Borgin hafði nokkra valkosti: Hún gat leyft húseigandanum að byggja það sem deiliskipulagið heimilar. Í öðru lagi gat hún afturkallað byggingarheimildir sem hún sjálf hafði úthlutað og mætt eigandanum með í dómsölum. Þar reynir á svokallaða „hlutlæga bótaskyldu“. Það þýðir að borgin getur ekki fellt niður byggingarheimildir nema að taka þá áhættu að þurfa að borga áætlað andvirði þess byggingarmagns sem var heimilað í gildandi deiliskipulagi. Það leiðir meðal annars til þess að byggingarheimildir verða að verðmætri söluvöru. Þetta er afleit lögfræði en nokkrir hæstaréttadómar virðast staðfesta þennan alíslenska skilning á bótaskyldu. Borgin hefur í áraraðir reynt að fá þessari grein í skipulagslögum breytt, án árangurs. Þriðji kosturinn var opin samkeppni. Ég tel að þetta hafi verið skynsamleg leið. Samkeppnin hefur sett fókus á þetta svæði í Kvosinni sem hefur verið niðurnítt og lífvana árum og áratugum saman. Að mínu mati er óbreytt ástand þarna ótækt og ekki sæmandi höfuðborginni. Samkeppnin skapar meiri þekkingu á svæðinu, eflir umræðu og veltir upp óvæntum hugmyndum og lausnum. Í því felast mikilvæg tækifæri fyrir borgina. Forsendur og markmiðSumum finnst að hagsmunir eiganda húsanna við Vallarstræti og Thorvaldsenstræti vegi of þungt. Það eru réttmætar áhyggjur vegna þess að þetta er svo mikilvægur staður í borginni. En mikilvæg forsenda samkeppnisleiðarinnar er auðvitað sú að húseigandinn sé með í ráðum. Hann hefur skýran ráðstöfunarrétt yfir sínum húsum. Ekki þó ótakmarkaðan. Ekki kemur til greina að taka húsin eignanámi eða að borgin reyni að kaupa þau fyrir hundruð milljóna. Það mun vera einstakt hér á landi að einstaklingur setji skipulag á sínum eignum í opna, alþjóðlega samkeppni. Það er líka athyglisvert að verðlaunatillagan færir eigandanum minna byggingarmagn en deiliskipulagið heimilar. Ástæðan er sú að í forsendum keppninnar var ekki farið fram á að tillögurnar uppfylltu þær heimildir. Markmið samkeppninnar var ekki að þjóna úreltu skipulagi og ýtrustu kröfum eigandans, eins og sumir hafa fullyrt eða látið í veðri vaka. Markmiðið var að gera þetta svæði í hjarta borgarinnar meira aðlaðandi og auðugra af mannlífi. Húseigandinn gætir sinna hagsmuna og hann metur hvenær gengið er á lögvarinn rétt sinn. Hann er örugglega fullfær um það. Að sama skapi hlýtur borgin að árétta að eigandinn tók ákveðna áhættu þegar hann keypti nánast öll húsin á reitnum. Þeirri áhættu má ekki velta yfir á borgina. ByggðamynsturÉg tel að verðlaunatillagan byggi á skarpri greiningu og djúpri þekkingu á byggðamynstri í Kvosinni og hinum ósamstæða húsaklasa á Landsímareitnum og nágrenni. Þarna er alfarið snúið frá þeirri hefð, sem hér hefur lengi ríkt, að rífa allt sem fyrir er og byggja allt frá grunni. Skúlagötuskipulagið og Höfðatorgsreiturinn eru skýrt dæmi um þá stefnu. Samkvæmt verðlaunatillögu ASK-arkitekta er ekkert rifið nema „Nasasalurinn“ sem verður þó endurbyggður á sama stað, hugsanlega í upprunalegri mynd. Landsímahúsið verður endurnýtt sem hótel og tyllt ofan á það mansard-þakhæð, eins og við sjáum á Hótel Borg beint á móti. Við Kirkjustræti er gert ráð fyrir þriggja til fjögurra hæða viðbyggingu þar sem bílastæðið er núna. Tillagan gerir enn fremur ráð fyrir að byggð verði hús með bröttu þaki milli gömlu timburhúsanna við Vallarstræti. Þar verður verslun, þjónusta, skrifstofur, en ekki hótel. Og svo er það þriggja hæða menningarhús með almenningsgarði á annarri hæð sem tillagan gerir ráð fyrir að rísi á gamla Hótel-Íslandsreitnum á suðurhluta Ingólfstorgs. Tveir fyrirvararMikilvægt er að árétta að í umsögn sinni setti dómnefnd fram tvo fyrirvara. Í fyrsta lagi er menningarhúsið tekið út fyrir sviga og bent á að það sé á borgarlandi og tengist hóteláformum ekki neitt. Það þýðir að borgin ræður því alfarið hvenær og hvort þetta hús verður byggt. Telja má ólíklegt að það verði alveg á næstunni. Kannski verður það aldrei, sem mér þætti synd því mér finnst hugmyndin góð. Í öðru lagi segir í umsögninni að helsti veikleiki tillögunnar sé viðbyggingin sem rís á bílastæðinu við Kirkjustræti. Sagt er að endurskoða þurfi útfærslu þess og ásýnd gagnvart Austuvelli, Kirkjustræti og Víkurgarði. Það er stór kostur við verðlaunatillöguna að hún er áfangaskipt. Það þýðir að hægt er að taka eitt skref í einu. Ég trúi því einlæglega að tillagan geti orðið grundvöllur að skipulagi og uppbyggingu sem mun styrkja þjónustu í hjarta miðborgarinnar, auðga mannlífið og bæta ásýnd gatna, torga og húsa. Að lokum skal undirstrikað að á fundi húsfriðunarnefndar í júlíbyrjun var samþykkt bókun þar sem segir að byggingarmagnið eins og það er sýnt í verðlaunatillögunni geti fallið vel að núverandi byggð við Ingólfstorg og nágrenni.
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun