Er athvarf í vestrænni samvinnu? Þröstur Ólafsson skrifar 19. janúar 2011 06:00 Þann 8. jan. sl. ritaði ég grein hér í Fréttablaðið þar sem sá kostur var skoðaður að við Íslendingar tækjum kúrsinn einir og óstuddir inn í framtíðina og treystum á mátt okkar og megin, innan vestrænnar samstöðu. Skoðum það nánar því eðlilega er mörgum það hugþekkt. Þau tvö stórveldi sem mest láta að sér kveða í okkar heimshluta eru Bandaríkin og Kína. Í samanburði við þau eru öll einstök Evrópuríki veikburða og þau öflugustu ná ekki meðalstærð. Evrópusambandið rekur enga sameiginlega utanríkispólitík og ríkin tala þar hvert með sínu nefi. Þar er ekkert samþjappað vald til staðar. Allt frá stríðslokum hefur Ísland skilgreint sig sem hluta af hinum vestræna heimi, og einkum hallast að Bandaríkjunum. Við erum vestrænt lýðræðisríki með menningu, tungumál og sið sem á evrópskan uppruna. Vestræn samvinna var lausnarorð margra. Enn heyrast raddir sem telja hagsmunum okkar best borgið við hliðina á Bandaríkjunum, þótt ljóst virðist að áhugi þeirra á norðurslóðum sé nánast enginn. Hvaða hald er í vestrænni samvinnu á tímum hnattvæðingar, er til eitthvert afl sem tekur ákvarðanir í nafni Vesturlanda? Bandaríkin og Kína Vesturlönd voru Vestur-Evrópulöndin, Kanada, Nýja-Sjáland og Ástralía auk forysturíkisins Bandaríkjanna. Kalda stríðið fólst í ágreiningi og átökum þessa ríkjahóps og Sovétríkjanna. Með hruni Sovétríkjanna og falli Berlínarmúrsins breyttist heimsmyndin. Bandaríkin drógu sig fljótlega út úr hópnum og fóru að spila ein. Eftir afar öran vöxt Kína hefur orðið til nýtt valdalegt tvíeyki á heimsvísu. Bandaríkin og Kína takast á en leitast jafnframt eftir málamiðlun. En ólíkt þeim hernaðarlega tvíleik sem einkenndi kalda stríðið og átökin við Sovétríkin þurfa Bandaríkin enga bandamenn í sérlegu sambandi sínu við Kína. Bandaríkin þurfa enga hermenn, ekki skriðdreka, flugvélar eða hernaðaraðstöðu frá vestrænum bandamönnum vegna Kína. Þeir gera samkomulag við Kína þvert á vilja Vestur-Evrópuríkjanna, ef þeim sýnist svo. Öll Vestur-Evrópa finnur fyrir áhugaleysi þeirra á þessum heimshluta, ekki hvað síst Norðmenn. Jafnvel Þjóðverjar, sem ásamt Bretum hafa verið helstu bandamenn Ameríku í Evrópu, finna fyrir því hve hagsmunagæsla Bandaríkjanna færist hratt austur á bóginn. Þótt sameiginlegar varnir séu enn skipulagðar innan NATO er framtíð þess óljós. Samstaða Vesturlanda liðin Þetta segir okkur að ekkert hefðbundið vestrænt bandalag er í boði lengur og ekkert bandarískt skjól til að skríða í. Vestrænt valdsvæði er ekki valkostur sem bandamaður í hvikulum heimi. Það sem við höfum kallað vestræna samvinnu skiptist nú upp í evrópskt samstarf og ameríska einstefnu, sem einbeinir kröftum sínum að Austurlöndum. Fortíðarhyggja má ekki yfirbuga heilbrigða skynsemi. Samstarf um vestræna samvinnu er að daga uppi. Það breytir því ekki að pólitískt gildismat okkar er vestrænt. Þótt sú samstaða vestrænna ríkja sem myndaðist í heimstyrjöldinni og hertist síðan í kalda stríðinu fjari nú út er það vonandi að þessar þjóðir muni áfram bregða sverði og halda skildi fyrir lýðræði og mannréttindi. Vonandi eitrar þráin eftir málamiðlun við Kína ekki vestræna dómgreind svo að farið verði að apa eftir og réttlæta þá harðstjórn sem þar ríkir. Við sáum framan í bandamenn Kínverja á lista þjóða sem lýstu samstöðu með þeim vegna veitingar friðarverðlauna Nóbels. Það var ekki féleg sveit. Það voru ekki þjóðir sem gaman væri að vera í slagtogi með. Skelfilegar eru hugdettur sumra áhrifamanna um Kínaveldi sem vænlegan bandamann. Það er gott að langt er til Kína. Hitt er rétt að við þurfum bandamenn. Athvarf í vinabandalagi Þegar Bandaríkin draga sig úr vestrænni samstöðu, sem við höfum litið á sem utanríkispólitísk heimkynni okkar, eigum við Íslendingar engan annan valkost en Evrópu, sem þrátt fyrir erfiðar fæðingarhríðir er athvarf og von lítilla evrópskra þjóða, sem vilja láta rödd sína heyrast í nýrri og flóknari heimsmynd. Að vera ein á báti, eins og félagarnir lengst til vinstri og hægri telja vænlegast, er heimssýn frumbýlingsins á heiðinni - draumórar. Árið 1949 tók Alþingi ákvörðun um að bindast Vesturveldunum. Sú ákvörðun var umdeild en affarasæl. Við fundum öryggi og fengum viðspyrnu. Við beittum aðild okkar að sameiginlegu bandalagi til að láta rödd okkar heyrast, fá stuðning bæði við meint og mikilvæg hagsmunamál. Annars hefðum við lent í kröppum dansi ein með Sovétið ógnandi og lofandi annars vegar en Bandaríkin hinum megin. Við hefðum orðið hættulegt bitbein. Átök stórvelda eru engir barnaleikir. Þeir verða það heldur ekki á 21. öld. Í þeim átökum, hvert sem form þeirra verður, er betra að vera með vinum og jafningjum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þröstur Ólafsson Mest lesið Heilbrigðiskerfi framtíðarinnar Victor Guðmundsson Skoðun Borgum rétta vexti - Landsbankinn verði banki allra landsmanna Baldur Borgþórsson Skoðun Braggablús Ölmu Eyþór Kristleifsson Skoðun Er „woke-ismi“ genginn of langt? Tanja Mjöll Ísfjörð Magnúsdóttir Skoðun Afreksverk Lilju Daggar Alfreðsdóttur Atli Valur Jóhannsson Skoðun Ráðherrann Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Fyrirtæki sem stundar stórfelld mannréttindabrot í Palestínu haslar sér völl á Íslandi Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Helvítis Píratarnir Unnar Þór Sæmundsson Skoðun Fullorðins greining á loftslags stefnumálum Páll Gunnarsson,Matthías Ólafsson Skoðun Ert þú að velja milli Samfylkingar og Viðreisnar? Sigurrós Elddís Huldudóttir Skoðun Skoðun Skoðun Lækkum álögur á fólk og fyrirtæki á landsbyggðinni Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Tæknitröll í heilbrigðiskerfið Lóa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Valdeflandi endurhæfing Hugarafls styrkt í sessi Auður Axelsdóttir skrifar Skoðun Ert þú að velja milli Samfylkingar og Viðreisnar? Sigurrós Elddís Huldudóttir skrifar Skoðun Kjósum breytingar – Kjósum Pírata Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Þreyttur á vók? Símon Vestarr skrifar Skoðun Áskorun í minnkandi heimi Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ný nálgun í heilbrigðismálum – bréf frá einstakling með ADHD Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Er þetta gott plan í heilbrigðismálum? Jón Ívar Einarsson skrifar Skoðun Einkaframtakinu þarf að fylgja ábyrgð Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Vindorkuver? Ekki svona, ekki núna! Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin - lofað upp í ermina á sér Hjalti Þórisson skrifar Skoðun Sögulegt tækifæri til breytinga með Samfylkingunni Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Hvernig getur þú stutt þjóðarmorð? Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Braggablús Ölmu Eyþór Kristleifsson skrifar Skoðun Viljum við frjálshyggju? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Af hverju að kjósa Viðreisn - C fyrir frelsi og frið Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Fleiri læk – betra skap Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Öflugt atvinnulíf undir forystu Sjálfstæðisflokksins Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Wybory islandzkie i sprawy polskie Maksymilian Haraldur Frach skrifar Skoðun Grasrótin í brennidepli undir forystu Ásmundar Einars Ólafur Magnússon skrifar Skoðun United Silicon í Reykjanesbæ – víti til varnaðar fyrir Ölfus! Berglind Friðriksdóttir skrifar Skoðun 108 ár – hverjum treystir þú? Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Róluvallaráðherra Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Hveitipoki á fjörutíu þúsund Katrín Harðardóttir skrifar Skoðun Tími til að endurvekja frelsið Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Einkaframtakið í sinni fegurstu mynd Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Viðreisn vakti hjá mér von Pétur Björgvin Sveinsson skrifar Skoðun Er „woke-ismi“ genginn of langt? Tanja Mjöll Ísfjörð Magnúsdóttir skrifar Skoðun Hvernig metum við listir og menningu? Andri Björn Róbertsson skrifar Sjá meira
Þann 8. jan. sl. ritaði ég grein hér í Fréttablaðið þar sem sá kostur var skoðaður að við Íslendingar tækjum kúrsinn einir og óstuddir inn í framtíðina og treystum á mátt okkar og megin, innan vestrænnar samstöðu. Skoðum það nánar því eðlilega er mörgum það hugþekkt. Þau tvö stórveldi sem mest láta að sér kveða í okkar heimshluta eru Bandaríkin og Kína. Í samanburði við þau eru öll einstök Evrópuríki veikburða og þau öflugustu ná ekki meðalstærð. Evrópusambandið rekur enga sameiginlega utanríkispólitík og ríkin tala þar hvert með sínu nefi. Þar er ekkert samþjappað vald til staðar. Allt frá stríðslokum hefur Ísland skilgreint sig sem hluta af hinum vestræna heimi, og einkum hallast að Bandaríkjunum. Við erum vestrænt lýðræðisríki með menningu, tungumál og sið sem á evrópskan uppruna. Vestræn samvinna var lausnarorð margra. Enn heyrast raddir sem telja hagsmunum okkar best borgið við hliðina á Bandaríkjunum, þótt ljóst virðist að áhugi þeirra á norðurslóðum sé nánast enginn. Hvaða hald er í vestrænni samvinnu á tímum hnattvæðingar, er til eitthvert afl sem tekur ákvarðanir í nafni Vesturlanda? Bandaríkin og Kína Vesturlönd voru Vestur-Evrópulöndin, Kanada, Nýja-Sjáland og Ástralía auk forysturíkisins Bandaríkjanna. Kalda stríðið fólst í ágreiningi og átökum þessa ríkjahóps og Sovétríkjanna. Með hruni Sovétríkjanna og falli Berlínarmúrsins breyttist heimsmyndin. Bandaríkin drógu sig fljótlega út úr hópnum og fóru að spila ein. Eftir afar öran vöxt Kína hefur orðið til nýtt valdalegt tvíeyki á heimsvísu. Bandaríkin og Kína takast á en leitast jafnframt eftir málamiðlun. En ólíkt þeim hernaðarlega tvíleik sem einkenndi kalda stríðið og átökin við Sovétríkin þurfa Bandaríkin enga bandamenn í sérlegu sambandi sínu við Kína. Bandaríkin þurfa enga hermenn, ekki skriðdreka, flugvélar eða hernaðaraðstöðu frá vestrænum bandamönnum vegna Kína. Þeir gera samkomulag við Kína þvert á vilja Vestur-Evrópuríkjanna, ef þeim sýnist svo. Öll Vestur-Evrópa finnur fyrir áhugaleysi þeirra á þessum heimshluta, ekki hvað síst Norðmenn. Jafnvel Þjóðverjar, sem ásamt Bretum hafa verið helstu bandamenn Ameríku í Evrópu, finna fyrir því hve hagsmunagæsla Bandaríkjanna færist hratt austur á bóginn. Þótt sameiginlegar varnir séu enn skipulagðar innan NATO er framtíð þess óljós. Samstaða Vesturlanda liðin Þetta segir okkur að ekkert hefðbundið vestrænt bandalag er í boði lengur og ekkert bandarískt skjól til að skríða í. Vestrænt valdsvæði er ekki valkostur sem bandamaður í hvikulum heimi. Það sem við höfum kallað vestræna samvinnu skiptist nú upp í evrópskt samstarf og ameríska einstefnu, sem einbeinir kröftum sínum að Austurlöndum. Fortíðarhyggja má ekki yfirbuga heilbrigða skynsemi. Samstarf um vestræna samvinnu er að daga uppi. Það breytir því ekki að pólitískt gildismat okkar er vestrænt. Þótt sú samstaða vestrænna ríkja sem myndaðist í heimstyrjöldinni og hertist síðan í kalda stríðinu fjari nú út er það vonandi að þessar þjóðir muni áfram bregða sverði og halda skildi fyrir lýðræði og mannréttindi. Vonandi eitrar þráin eftir málamiðlun við Kína ekki vestræna dómgreind svo að farið verði að apa eftir og réttlæta þá harðstjórn sem þar ríkir. Við sáum framan í bandamenn Kínverja á lista þjóða sem lýstu samstöðu með þeim vegna veitingar friðarverðlauna Nóbels. Það var ekki féleg sveit. Það voru ekki þjóðir sem gaman væri að vera í slagtogi með. Skelfilegar eru hugdettur sumra áhrifamanna um Kínaveldi sem vænlegan bandamann. Það er gott að langt er til Kína. Hitt er rétt að við þurfum bandamenn. Athvarf í vinabandalagi Þegar Bandaríkin draga sig úr vestrænni samstöðu, sem við höfum litið á sem utanríkispólitísk heimkynni okkar, eigum við Íslendingar engan annan valkost en Evrópu, sem þrátt fyrir erfiðar fæðingarhríðir er athvarf og von lítilla evrópskra þjóða, sem vilja láta rödd sína heyrast í nýrri og flóknari heimsmynd. Að vera ein á báti, eins og félagarnir lengst til vinstri og hægri telja vænlegast, er heimssýn frumbýlingsins á heiðinni - draumórar. Árið 1949 tók Alþingi ákvörðun um að bindast Vesturveldunum. Sú ákvörðun var umdeild en affarasæl. Við fundum öryggi og fengum viðspyrnu. Við beittum aðild okkar að sameiginlegu bandalagi til að láta rödd okkar heyrast, fá stuðning bæði við meint og mikilvæg hagsmunamál. Annars hefðum við lent í kröppum dansi ein með Sovétið ógnandi og lofandi annars vegar en Bandaríkin hinum megin. Við hefðum orðið hættulegt bitbein. Átök stórvelda eru engir barnaleikir. Þeir verða það heldur ekki á 21. öld. Í þeim átökum, hvert sem form þeirra verður, er betra að vera með vinum og jafningjum.
Fyrirtæki sem stundar stórfelld mannréttindabrot í Palestínu haslar sér völl á Íslandi Hjálmtýr Heiðdal Skoðun
Skoðun United Silicon í Reykjanesbæ – víti til varnaðar fyrir Ölfus! Berglind Friðriksdóttir skrifar
Fyrirtæki sem stundar stórfelld mannréttindabrot í Palestínu haslar sér völl á Íslandi Hjálmtýr Heiðdal Skoðun