Samkeppni um fé Þórður Snær Júlíusson skrifar 22. nóvember 2011 06:00 Fréttablaðið hefur á undanförnum vikum greint ítarlega frá áhrifum íslensku bankanna á innlenda samkeppnismarkaði með eignarhaldi þeirra á fyrirtækjum. Samkvæmt úttekt Fjármálaeftirlitsins (FME) voru fyrirtækin sem þeir eiga í 132 talsins í byrjun nóvember. Bankarnir hafa brugðist ókvæða við þessari talningu og birtu í kjölfarið upplýsingar um eðli þessara fyrirtækja. Með hafa fylgt skýringar um að flest fyrirtækjanna séu annaðhvort í minnihlutaeigu bankanna, geymd í dótturfélögum eða séu ekki í samkeppni við önnur fyrirtæki á neytendamarkaði. Þess vegna sé skakkt að setja eignarhaldið fram með þeim hætti sem FME gerði. Þessar skýringar halda ekki að öllu leyti. Ef hófsamlega er talið er ekki hægt að sjá betur en að stóru viðskiptabankarnir þrír eigi samanlagt, beinan eða óbeinan, hlut í á fjórða tug rekstrarfélaga sem keppa á samkeppnismarkaði. Þeir eiga þau ekki öll að fullu leyti, eru meira að segja ekki meirihlutaeigendur flestra þeirra, en eiga samt í þeim. Skilgreint hlutverk banka er að hámarka arðsemi eigna sinna. Hvort sem eignarhluturinn er 1% eða 100% hafa bankarnir því alltaf eigendahagsmuni af framgangi fyrirtækjanna. En bankar eru líka stærstu þjónustuaðilar nánast alls atvinnulífsins. Þeir ráða yfir fjármögnun þess. Það ríkir samkeppni milli fyrirtækja um að fá lánað sem mest fé og á sem bestum kjörum. Þegar bankarnir eru farnir að eiga fyrirtækin líka skapast hætta á að það eignarhald liti þjónustuhlutverkið. Sérstaklega þegar sömu bankar hafa fjármögnun keppinauta í höndum sér. Vegna þessarar stöðu eru lög í gildi sem segja að bankar megi ekki eiga fyrirtæki í óskyldum rekstri. Sumarið 2010 var 12 mánaða tímaramma bætt við lögin. Frá 25. júní síðastliðnum hafa bankar þurft að sækja um undanþágur frá þessum lögum ef þeir hafa haldið á eignarhlut í fyrirtæki í meira en eitt ár. 74 undanþágubeiðnir hafa borist til FME. Þær hafa allar verið samþykktar. Lengsti fresturinn er fram til 1. apríl 2012 en í flestum tilfellum hafa bankarnir frest fram að áramótum til að losa sig við eignarhlutina. Eða sækja um enn lengri frest. Aðstæður á Íslandi eru fordæmalausar. Hægt er að sýna því vissan skilning að það taki tíma að endurskipuleggja atvinnulíf heils lands. En þegar efnahags- og viðskiptaráðherra, sem fer líka með málefni FME, lagði fram ofangreinda breytingartillögu á lögum um fjármálafyrirtæki þá hlýtur það að hafa verið skýr vilji hans að lögin yrðu virt eins og þau standa. Annars hefði tímaramminn verið lengri. Undanþágur eiga að vera undanþágur, ekki regla. Því skýtur skökku við þegar meirihluti fyrirtækja í eigu bankanna er undanþeginn reglunni. Sú staða sem er uppi skapar tortryggni í garð bankanna. Tortryggni sem þeir hafa illa efni á. Í síðustu birtu könnun MMR um traust til bankakerfisins kom fram að einungis 5,9% aðspurðra báru mikið traust til þess. Rúmlega 75% treystu því lítið. Þetta traust mun ekki aukast af sjálfu sér. Bankarnir þurfa að vinna sér inn fyrir því. Góð byrjun væri að starfa í anda þeirra laga sem gilda um starfsemi þeirra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þórður Snær Júlíusson Mest lesið Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun Mega bara íslenskir karlmenn nauðga konum á Íslandi? Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun
Fréttablaðið hefur á undanförnum vikum greint ítarlega frá áhrifum íslensku bankanna á innlenda samkeppnismarkaði með eignarhaldi þeirra á fyrirtækjum. Samkvæmt úttekt Fjármálaeftirlitsins (FME) voru fyrirtækin sem þeir eiga í 132 talsins í byrjun nóvember. Bankarnir hafa brugðist ókvæða við þessari talningu og birtu í kjölfarið upplýsingar um eðli þessara fyrirtækja. Með hafa fylgt skýringar um að flest fyrirtækjanna séu annaðhvort í minnihlutaeigu bankanna, geymd í dótturfélögum eða séu ekki í samkeppni við önnur fyrirtæki á neytendamarkaði. Þess vegna sé skakkt að setja eignarhaldið fram með þeim hætti sem FME gerði. Þessar skýringar halda ekki að öllu leyti. Ef hófsamlega er talið er ekki hægt að sjá betur en að stóru viðskiptabankarnir þrír eigi samanlagt, beinan eða óbeinan, hlut í á fjórða tug rekstrarfélaga sem keppa á samkeppnismarkaði. Þeir eiga þau ekki öll að fullu leyti, eru meira að segja ekki meirihlutaeigendur flestra þeirra, en eiga samt í þeim. Skilgreint hlutverk banka er að hámarka arðsemi eigna sinna. Hvort sem eignarhluturinn er 1% eða 100% hafa bankarnir því alltaf eigendahagsmuni af framgangi fyrirtækjanna. En bankar eru líka stærstu þjónustuaðilar nánast alls atvinnulífsins. Þeir ráða yfir fjármögnun þess. Það ríkir samkeppni milli fyrirtækja um að fá lánað sem mest fé og á sem bestum kjörum. Þegar bankarnir eru farnir að eiga fyrirtækin líka skapast hætta á að það eignarhald liti þjónustuhlutverkið. Sérstaklega þegar sömu bankar hafa fjármögnun keppinauta í höndum sér. Vegna þessarar stöðu eru lög í gildi sem segja að bankar megi ekki eiga fyrirtæki í óskyldum rekstri. Sumarið 2010 var 12 mánaða tímaramma bætt við lögin. Frá 25. júní síðastliðnum hafa bankar þurft að sækja um undanþágur frá þessum lögum ef þeir hafa haldið á eignarhlut í fyrirtæki í meira en eitt ár. 74 undanþágubeiðnir hafa borist til FME. Þær hafa allar verið samþykktar. Lengsti fresturinn er fram til 1. apríl 2012 en í flestum tilfellum hafa bankarnir frest fram að áramótum til að losa sig við eignarhlutina. Eða sækja um enn lengri frest. Aðstæður á Íslandi eru fordæmalausar. Hægt er að sýna því vissan skilning að það taki tíma að endurskipuleggja atvinnulíf heils lands. En þegar efnahags- og viðskiptaráðherra, sem fer líka með málefni FME, lagði fram ofangreinda breytingartillögu á lögum um fjármálafyrirtæki þá hlýtur það að hafa verið skýr vilji hans að lögin yrðu virt eins og þau standa. Annars hefði tímaramminn verið lengri. Undanþágur eiga að vera undanþágur, ekki regla. Því skýtur skökku við þegar meirihluti fyrirtækja í eigu bankanna er undanþeginn reglunni. Sú staða sem er uppi skapar tortryggni í garð bankanna. Tortryggni sem þeir hafa illa efni á. Í síðustu birtu könnun MMR um traust til bankakerfisins kom fram að einungis 5,9% aðspurðra báru mikið traust til þess. Rúmlega 75% treystu því lítið. Þetta traust mun ekki aukast af sjálfu sér. Bankarnir þurfa að vinna sér inn fyrir því. Góð byrjun væri að starfa í anda þeirra laga sem gilda um starfsemi þeirra.
Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun
Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun