Íslenska leiðin? Jón Baldvin Hannibalsson skrifar 15. október 2011 06:15 Sumir hafa reynt að stæra sig af því, að Íslendingar hafi fundið séríslenska leið út úr hruninu. Þeir hafi einfaldlega neitað í þjóðaratkvæðagreiðslu að greiða skuldir einkabanka – óreiðumanna. Svo höfum við – ólíkt evruþjóðunum – getað gengisfellt okkur út úr vandanum og þar með komið útflutningsgreinum á skrið. Þetta tvennt er sagt skýra það, að við höfum náð betri árangri en aðrar þjóðir í að vinna bug á afleiðingum kreppunnar. Þegar betur er að gáð, reynast allar þessar fullyrðingar vera innistæðulitlar – satt að segja lítið annað en skrum og sjálfsblekking. Fyrsta fullyrðingin er endurómur af lýðskrumi forseta Íslands um, að með þjóðaratkvæði um Icesave hafi hann forðað þjóðinni frá því að borga skuldir eigenda Landsbankans. Nú er upplýst, að þrotabú LB eigi að öllum líkindum fyrir forgangskröfum. Þjóðaratkvæðagreiðslan snerist því um það eitt að endurreisa laskaðan orðstír forsetans, sem undirbýr sig nú undir fimmta kjörtímabilið á Bessastöðum. Dýr herkostnaður það. Icesave-deilan er enn óleyst, þrátt fyrir þessa sýndarmennsku. SkuldahalinnÍslendingar eru á fullu í – og verða um ókomin ár – að greiða skuldir óreiðumanna, eigenda og stjórnenda bankanna. Hæsti reikningurinn er reyndar fyrir gjaldþrot Seðlabankans. Sá næsti er kostnaður skattgreiðenda af því að „kaupa“ innlendar eignir þrotabúa bankanna (innistæður og útlánasöfn). Enn einn reikningurinn er fyrir gjaldþrot sparisjóðanna, annar fyrir Sjóvár-stuldinn, sá þriðji fyrir sveitarfélög á vonarvöl – og þannig mætti lengi telja út í það endalausa. Ríkið, sveitarfélögin, heimilin og fyrirtækin eru öll að sligast undan skuldabyrði, sem í mörgum tilvikum er þyngri en við verður ráðið. Og það var einmitt GENGISHRUNIÐ – svo fjarri því að vera lausn vandans – sem gerir skuldabyrðina óviðráðanlega. Gengisfelling er pólitísk ofbeldisaðgerð, sem þjónar þeim tilgangi að skera niður lífskjör almennings með verðhækkunum á lífsnauðsynjum. Í tilviki þeirra sem skulda framkallar gengisfelling stökkbreytingu á höfuðstól skuldar og greiðslubyrði. Þess vegna er fjórðungur heimila undir hamrinum. Þess vegna er meirihluti fyrirtækja „tæknilega gjaldþrota“ enn í dag. Þess vegna tórir hagvöxturinn á veiku skari. Þetta er sjálfur efnahagsvandi Íslendinga í hnotskurn. Að kalla þetta hina „séríslensku lausn“ flokkast annað hvort undir efnahagslegt ólæsi – eða bara illgirni af verstu sort. GetuleysiðÞað eina sem má heita séríslenskt við hrun Íslands árið 2008 er, að bankakerfið hrundi í rúst og gjaldmiðillinn fór sömu leið. Bankahrunið þýddi, að hinir erlendu lánardrottnar – þýsku bankarnir og allir hinir – sem höfðu grætt á tá og fingri í góðærinu af því að lána fjárglæframönnum – sátu uppi með stórtöp. Skuldir bankanna námu um nífaldri landsframleiðslu Íslands, þegar upp var staðið. Hin hliðin á þessari sömu mynt er, að ríkisstjórn Íslands og Seðlabanki gátu einfaldlega ekki – þótt það væri þeirra yfirlýsta stefna – komið bönkunum til bjargar. Það er meginmunurinn á írsku og íslensku leiðinni. Írska ríkisstjórnin álpaðist til að ábyrgjast skuldir bankanna. Íslensk stjórnvöld reyndu fram á seinustu stund að gera slíkt hið sama en gátu það ekki, því að Ísland var þegar komið í greiðsluþrot. Þess vegna urðu hinir erlendu lánardrottnar að taka sinn (verðskuldaða) skell af Íslandi. Ísland var einfaldlega greiðsluþrota: Erlendur gjaldeyrir var uppurinn; lánstraustið var þrotið; lánamarkaðir voru lokaðir; skuldatryggingarálag Íslands var stigið til himna. Ísland var komið í ruslflokk (e. junk). Ríkisstjórn og Seðlabanki höfðu fyrirgert öllu trausti. Okkur var kurteislega bent á að segja okkur til sveitar – fara í gjörgæslu hjá IMF. Fyrr yrði ekki við okkur talað. Þjóð sem svona var fyrir komið hefur ekki efni á að stæra sig af „íslensku leiðinni“. Gengishrunið lokaði svo dyrum skuldafangelsisins utan um einsemdina. Stökkbreyttar skuldir heimila og fyrirtækja, óðaverðbólga, ofurvextir og verðtrygging í þágu fjármagnseigenda, hafa hingað til séð um restina. Lausnir?Fyrir skömmu spurði þýskur blaðamaður Toomas Ilves, forseta Eistlands, hvers vegna Eistar sættu sig möglunarlaust við efnahagslegan megrunarkúr (launalækkun og niðurskurð félagslegra útgjalda), sem sendi Grikki trítilóða út í götuvirkin. „Í samanburði við nauðungarflutninga Stalíns kippum við okkur ekki upp við hversdaglega erfiðleika. Það er kannski erfiðara ef þú hefur vanist hinu ljúfa lífi of lengi,“ sagði hann og bætti við: „Við þraukuðum til þess að uppfylla skilyrði fyrir upptöku evrunnar. Með gengisfellingu hefðum við leitt allsherjar greiðsluþrot yfir millistéttina, sem er með húsnæðislánin sín í evrum. Við hefðum lagt vaxtarbrodd þjóðfélagsins í rúst“. Er þetta kannski það, sem menn meina með þessu tali um „íslensku leiðina“: Að leiða allsherjar gjaldþrot yfir millistéttina og að leggja vaxtarbrodd þjóðfélagsins í rúst? Kreppan í Eistlandi var hörð (meiri samdráttur VLF og hærra atvinnuleysi en á Íslandi), svo lengi sem hún varði. En hún var skammvinn. Innviðir þjóðfélagsins stóðust álagið, þ.m.t. gjaldmiðillinn. Hagvöxtur var 8,4% á fyrri helmingi þessa árs. „Erlend fjárfesting lætur ekki á sér standa, því að fjárfestar vita, að eignir þeirra verða ekki gengisfelldar,“ segir Ilves. En íslenska leiðin? Skuldavandinn er óleystur. Gjaldmiðilsvandinn er óleystur. Gjaldeyrishöftin eru framlengd og erlendar fjárfestingar þar með í biðstöðu. Hagvöxturinn tórir á veiku skari. Eistar leystu sinn vanda. Við frestum okkar. Er það íslenska leiðin? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jón Baldvin Hannibalsson Mest lesið 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Reykjavík - barnvæn höfuðborg? Einar Þorsteinsson,Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Magnús og hálfsannleikurinn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson Skoðun Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson Skoðun Persónudýrkun vinstrisins Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson Skoðun Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavík - barnvæn höfuðborg? Einar Þorsteinsson,Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Magnús og hálfsannleikurinn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Látum verkin tala fyrir börnin á Gaza Gunnar Axel Axelsson skrifar Skoðun 90 milljarða vannýtt útflutningstækifæri Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Tvær sögur Egill Þ. Einarsson skrifar Skoðun Stærsta kjarabót öryrkja í áratugi Ingjibjörg Isaksen skrifar Skoðun Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson skrifar Skoðun Háskóli Íslands. Opinn og alþjóðlegur? Styrmir Hallsson,Abdullah Arif skrifar Skoðun Nýtt örorkulífeyriskerfi Inga Sæland skrifar Skoðun Það er heldur betur vitlaust gefið á Íslandi Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Að bera harm sinn í hljóði Gunnhildur Ólafsdóttir skrifar Skoðun Velferð sem virkar Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Gleðileg ný fiskveiðiáramót …von eða ótti? Arnar Laxdal skrifar Skoðun „Hristir í stoðum“ RÚV? Hermann Stefánsson skrifar Skoðun Opið bréf til innviðaráðherra Eyjólfur Þorkelsson skrifar Skoðun Hin dásamlega sturlun: Umræðan á Íslandi Davíð Bergmann skrifar Skoðun Áhrif, evran, innviðir, öryggi Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Hugleiðing um rauð epli og skynjun veruleikans Gauti Páll Jónsson skrifar Skoðun Tumi þumall og blaðurmaðurinn Kristján Logason skrifar Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Stefnum á að veita 1000 börnum innblástur fyrir framtíðina Dr. Bryony Mathew skrifar Skoðun Samgönguáætlun – skuldbinding, ekki kosningaloforð skrifar Skoðun Menntun til framtíðar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Við getum öll bjargað lífi Kristófer Kristófersson skrifar Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Menntastefna stjórnvalda – ferð án fyrirheits? Sigvaldi Egill Lárusson skrifar Skoðun Fyrir hvern erum við að byggja? Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Beint og milliliðalaust Jón Steindór Valdimarsson skrifar Sjá meira
Sumir hafa reynt að stæra sig af því, að Íslendingar hafi fundið séríslenska leið út úr hruninu. Þeir hafi einfaldlega neitað í þjóðaratkvæðagreiðslu að greiða skuldir einkabanka – óreiðumanna. Svo höfum við – ólíkt evruþjóðunum – getað gengisfellt okkur út úr vandanum og þar með komið útflutningsgreinum á skrið. Þetta tvennt er sagt skýra það, að við höfum náð betri árangri en aðrar þjóðir í að vinna bug á afleiðingum kreppunnar. Þegar betur er að gáð, reynast allar þessar fullyrðingar vera innistæðulitlar – satt að segja lítið annað en skrum og sjálfsblekking. Fyrsta fullyrðingin er endurómur af lýðskrumi forseta Íslands um, að með þjóðaratkvæði um Icesave hafi hann forðað þjóðinni frá því að borga skuldir eigenda Landsbankans. Nú er upplýst, að þrotabú LB eigi að öllum líkindum fyrir forgangskröfum. Þjóðaratkvæðagreiðslan snerist því um það eitt að endurreisa laskaðan orðstír forsetans, sem undirbýr sig nú undir fimmta kjörtímabilið á Bessastöðum. Dýr herkostnaður það. Icesave-deilan er enn óleyst, þrátt fyrir þessa sýndarmennsku. SkuldahalinnÍslendingar eru á fullu í – og verða um ókomin ár – að greiða skuldir óreiðumanna, eigenda og stjórnenda bankanna. Hæsti reikningurinn er reyndar fyrir gjaldþrot Seðlabankans. Sá næsti er kostnaður skattgreiðenda af því að „kaupa“ innlendar eignir þrotabúa bankanna (innistæður og útlánasöfn). Enn einn reikningurinn er fyrir gjaldþrot sparisjóðanna, annar fyrir Sjóvár-stuldinn, sá þriðji fyrir sveitarfélög á vonarvöl – og þannig mætti lengi telja út í það endalausa. Ríkið, sveitarfélögin, heimilin og fyrirtækin eru öll að sligast undan skuldabyrði, sem í mörgum tilvikum er þyngri en við verður ráðið. Og það var einmitt GENGISHRUNIÐ – svo fjarri því að vera lausn vandans – sem gerir skuldabyrðina óviðráðanlega. Gengisfelling er pólitísk ofbeldisaðgerð, sem þjónar þeim tilgangi að skera niður lífskjör almennings með verðhækkunum á lífsnauðsynjum. Í tilviki þeirra sem skulda framkallar gengisfelling stökkbreytingu á höfuðstól skuldar og greiðslubyrði. Þess vegna er fjórðungur heimila undir hamrinum. Þess vegna er meirihluti fyrirtækja „tæknilega gjaldþrota“ enn í dag. Þess vegna tórir hagvöxturinn á veiku skari. Þetta er sjálfur efnahagsvandi Íslendinga í hnotskurn. Að kalla þetta hina „séríslensku lausn“ flokkast annað hvort undir efnahagslegt ólæsi – eða bara illgirni af verstu sort. GetuleysiðÞað eina sem má heita séríslenskt við hrun Íslands árið 2008 er, að bankakerfið hrundi í rúst og gjaldmiðillinn fór sömu leið. Bankahrunið þýddi, að hinir erlendu lánardrottnar – þýsku bankarnir og allir hinir – sem höfðu grætt á tá og fingri í góðærinu af því að lána fjárglæframönnum – sátu uppi með stórtöp. Skuldir bankanna námu um nífaldri landsframleiðslu Íslands, þegar upp var staðið. Hin hliðin á þessari sömu mynt er, að ríkisstjórn Íslands og Seðlabanki gátu einfaldlega ekki – þótt það væri þeirra yfirlýsta stefna – komið bönkunum til bjargar. Það er meginmunurinn á írsku og íslensku leiðinni. Írska ríkisstjórnin álpaðist til að ábyrgjast skuldir bankanna. Íslensk stjórnvöld reyndu fram á seinustu stund að gera slíkt hið sama en gátu það ekki, því að Ísland var þegar komið í greiðsluþrot. Þess vegna urðu hinir erlendu lánardrottnar að taka sinn (verðskuldaða) skell af Íslandi. Ísland var einfaldlega greiðsluþrota: Erlendur gjaldeyrir var uppurinn; lánstraustið var þrotið; lánamarkaðir voru lokaðir; skuldatryggingarálag Íslands var stigið til himna. Ísland var komið í ruslflokk (e. junk). Ríkisstjórn og Seðlabanki höfðu fyrirgert öllu trausti. Okkur var kurteislega bent á að segja okkur til sveitar – fara í gjörgæslu hjá IMF. Fyrr yrði ekki við okkur talað. Þjóð sem svona var fyrir komið hefur ekki efni á að stæra sig af „íslensku leiðinni“. Gengishrunið lokaði svo dyrum skuldafangelsisins utan um einsemdina. Stökkbreyttar skuldir heimila og fyrirtækja, óðaverðbólga, ofurvextir og verðtrygging í þágu fjármagnseigenda, hafa hingað til séð um restina. Lausnir?Fyrir skömmu spurði þýskur blaðamaður Toomas Ilves, forseta Eistlands, hvers vegna Eistar sættu sig möglunarlaust við efnahagslegan megrunarkúr (launalækkun og niðurskurð félagslegra útgjalda), sem sendi Grikki trítilóða út í götuvirkin. „Í samanburði við nauðungarflutninga Stalíns kippum við okkur ekki upp við hversdaglega erfiðleika. Það er kannski erfiðara ef þú hefur vanist hinu ljúfa lífi of lengi,“ sagði hann og bætti við: „Við þraukuðum til þess að uppfylla skilyrði fyrir upptöku evrunnar. Með gengisfellingu hefðum við leitt allsherjar greiðsluþrot yfir millistéttina, sem er með húsnæðislánin sín í evrum. Við hefðum lagt vaxtarbrodd þjóðfélagsins í rúst“. Er þetta kannski það, sem menn meina með þessu tali um „íslensku leiðina“: Að leiða allsherjar gjaldþrot yfir millistéttina og að leggja vaxtarbrodd þjóðfélagsins í rúst? Kreppan í Eistlandi var hörð (meiri samdráttur VLF og hærra atvinnuleysi en á Íslandi), svo lengi sem hún varði. En hún var skammvinn. Innviðir þjóðfélagsins stóðust álagið, þ.m.t. gjaldmiðillinn. Hagvöxtur var 8,4% á fyrri helmingi þessa árs. „Erlend fjárfesting lætur ekki á sér standa, því að fjárfestar vita, að eignir þeirra verða ekki gengisfelldar,“ segir Ilves. En íslenska leiðin? Skuldavandinn er óleystur. Gjaldmiðilsvandinn er óleystur. Gjaldeyrishöftin eru framlengd og erlendar fjárfestingar þar með í biðstöðu. Hagvöxturinn tórir á veiku skari. Eistar leystu sinn vanda. Við frestum okkar. Er það íslenska leiðin?
Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson Skoðun
Skoðun Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson skrifar
Skoðun Það sem gerist þegar formúlur og fordómar hafa of mikil áhrif Matthildur Björnsdóttir skrifar
Skoðun Tímamót í velferðarmálum: Nýtt örorkulífeyriskerfi tekur gildi Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar
Skoðun Finnst ykkur þetta í lagi? Opinn pistill til heilbrigðisráðherra, landlæknis og forystu heilbrigðiskerfisins Steindór Þórarinsson skrifar
Menntamorð – um gjöreyðingu menntakerfisins á Gaza sem liður í allsherjar þjóðarmorði Ísrael á Palestínumönnum Kristján Þór Sigurðsson Skoðun