Þrískipt Írak er möguleiki 26. janúar 2005 00:01 Írakar kjósa sér stjórnlagaþing á sunnudaginn sem mun ákveða framtíðarskipan þessa stríðshrjáða ríkis. Hins vegar er engin eining á meðal þjóðarbrotanna í landinu í þessum efnum, vel má vera að útkoman verði lauslegt ríkjasamband eða jafnvel þrjú sjálfstæð ríki Kúrda, sjía- og súnní-araba. Slík skipan væri síðastnefnda hópnum verulega óhagstæð. Umdeilt neitunarvald. Írakar ganga að kjörborðinu á sunnudaginn og kjósa sér stjórnlagaþing en verkefni þess verður meðal annars að útbúa nýja stjórnarskrá sem þjóðaratkvæði verður greitt um síðar á þessu ári. Nýja stjórnarskráin mun leysa af hólmi bráðabirgðastjórnarskrána sem bandaríska hernámsstjórnin færði Írökum fyrir tæpu ári og þar með ákveða framtíðarskipan landsins. Erfitt er að segja fyrir um hver útkoman verður en víst er að Kúrdar sem byggja norðurhéruðin gætu vel hugsað sér að landinu yrði skipt upp í lauslegt ríkjasamband þriggja ríkja, jafnvel þrjú sjálfstæð ríki, og margir sjíar eru sömu skoðunar. Samkvæmt bráðabirgðastjórnarskránni er Írak sambandsríki átján héraða. Eitt umdeildasta ákvæði hennar er að ef þorri íbúa þriggja héraða hafnar nýju stjórnarskránni í þjóðaratkvæðagreiðslunni í haust þá öðlast hún ekki gildi. Þetta þýðir í raun að Kúrdar hafa neitunarvald yfir stjórnarskránni þar sem þeir eru í yfirgnæfandi meirihluta í þremur nyrstu héruðum landsins, kúrdíska sjálfstjórnarhéraðinu. Sjíar með Ali Sistani erkiklerk í broddi fylkingar eru æfir yfir þessari stöðu. Ró og spekt í Kúrdistan Kúrdar hafa í orði kveðnu haft heimastjórn síðan 1974 en hún komst ekki á í raun fyrr en árið 1991. Ólíkt öðrum hlutum landsins hefur friður ríkt í Kúrdistan undanfarin misseri, stjórnmálaástand er tryggt og efnahagsuppbygging gengur vel. Auðugar olíulindir eru á yfirráðasvæðum Kúrda, sérstaklega ef borgin Kirkuk og nærsveitir hennar eru teknar með í reikninginn en um yfirráð borgarinnar stendur mikill styr. Stærstu stjórnmálaflokkar Kúrda bjóða fram sameiginlegan lista í kosningunum á sunnudaginn og eru allar líkur á að honum muni farnast vel. Kúrdar telja sig eiga fátt sameiginlegt með aröbunum sem byggja suðrið enda hafa litlir kærleikar verið þeirra í millum. Á síðasta ári skrifuðu tveir þriðju hlutar atkvæðisbærra Kúrda undir skjal þar sem atkvæðagreiðslu um fullt sjálfstæði héraðsins var krafist. Menntamenn og ungt fólk voru þar áberandi. Helstu leiðtogar Kúrda, til dæmis Jalal Talabani og Massoud Barzani, segja hins vegar að markmiðum Kúrda sé hægt að ná innan ríkjasambands, fullt sjálfstæði sé ekki nauðsynlegt. Sjíar skoða málin Sjíar eru fæstir þeirrar skoðunar að sjálfstætt sjía-ríki í suðrinu sé æskilegt en margir vilja að héruð þeirra fái mun meira sjálfræði. Heittrúaðar sjía-hreyfingar eru sumar hverjar áfram um að íslamskt ríki verði á endanum stofnað. Þær gera sér jafnframt grein fyrir að slíkt sé erfitt í landi þar sem Kúrdar og súnní-arabar eru fjölmennir svo sem sjá má af yfirlýsingu sameiginlegs framboðslista sjía á mánudaginn þar því var lýst yfir að íslamskt ríki sé ekki á döfinni. Því væri hins vegar hægt að koma á í sjía-hluta lauslegs ríkjasambands. Ekki má gleyma því að á sjía-svæðunum eru gífurlega mikilvæg olíuvinnslusvæði og að þeim gætu sjíar þá setið einir. Súnníar uggandi Magnús Þorkell Bernharðsson, sérfræðingur í málefnum Íraks, segir að íraskir kollegar hans hafi margir hverjir áhyggjur af þessari þróun og telja hana geta aukið enn á spennuna á milli þjóðarbrotanna. "Þeir óttast að landinu verði skipt upp og Írak heyri sögunni til." Magnús segir að margir Bandaríkjamenn séu þeirrar skoðunar að skipting landsins væri auðveldasta lausnin fyrir þá þar sem friður myndi ríkja í nyrðri og syðri hlutum landsins. Þá væri hægt að einbeita sér að hinum róstusömu súnní-svæðum en hagur þeirra hefur versnað mikið eftir að Saddam var steypt af stóli. "Súnní-beltið yrði eitt fátækasta ríki heims því þar er engin olía og það finnst mörgum í Bandaríkjunum súnníarnir eiga skilið." Magnús bendir hins vegar á að þessar hugmyndir geri ráð fyrir að skipting þjóðarbrotanna eftir landsvæðum sé mjög skýr þegar dreifing þeirra er í raun mun meiri. Kúrdar hafa framtíð ríkisins í hendi sér Tíminn einn mun leiða í ljós hver framvinda mála verður. Sennilega munu sjíar gera sig ánægða í sameinuðu Írak enn um sinn þar sem allar líkur eru á að þeir muni öðlast yfirburðastöðu í landinu eftir kosningar. Erfiðara verður hins vegar að gera Kúrdum til hæfis. Beri þeir skarðan hlut frá borði í kosningunum á sunnudag og verði atlaga gerð að sjálfstæði þeirra í kjölfarið er allt eins líklegt að þeir nýti sér neitunarvald sitt í stjórnarskrárgerðinni og knýi á um fullt sjálfstæði. Það þýddi endalok Íraks í núverandi mynd. Erlent Fréttir Írak Mest lesið Dæmdur fyrir sérstaklega hættulega líkamsárás Innlent Þurftu að búa í næstu götu við morðingja bróður síns Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Vildi drepa soninn svo hann kæmist til himna Innlent Alræmdi túristahópurinn tók líka yfir pítsustað Innlent Fangi lést á Litla-Hrauni Innlent Gefa út gula viðvörun fyrir allt landið vegna norðan áhlaups Veður „Þetta er auðvitað grafalvarlegt mál“ Innlent Áfrýjun tólf ára fangelsisdóms vegna sjö þúsund króna hafnað Erlent „Sænska ástandið“ orðið að norrænu Innlent Fleiri fréttir Aldraður barnalæknir dæmdur í fangelsi fyrir að vanvirða herinn Tugir látnir eftir að bíl var ekið inn í þvögu fólks í Kína Áfrýjun tólf ára fangelsisdóms vegna sjö þúsund króna hafnað Fjölgar hratt í ríkisstjórn Trumps Ganga til kosninga í febrúar Vörpuðu sprengjum á hópa tengda Íran í Sýrlandi Aðeins einn af tíu segist myndu tilkynna ofbeldið að fenginni reynslu „Ákveðinn árangur“ hafi náðst í viðræðum um vopnahlé í Líbanon Fimmtíu þúsund hermenn sagðir undirbúa gagnsókn í Kúrsk Búinn að velja sendiherra og „landamærakeisara“ Sakar Orbán um „ungverskt Watergate-hneyksli“ Vill losna við tálma úr vegi sínum Scholz tilbúinn að láta undan þrýstingi um vantraust Ishiba áfram forsætisráðherra þrátt fyrir kosningatap Ræddi við Pútín og varaði við stigmögnun Hátt í 400 kynlífsmyndböndum lekið í mögulegu samsæri Aldrei jafn margar drónaárásir Trump vann öll sveifluríkin Mestu virkjanaframkvæmdir í sögu Grænlands framundan Óeirðir í Valensía og kallað eftir afsögn ráðamanna „Ég bjóst aldrei við að þetta myndi gerast“ Ákærður fyrir ráðabrugg um að ráða Trump af dögum Fundu morðingja puttaferðalangs fimmtíu árum síðar Samstaða í Færeyjum um að bjóða út Suðureyjargöng Hverfa aftur til fortíðar vegna gervihnattatruflana Rússa Pútín óskar Trump til hamingju Yfirmaður COP29 sagður hafa reynt að selja jarðefnaeldsneyti Ráðist á ísraelska stuðningsmenn í Amsterdam Trump velur starfsmannastjóra úr innstu röðum Spennuþrungin barátta um fulltrúadeildina Sjá meira
Írakar kjósa sér stjórnlagaþing á sunnudaginn sem mun ákveða framtíðarskipan þessa stríðshrjáða ríkis. Hins vegar er engin eining á meðal þjóðarbrotanna í landinu í þessum efnum, vel má vera að útkoman verði lauslegt ríkjasamband eða jafnvel þrjú sjálfstæð ríki Kúrda, sjía- og súnní-araba. Slík skipan væri síðastnefnda hópnum verulega óhagstæð. Umdeilt neitunarvald. Írakar ganga að kjörborðinu á sunnudaginn og kjósa sér stjórnlagaþing en verkefni þess verður meðal annars að útbúa nýja stjórnarskrá sem þjóðaratkvæði verður greitt um síðar á þessu ári. Nýja stjórnarskráin mun leysa af hólmi bráðabirgðastjórnarskrána sem bandaríska hernámsstjórnin færði Írökum fyrir tæpu ári og þar með ákveða framtíðarskipan landsins. Erfitt er að segja fyrir um hver útkoman verður en víst er að Kúrdar sem byggja norðurhéruðin gætu vel hugsað sér að landinu yrði skipt upp í lauslegt ríkjasamband þriggja ríkja, jafnvel þrjú sjálfstæð ríki, og margir sjíar eru sömu skoðunar. Samkvæmt bráðabirgðastjórnarskránni er Írak sambandsríki átján héraða. Eitt umdeildasta ákvæði hennar er að ef þorri íbúa þriggja héraða hafnar nýju stjórnarskránni í þjóðaratkvæðagreiðslunni í haust þá öðlast hún ekki gildi. Þetta þýðir í raun að Kúrdar hafa neitunarvald yfir stjórnarskránni þar sem þeir eru í yfirgnæfandi meirihluta í þremur nyrstu héruðum landsins, kúrdíska sjálfstjórnarhéraðinu. Sjíar með Ali Sistani erkiklerk í broddi fylkingar eru æfir yfir þessari stöðu. Ró og spekt í Kúrdistan Kúrdar hafa í orði kveðnu haft heimastjórn síðan 1974 en hún komst ekki á í raun fyrr en árið 1991. Ólíkt öðrum hlutum landsins hefur friður ríkt í Kúrdistan undanfarin misseri, stjórnmálaástand er tryggt og efnahagsuppbygging gengur vel. Auðugar olíulindir eru á yfirráðasvæðum Kúrda, sérstaklega ef borgin Kirkuk og nærsveitir hennar eru teknar með í reikninginn en um yfirráð borgarinnar stendur mikill styr. Stærstu stjórnmálaflokkar Kúrda bjóða fram sameiginlegan lista í kosningunum á sunnudaginn og eru allar líkur á að honum muni farnast vel. Kúrdar telja sig eiga fátt sameiginlegt með aröbunum sem byggja suðrið enda hafa litlir kærleikar verið þeirra í millum. Á síðasta ári skrifuðu tveir þriðju hlutar atkvæðisbærra Kúrda undir skjal þar sem atkvæðagreiðslu um fullt sjálfstæði héraðsins var krafist. Menntamenn og ungt fólk voru þar áberandi. Helstu leiðtogar Kúrda, til dæmis Jalal Talabani og Massoud Barzani, segja hins vegar að markmiðum Kúrda sé hægt að ná innan ríkjasambands, fullt sjálfstæði sé ekki nauðsynlegt. Sjíar skoða málin Sjíar eru fæstir þeirrar skoðunar að sjálfstætt sjía-ríki í suðrinu sé æskilegt en margir vilja að héruð þeirra fái mun meira sjálfræði. Heittrúaðar sjía-hreyfingar eru sumar hverjar áfram um að íslamskt ríki verði á endanum stofnað. Þær gera sér jafnframt grein fyrir að slíkt sé erfitt í landi þar sem Kúrdar og súnní-arabar eru fjölmennir svo sem sjá má af yfirlýsingu sameiginlegs framboðslista sjía á mánudaginn þar því var lýst yfir að íslamskt ríki sé ekki á döfinni. Því væri hins vegar hægt að koma á í sjía-hluta lauslegs ríkjasambands. Ekki má gleyma því að á sjía-svæðunum eru gífurlega mikilvæg olíuvinnslusvæði og að þeim gætu sjíar þá setið einir. Súnníar uggandi Magnús Þorkell Bernharðsson, sérfræðingur í málefnum Íraks, segir að íraskir kollegar hans hafi margir hverjir áhyggjur af þessari þróun og telja hana geta aukið enn á spennuna á milli þjóðarbrotanna. "Þeir óttast að landinu verði skipt upp og Írak heyri sögunni til." Magnús segir að margir Bandaríkjamenn séu þeirrar skoðunar að skipting landsins væri auðveldasta lausnin fyrir þá þar sem friður myndi ríkja í nyrðri og syðri hlutum landsins. Þá væri hægt að einbeita sér að hinum róstusömu súnní-svæðum en hagur þeirra hefur versnað mikið eftir að Saddam var steypt af stóli. "Súnní-beltið yrði eitt fátækasta ríki heims því þar er engin olía og það finnst mörgum í Bandaríkjunum súnníarnir eiga skilið." Magnús bendir hins vegar á að þessar hugmyndir geri ráð fyrir að skipting þjóðarbrotanna eftir landsvæðum sé mjög skýr þegar dreifing þeirra er í raun mun meiri. Kúrdar hafa framtíð ríkisins í hendi sér Tíminn einn mun leiða í ljós hver framvinda mála verður. Sennilega munu sjíar gera sig ánægða í sameinuðu Írak enn um sinn þar sem allar líkur eru á að þeir muni öðlast yfirburðastöðu í landinu eftir kosningar. Erfiðara verður hins vegar að gera Kúrdum til hæfis. Beri þeir skarðan hlut frá borði í kosningunum á sunnudag og verði atlaga gerð að sjálfstæði þeirra í kjölfarið er allt eins líklegt að þeir nýti sér neitunarvald sitt í stjórnarskrárgerðinni og knýi á um fullt sjálfstæði. Það þýddi endalok Íraks í núverandi mynd.
Erlent Fréttir Írak Mest lesið Dæmdur fyrir sérstaklega hættulega líkamsárás Innlent Þurftu að búa í næstu götu við morðingja bróður síns Innlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Vildi drepa soninn svo hann kæmist til himna Innlent Alræmdi túristahópurinn tók líka yfir pítsustað Innlent Fangi lést á Litla-Hrauni Innlent Gefa út gula viðvörun fyrir allt landið vegna norðan áhlaups Veður „Þetta er auðvitað grafalvarlegt mál“ Innlent Áfrýjun tólf ára fangelsisdóms vegna sjö þúsund króna hafnað Erlent „Sænska ástandið“ orðið að norrænu Innlent Fleiri fréttir Aldraður barnalæknir dæmdur í fangelsi fyrir að vanvirða herinn Tugir látnir eftir að bíl var ekið inn í þvögu fólks í Kína Áfrýjun tólf ára fangelsisdóms vegna sjö þúsund króna hafnað Fjölgar hratt í ríkisstjórn Trumps Ganga til kosninga í febrúar Vörpuðu sprengjum á hópa tengda Íran í Sýrlandi Aðeins einn af tíu segist myndu tilkynna ofbeldið að fenginni reynslu „Ákveðinn árangur“ hafi náðst í viðræðum um vopnahlé í Líbanon Fimmtíu þúsund hermenn sagðir undirbúa gagnsókn í Kúrsk Búinn að velja sendiherra og „landamærakeisara“ Sakar Orbán um „ungverskt Watergate-hneyksli“ Vill losna við tálma úr vegi sínum Scholz tilbúinn að láta undan þrýstingi um vantraust Ishiba áfram forsætisráðherra þrátt fyrir kosningatap Ræddi við Pútín og varaði við stigmögnun Hátt í 400 kynlífsmyndböndum lekið í mögulegu samsæri Aldrei jafn margar drónaárásir Trump vann öll sveifluríkin Mestu virkjanaframkvæmdir í sögu Grænlands framundan Óeirðir í Valensía og kallað eftir afsögn ráðamanna „Ég bjóst aldrei við að þetta myndi gerast“ Ákærður fyrir ráðabrugg um að ráða Trump af dögum Fundu morðingja puttaferðalangs fimmtíu árum síðar Samstaða í Færeyjum um að bjóða út Suðureyjargöng Hverfa aftur til fortíðar vegna gervihnattatruflana Rússa Pútín óskar Trump til hamingju Yfirmaður COP29 sagður hafa reynt að selja jarðefnaeldsneyti Ráðist á ísraelska stuðningsmenn í Amsterdam Trump velur starfsmannastjóra úr innstu röðum Spennuþrungin barátta um fulltrúadeildina Sjá meira