Fjölskyldur og samstarfsfólk sem tengjast stjórnmálum „áhættusamir“ viðskiptavinir

Ólafur segir varnir gegn peningaþvætti nú þegar verulega mikilvægan þátt í starfsemi allra fjármálafyrirtækja. En þessar varnir ná einnig til lítilla og meðalstórra fyrirtækja.

„Fyrirtækin eru meðal annars skyldug til að þekkja viðskiptamann sinn, framkvæma áreiðanleikakönnun og hafa til staðar aðferðir eða kerfi til að greina hvort viðskiptamaður þeirra teljist í áhættuhópi vegna stjórnmálalegra tengsla,“ segir Ólafur og nefnir sem dæmi að viðskiptavinur fyrirtækis sem starfar sem forstjóri eða framkvæmdastjóri ríkisfyrirtækis, teljist áhættusamur viðskiptavinur. 

Það sama gildir um þingmenn og maka þeirra, aðrir nánir aðstandendur eða samstarfsfólk.

Í Atvinnulífinu í dag og á morgun er fjallað um breytt umhverfi fyrirtækja í ljósi samfélagslegrar ábyrgðar. Í þessari fyrstu grein af þremur beinum við sjónum að vörnum gegn peningaþvætti.

Hneykslismál og háar upphæðir

„Óhætt er að segja að peningaþvætti hafi verið talsvert til umræðu undanfarin misseri. Þar spila ekki síst inn í stór og áberandi hneykslismál, en nærtækt er að nefna mál Danske bank frá 2018 sem kallað hefur verið „stærsta peningaþvættismál í Evrópu.” Peningaþvættið átti sér stað í gegnum útibú bankans í Eistlandi, en umfangið nam um 229 billjón Bandaríkjadölum. Stjórnendur voru ákærðir og sektir lagðar á bankann, en brotin eru að talsverðu leyti enn til rannsóknar,“ segir Ólafur.

Að hans sögn meta Sameinuðu þjóðirnar umfang peningaþvættis á einu ári um 2-5% af vergri landsframleiðslu heimsins. ,,Eða í kringum 800-2.000 milljarðar bandaríkjadollara og er því um að ræða háar fjárhæðir,“ segir Ólafur.

Af því leiðir hefur peningaþvætti neikvæð áhrif á hagvöxt sem grundvallarstoð sjálfbærrar þróunar. Með þetta í huga, er unnið að því að hemja umfang peningaþvættis um allan heim.

„Brot gegn skyldum um að framkvæma hinar lögbundnu kannanir geta haft alvarlegar afleiðingar fyrir rekstur og orðspor fyrirtækja,“ segir Ólafur og bætir við: 

Sem dæmi um slíkar afleiðingar má nefna stjórnvaldssektir, brottvikningu stjórnar og framkvæmdastjóra eða afturköllun starfsleyfis.“

Litla Ísland: Þar sem allir þekkja alla

Nátthrafn var stofnað árið 2019 og er hluti af Fjártækniklasanum. Þjónusta Nátthrafns gengur út á að hjálpa fyrirtækjum að uppfylla lög frá árinu 2018 um varnir gegn peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka. Á vefsíðu Nátthrafns segir meðal annars að tæknilausnir félagsins aðstoði fyrirtæki við að þekkja viðskiptavinina og greina hvaða einstaklingar eru í áhættuhópi vegna stjórnmálalegra tengsla.

Hvers vegna er það áhætta ef viðskiptavinur hefur tengsl inn í stjórnmál?

„Ástæða þess að þeir teljast í áhættuhópi er að þeir komast frekar í tæri við mútugreiðslur, spillingu vegna stöðu sinnar og peningaþvætti,“ segir Ólafur sem segir könnun á stjórnmálalegum tengslum mjög mikilvægan lið í vörnum gegn peningaþvætti. Ísland sé þar ekki undanskilið.

Til einstaklinga í áhættuhópi vegna stjórnmálalegra tengsla teljast þeir einstaklingar sem eru eða hafa verið háttsettir í opinberri þjónustu, ásamt nánustu fjölskyldu þeirra og nánum samstarfsmönnum. Til háttsettra opinberra starfa flokkast meðal annars: þingmenn, dómarar, sendiherrar og framkvæmdastjórar ríkisfyrirtækja,“ 

segir Ólafur.

Þá segir Ólafur að öll fyrirtæki sem falla undir gildissvið laganna sé skylt að hafa til staðar aðferðir eða kerfi til að greina hvort viðskiptamaður þeirra teljist í áhættuhópi vegna stjórnmálalegra tengsla. Sem dæmi má nefna banka og fjármálafyrirtæki, fasteignasala, listmunasala og ýmsa aðra smærri aðila.

Komi í ljós að viðskiptavinur telst til áhættuhóps vegna stjórnmálalegra tengsla, þarf að framkvæma aukna áreiðanleikakönnun í samræmi við ákvæði laganna.

En er í alvörunni eitthvað verið að framkvæma svona kannanir eða snýst þetta bara um útfyllingu eyðublaða?

Stærri fjármálafyrirtæki eins og bankar hafa almennt sinnt þessum könnunum vel, en það hefur þó verið töluvert þyngra fyrir ýmis minni fyrirtæki á borð við fasteignasala og lögmannsstofur að innleiða nauðsynlega ferla. 

Hraðar breytingar eiga sér þó stað um þessar mundir og nýjar lausnir auðvelda fyrirtækjum að sinna þessari skyldu sinni,“ segir Ólafur.

Nýverið undirritaði Nátthrafn Loftlagsyfirlýsingu Festu og Reykjavíkurborgar en Nátthrafn er aðili að Festu. Af sautján Heimsmarkmiðum Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun segir Ólafur Nátthrafn fyrst og fremst vinna að markmiði númer átta (Góð atvinna og hagvöxtur) og númer sextán (Friður og réttlæti).

„Til að ná þessum markmiðum er talið nauðsynlegt að draga úr umfangi þess peningaþvættis sem á sér stað í heiminum í dag svo hægt sé að tryggja betur stöðugleika í innlendum hagkerfum og draga úr hvers kyns spillingu á borð við mansal, eiturlyf og fjármögnun hryðjuverka,“ segir Ólafur.