Hvar er endirinn?

Bækur

Ef að vetrarnóttu ferðalangur

Italo Calvino

Þýðing: Brynja Cortes Andrésdóttir

Útgefandi: Ugla



Skáldsaga þar sem lesandinn er aðalpersónan og samanstendur af upphafsköflum tíu ólíkra skáldsagna sem aldrei finnst endir á hljómar ekki eins og skemmtileg lesning.

Hver vill lesa upphaf sagna en fá aldrei svörin við spurningunum sem þau kveikja? Er ekki beinlínis verið að draga lesandann á asnaeyrum? Er þetta ekki bara eitthvert bókmenntafræðilegt runk sem á ekkert erindi við almenna lesendur? Þessar spurningar heyrast þegar rætt er um skáldsögu Italos Calvino, Ef að vetrarnóttu ferðalangur, sem komin er út í íslenskri þýðingu Brynju Cortes Andrésdóttur, og svarið við þeim öllum er risastórt nei.

Ef að vetrarnóttu ferðalangur, sem kom út 1979, hefur verið kölluð póstmódernískt púsluspil þar sem lestrarupplifun, textatengsl og sköpunarferli bókmennta eru viðfangsefnin.

Rammi sögunnar er leit lesandans, sem gegnir því einfalda fornafni „þú“, að framhaldi skáldsögunnar Ef að vetrarnóttu ferðalangur eftir Italo Calvino, en hann hefur verið svo óheppinn að fá í hendur gallað eintak þar sem sömu síðurnar eru prentaðar aftur og aftur og ekkert áframhald sögunnar að finna.

Leitin að áframhaldinu er þó engan veginn einföld því í hvert sinn sem hann fær í hendur bók sem hann heldur að sé hin rétta reynist það vera einhver allt önnur skáldsaga en sá hængur er á að þær eru allar sama marki brenndar og sú upphaflega; það vantar í þær allt nema fyrsta kaflann.

Sögurnar eru eins ólíkar og þær eru margar; Hér er noir-sena sem gæti verið úr Hollywood-mynd, önnur sem minnir á Tjekov, upphaf einnar sögunnar gæti verið eftir Borges, annarrar eftir Mishima, og svo framvegis, en allar fanga þær lesandann svo hann hættir að leita að áframhaldi bókarinnar þar á undan og fer að leita að áframhaldi þeirrar sem hann las síðast. Ástin á skáldskapnum er þó ekki það eina sem rekur hann áfram, það er líka kona í spilinu, hin lesandi kona, og ástin á henni blandast ástinni á lestrinum, verður sá hvati sem rekur hann áfram.

Inn í blandast svo heimsfrægur höfundur, þýðandi, falsari, útgefandi, textarannsóknarfólk og yfirleitt bara allir sem koma að sköpun, stælingum, rannsóknum, umfjöllunum og lestri á skáldskap. Allt tengist þetta órjúfanlegum böndum og er nauðsynlegur þáttur í því að bókmenntir verði til og nái til sinna.

Þetta er skáldsaga um skáldskap, sköpun, ást og lestur en um leið er hvert söguupphaf grípandi og áhugavekjandi og frábærlega stílað sem skilar sér vel í afbragðsgóðri þýðingu Brynju.

Og lesandinn í hérinu og núinu verður álíka frústreraður og lesandinn í sögunni og þráir að fá meira að vita. Þetta er sum sé engin þurr fræðileg og uppskrúfuð rannsókn á bókatilurð og viðtökum heldur leiftrandi skemmtileg og, já, spennandi saga með nánast óendanlegum möguleikum til túlkunar og nálgunar. Þetta er einfaldlega bók sem allir ættu að lesa hafi þeir minnsta vott af áhuga á bókmenntum.

Í greinargóðum og fróðlegum eftirmála rekur þýðandinn, Brynja Cortes Andrésdóttir, feril Calvinos og hugmyndir hans um skáldskap sem varpar enn einu ljósinu á skáldsöguna og gerir það að verkum að lesandann langar helst til að byrja lestur hennar upp á nýtt. Það er engin leið að hætta.

Niðurstaða: Frábær þýðing á einni af merkustu skáldsögum síðustu aldar. Bók sem allir ættu að lesa.