Belti, axlabönd og keðjur Þórður snær júlíusson skrifar 5. apríl 2012 06:00 Í nýrri skýrslu Samkeppniseftirlitsins, „Endurreisn fyrirtækja 2012 – Aflaklær eða uppvakningar", kemur fram að 71% stjórnenda 120 stærstu rekstrarfyrirtækja landsins telja að dulin yfirráð banka yfir fyrirtækjum séu vandamál í atvinnulífinu. Þar er vitnað til athugasemda sem stjórnendurnir gerðu við þetta ástand. Einn stjórnandinn sagði að „lánasamningar og veðskjöl í dag eru orðin með þeim hætti að bankarnir stjórna fyrirtækjunum í reynd. Þannig er algengt að í mjög skuldsettum félögum séu nánast allar ákvarðanir háðar samþykki bankans […] Fyrirtækin og ákvarðanataka innan þeirra er því í raun á valdi lánveitenda". Annar stjórnandi sagði að „öll lánaskilyrði bankanna bera með sér að bankinn telji nauðsynlegt að hafa vit fyrir stjórnendum og þeim ekki treyst til að taka ákvarðanir um fjárfestingar og önnur útgjöld þrátt fyrir traust veð". Viljhjálmur Egilsson, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins, tók undir þessi orð á umræðufundi um skýrsluna í Hörpunni síðastliðinn mánudag. Þar sagði hann bankana vera „ekki bara með belti og axlabönd, heldur keðjur" í þeim lánasamningum sem þeir hafa verið að gera eftir hrun. Varkárni bankanna á þó ekki að koma á óvart. Á góðæristímum voru lánasamningar beinleiðis lélegir. Margir þeirra voru gerðir eftir leiðbeiningum lántakandans, sem oft á tíðum var í eigendahópi bankans, og með hagsmuni hans í huga. Dæmi um þetta er óeðlilegur fjöldi svokallaðra kúlulána, sem aðskilja sig frá hefðbundnum lánum með því að þau eru einungis með einn gjalddaga í lok lánstíma. Þegar kom að gjalddaga lánanna var oftar en ekki ákveðið að veita framlengingu á þeim eða ný lán veitt til að greiða þau gömlu upp. Með þessum hætti þurftu stærstu lántakendurnir í raun aldrei að greiða nein lán. Í skýrslu sem franska rannsóknarfyrirtækið Cofysis vann fyrir embætti sérstaks saksóknara um Glitni í lok árs 2010 sagði að hin mikla tíðni kúlulána hjá bankanum hefði beinleiðis verið andhverf skynsamlegri bankastarfsemi. Bankarnir sáu líka um útgáfu óveðtryggðra fyrirtækjaskuldabréfa fyrir félög sem vantaði fjármögnun. Slík bréf hafa kostað lífeyrissjóði landsins, sem keyptu mikið af þeim, rúmlega 90 milljarða króna hið minnsta. Í nýlegri úttekt á starfsemi sjóðanna, sem gerð var opinber í febrúar, kom fram að skilmálar í slíkum útgáfum hafi almennt verið allt of veikir. Hlutafélög sem voru „í góðu áliti" fengu að gefa út verðlausa pappíra með heilbrigðisvottorði frá fjármálafyrirtækjunum sem höfðu umsjón með útboðunum. Svona hegðun, þar sem bankarnir voru hvorki með belti, axlabönd, keðjur né í buxum yfirleitt, spilaði stórt hlutverk í því að kröfuhafar stóru bankanna þriggja reikna með því að tapa um 6.000 milljörðum króna vegna falls þeirra og að erlendar fjármálastofnanir reikna með því að tapa rúmlega 7.500 milljörðum króna á íslenskum bönkum og fyrirtækjum. Í byrjun árs 2009 voru 68% 120 stærstu fyrirtækja landsins undir yfirráðum bankanna. Það hlutfall var komið niður í 27% um síðustu áramót, og er það vel. Bankarnir vilja væntanlega búa þannig um hnútana að þeir fái þessi fyrirtæki aldrei aftur í fangið. Fyrsta skrefið í þá átt er að forðast margt í því vinnulagi sem tíðkaðist við útlán fyrir bankahrun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þórður Snær Júlíusson Mest lesið Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed Skoðun Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir Skoðun
Í nýrri skýrslu Samkeppniseftirlitsins, „Endurreisn fyrirtækja 2012 – Aflaklær eða uppvakningar", kemur fram að 71% stjórnenda 120 stærstu rekstrarfyrirtækja landsins telja að dulin yfirráð banka yfir fyrirtækjum séu vandamál í atvinnulífinu. Þar er vitnað til athugasemda sem stjórnendurnir gerðu við þetta ástand. Einn stjórnandinn sagði að „lánasamningar og veðskjöl í dag eru orðin með þeim hætti að bankarnir stjórna fyrirtækjunum í reynd. Þannig er algengt að í mjög skuldsettum félögum séu nánast allar ákvarðanir háðar samþykki bankans […] Fyrirtækin og ákvarðanataka innan þeirra er því í raun á valdi lánveitenda". Annar stjórnandi sagði að „öll lánaskilyrði bankanna bera með sér að bankinn telji nauðsynlegt að hafa vit fyrir stjórnendum og þeim ekki treyst til að taka ákvarðanir um fjárfestingar og önnur útgjöld þrátt fyrir traust veð". Viljhjálmur Egilsson, framkvæmdastjóri Samtaka atvinnulífsins, tók undir þessi orð á umræðufundi um skýrsluna í Hörpunni síðastliðinn mánudag. Þar sagði hann bankana vera „ekki bara með belti og axlabönd, heldur keðjur" í þeim lánasamningum sem þeir hafa verið að gera eftir hrun. Varkárni bankanna á þó ekki að koma á óvart. Á góðæristímum voru lánasamningar beinleiðis lélegir. Margir þeirra voru gerðir eftir leiðbeiningum lántakandans, sem oft á tíðum var í eigendahópi bankans, og með hagsmuni hans í huga. Dæmi um þetta er óeðlilegur fjöldi svokallaðra kúlulána, sem aðskilja sig frá hefðbundnum lánum með því að þau eru einungis með einn gjalddaga í lok lánstíma. Þegar kom að gjalddaga lánanna var oftar en ekki ákveðið að veita framlengingu á þeim eða ný lán veitt til að greiða þau gömlu upp. Með þessum hætti þurftu stærstu lántakendurnir í raun aldrei að greiða nein lán. Í skýrslu sem franska rannsóknarfyrirtækið Cofysis vann fyrir embætti sérstaks saksóknara um Glitni í lok árs 2010 sagði að hin mikla tíðni kúlulána hjá bankanum hefði beinleiðis verið andhverf skynsamlegri bankastarfsemi. Bankarnir sáu líka um útgáfu óveðtryggðra fyrirtækjaskuldabréfa fyrir félög sem vantaði fjármögnun. Slík bréf hafa kostað lífeyrissjóði landsins, sem keyptu mikið af þeim, rúmlega 90 milljarða króna hið minnsta. Í nýlegri úttekt á starfsemi sjóðanna, sem gerð var opinber í febrúar, kom fram að skilmálar í slíkum útgáfum hafi almennt verið allt of veikir. Hlutafélög sem voru „í góðu áliti" fengu að gefa út verðlausa pappíra með heilbrigðisvottorði frá fjármálafyrirtækjunum sem höfðu umsjón með útboðunum. Svona hegðun, þar sem bankarnir voru hvorki með belti, axlabönd, keðjur né í buxum yfirleitt, spilaði stórt hlutverk í því að kröfuhafar stóru bankanna þriggja reikna með því að tapa um 6.000 milljörðum króna vegna falls þeirra og að erlendar fjármálastofnanir reikna með því að tapa rúmlega 7.500 milljörðum króna á íslenskum bönkum og fyrirtækjum. Í byrjun árs 2009 voru 68% 120 stærstu fyrirtækja landsins undir yfirráðum bankanna. Það hlutfall var komið niður í 27% um síðustu áramót, og er það vel. Bankarnir vilja væntanlega búa þannig um hnútana að þeir fái þessi fyrirtæki aldrei aftur í fangið. Fyrsta skrefið í þá átt er að forðast margt í því vinnulagi sem tíðkaðist við útlán fyrir bankahrun.
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir Skoðun