Tjáningarfrelsi og ábyrgð kennara Steinunn Stefánsdóttir skrifar 17. febrúar 2012 06:00 Frelsi til skoðana og frelsi til að tjá þær teljast til grundvallarmannréttinda. Engu að síður búa milljónir og tugmilljónir manna við mikil höft á frelsi til skoðanatjáningar. Í fjölmörgum þjóðlöndum varðar við lög að tjá sig um ríkjandi stjórnvöld og/eða trúarbrögð og viðurlögin geta jafnvel verið dauðarefsing. Íbúar vestrænna ríkja búa ekki við þessar aðstæður. Samt sem áður er brýnt að standa vörð um réttinn til að hafa skoðanir og mega tjá þær. Undanfarna daga hefur nokkuð verið rætt um rétt Snorra Óskarssonar grunnskólakennara og trúarleiðtoga til að lýsa þeim skoðunum sínum að samkynhneigð teljist synd og að laun syndarinnar sé dauði. Í fréttum RÚV á laugardag benti Brynjar Níelsson, formaður Lögmannafélagsins, á að erfitt væri að meta hvort Snorri hafi með skrifum sínum gerst brotlegur við hegningarlög. „Það er þannig, þó menn hafi stjórnarskrárvarinn rétt til að tjá skoðanir sínar, þá eru takmarkanir á því," sagði Brynjar og vísaði þar til þeirrar greinar almennra hegningarlaga þar sem segir að óheimilt sé að ráðast með einhvers konar smánun á hóp manna, til að mynda vegna kynhneigðar. Brynjar benti einnig á að vinnusamningar fólks gætu heft tjáningarfrelsi þess. „Það er bara þannig þegar við ráðum okkur í störf að þá getur það verið heft samkvæmt einhverjum reglum í vinnusamningi eða reglum á vinnustað," segir Brynjar og bendir á að í þeim tilvikum að reglur vinnustaðar séu brotnar án þess að um lögbrot sé að ræða geti viðurlög verið áminning eða jafnvel brottvikning úr starfi. Í máli Snorra er þetta auðvitað kjarninn. Óháð því hvort ummæli hans varða við hegningarlög eða ekki þá er um að ræða kennara grunnskólabarna á unglingastigi; börn sem eru einmitt á þeim aldri að vera að gera sér grein fyrir kynhneigð sinni. Í nýrri greiningu Þórodds Bjarnasonar og Ársæls Más Arnarssonar, prófessora við Háskólann á Akureyri, kemur fram að um tvö prósent nemenda í tíunda bekk segjast hafa orðið skotin í félögum af sama kyni. Til viðbótar má ætla að einhver hluti nemenda Snorra eigi samkynhneigt foreldri, systkini eða aðra ástvini. Í sömu rannsókn kemur fram að sjálfsvígshugleiðingar séu tólf sinnum líklegri meðal samkynhneigðra unglinga en annarra og ítrekaðar tilraunir til sjálfsvíga 25 sinnum líklegri ef unglingur er samkynhneigður en ef hann er það ekki. Í frétt blaðsins af könnuninni segir Þóroddur að niðurstöðurnar sýni ótvírætt að margir íslenskir samkynhneigðir unglingar upplifi höfnun og andúð, ekki síst í skólasamfélaginu. „Það er augljóst að þau þurfa á miklum stuðningi og skilningi að halda og kennarar og skólayfirvöld bera afar mikla ábyrgð á því að rækta samfélag þar sem þessir unglingar eru jafnvelkomnir og aðrir," segir Þóroddur. Þessum nemendum á ekki að bjóða upp á kennslu manna sem líta á kynhneigð þeirra sem dauðasynd. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Steinunn Stefánsdóttir Mest lesið Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson Skoðun Er útlegð á innleið? Reyn Alpha Magnúsdóttir Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Skólarnir lokaðir - myglan vinnur Guðmundur Þórir Sigurðsson Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun Fyrst flúðu þau Reykjavíkurborg… Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Frelsi til skoðana og frelsi til að tjá þær teljast til grundvallarmannréttinda. Engu að síður búa milljónir og tugmilljónir manna við mikil höft á frelsi til skoðanatjáningar. Í fjölmörgum þjóðlöndum varðar við lög að tjá sig um ríkjandi stjórnvöld og/eða trúarbrögð og viðurlögin geta jafnvel verið dauðarefsing. Íbúar vestrænna ríkja búa ekki við þessar aðstæður. Samt sem áður er brýnt að standa vörð um réttinn til að hafa skoðanir og mega tjá þær. Undanfarna daga hefur nokkuð verið rætt um rétt Snorra Óskarssonar grunnskólakennara og trúarleiðtoga til að lýsa þeim skoðunum sínum að samkynhneigð teljist synd og að laun syndarinnar sé dauði. Í fréttum RÚV á laugardag benti Brynjar Níelsson, formaður Lögmannafélagsins, á að erfitt væri að meta hvort Snorri hafi með skrifum sínum gerst brotlegur við hegningarlög. „Það er þannig, þó menn hafi stjórnarskrárvarinn rétt til að tjá skoðanir sínar, þá eru takmarkanir á því," sagði Brynjar og vísaði þar til þeirrar greinar almennra hegningarlaga þar sem segir að óheimilt sé að ráðast með einhvers konar smánun á hóp manna, til að mynda vegna kynhneigðar. Brynjar benti einnig á að vinnusamningar fólks gætu heft tjáningarfrelsi þess. „Það er bara þannig þegar við ráðum okkur í störf að þá getur það verið heft samkvæmt einhverjum reglum í vinnusamningi eða reglum á vinnustað," segir Brynjar og bendir á að í þeim tilvikum að reglur vinnustaðar séu brotnar án þess að um lögbrot sé að ræða geti viðurlög verið áminning eða jafnvel brottvikning úr starfi. Í máli Snorra er þetta auðvitað kjarninn. Óháð því hvort ummæli hans varða við hegningarlög eða ekki þá er um að ræða kennara grunnskólabarna á unglingastigi; börn sem eru einmitt á þeim aldri að vera að gera sér grein fyrir kynhneigð sinni. Í nýrri greiningu Þórodds Bjarnasonar og Ársæls Más Arnarssonar, prófessora við Háskólann á Akureyri, kemur fram að um tvö prósent nemenda í tíunda bekk segjast hafa orðið skotin í félögum af sama kyni. Til viðbótar má ætla að einhver hluti nemenda Snorra eigi samkynhneigt foreldri, systkini eða aðra ástvini. Í sömu rannsókn kemur fram að sjálfsvígshugleiðingar séu tólf sinnum líklegri meðal samkynhneigðra unglinga en annarra og ítrekaðar tilraunir til sjálfsvíga 25 sinnum líklegri ef unglingur er samkynhneigður en ef hann er það ekki. Í frétt blaðsins af könnuninni segir Þóroddur að niðurstöðurnar sýni ótvírætt að margir íslenskir samkynhneigðir unglingar upplifi höfnun og andúð, ekki síst í skólasamfélaginu. „Það er augljóst að þau þurfa á miklum stuðningi og skilningi að halda og kennarar og skólayfirvöld bera afar mikla ábyrgð á því að rækta samfélag þar sem þessir unglingar eru jafnvelkomnir og aðrir," segir Þóroddur. Þessum nemendum á ekki að bjóða upp á kennslu manna sem líta á kynhneigð þeirra sem dauðasynd.
Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun