Slæm samheldni 18. júlí 2007 05:00 Umræður um nýja eigendur Hitaveitu Suðurnesja hafa kallað fram ólíkt pólitískt tungutak. Hugtakið einkavæðing er helsta bitbeinið. Í ljósi þess að hér er að stærstum hluta til um einokunarrekstur að ræða er eðlilegt að spurningarmerki séu sett um einkavæðingu. Af tungutaki þessarar umræðu mætti ætla að djúpstæður hugmyndafræðilegur ágreiningur ríkti um hvort ætti að vera í fyrirrúmi: Arðsemi orkufyrirtækjanna eða þeir hagsmunir heimila að fá orku á kostnaðarverði. Raunveruleg afstaða einstakra stjórnmálaflokka bendir á hinn veginn til að býsna góð samheldni hafi verið um að setja hagsmuni neytenda skör neðar en arðsemishagsmuni orkufyrirtækjanna. Fyrst er á það að líta að allir stjórnmálaflokkar í landinu, utan Frjálslyndi flokkurinn, hafa átt aðild að sölu á hlutabréfum í Hitaveitu Suðurnesja til einkafyrirtækis. Þetta hefur ýmist gerst í gegnum aðild að ríkisstjórn eða meirihluta í einstökum sveitarfélögum sem hlut eiga að máli. Lög um stofnun sameignarfyrirtækis um Orkuveitu Reykjavíkur voru samþykkt árið 2001 að beiðni þáverandi meirihluta í borgarstjórn Reykjavíkur. Frumvarpið var samþykkt ágreiningslaust á Alþingi. Í lögunum eru fátækleg ákvæði um vernd neytenda eða kaupenda þjónustunnar. Á hinn bóginn eru í lögunum skýr ákvæði um að gjaldskrá skuli ákveðin þannig að fyrirtækið skili eðlilegum arði af eigin fé. Í athugasemdum er gerð grein fyrir nauðsyn þess að arðsemiskröfur séu gerðar eins og um væri að ræða fyrirtæki á almennum og frjálsum samkeppnismarkaði. Ennfremur kveða lögin á um að fyrirtækið skuli auk orkuframleiðslu og sölu stunda iðnþróun, nýsköpun og hvers kyns viðskipta- og fjármálastarfsemi. Þessu víðtæka hlutverki hefur fyrirtækið sinnt kappsamlega með óbeinni skattlagningu á neytendur og ábyrgð skattborgaranna. Allar ákvarðanir þar að lútandi hafa verið teknar fyrir luktum dyrum með sama hætti og í fyrirtækjum á markaði. Almennar reglur um meðferð skattpeninga og opinbera þátttöku í atvinnurekstri hafa þótt úreltar að mati þeirra sem um hafa vélað. Sams konar lagaákvæði gilda um einokunarrekstur Hitaveitu Suðurnesja. Allir þingflokkar bera ábyrgð á þessari skipan mála. Satt best að segja verður ekki séð að þessi opinberu einokunarfyrirtæki hafi snúið annarri hlið að neytendum en venjuleg einkafyrirtæki. Nýr borgarstjóri í Reykjavík hefur að sönnu lýst því yfir að opinber fyrirtæki af þessu tagi eigi ekki að vera þátttakendur í almennum samkeppnisrekstri. Í samræmi við það rifti Orkuveitan samningsáformum þar að lútandi í fyrra og í ráði er að draga hana út úr áður umdeildri fyrirtækjafjárfestingu. Þrátt fyrir þessa stefnubreytingu hefur Orkuveitan undir núverandi stjórn tekið nokkrar nýjar ákvarðanir um aðild að samkeppnisrekstri. Eftir sem áður verður ekki séð að rök standi til að nota hitaveituskattpeninga Reykvíkinga til skólastarfs á Miðnesheiði, sinna félagslegum verkefnum fyrir íbúa í Reykjanesbæ eða vera grundvöllur samkeppnismismununar í orkusölu til stóriðju. Verð á heitu vatni er hærra en það þyrfti að vera vegna of mikillar samheldni um þetta skipulag. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Pálsson Mest lesið Kæra unga móðir Jóna Þórey Pétursdóttir Skoðun Er píparinn þinn skattsvikari? Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Kosningar og ,ehf gatið‘ Róbert Farestveit Skoðun Verði þitt val, svo á jörðu sem á himni Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Grípum tækifærin og sköpum bjartari framtíð Ísak Leon Júlíusson Skoðun Rekin út fyrir að vera kennari Álfhildur Leifsdóttir Skoðun Frelsi til að búa þar sem þú vilt Sæunn Gísladóttir Skoðun Halldór 9.11.2024 Halldór Fólk eða fífl? Anna Gunndís Guðmundsdóttir Skoðun Öryggis annarra vegna… Ingunn Björnsdóttir Skoðun
Umræður um nýja eigendur Hitaveitu Suðurnesja hafa kallað fram ólíkt pólitískt tungutak. Hugtakið einkavæðing er helsta bitbeinið. Í ljósi þess að hér er að stærstum hluta til um einokunarrekstur að ræða er eðlilegt að spurningarmerki séu sett um einkavæðingu. Af tungutaki þessarar umræðu mætti ætla að djúpstæður hugmyndafræðilegur ágreiningur ríkti um hvort ætti að vera í fyrirrúmi: Arðsemi orkufyrirtækjanna eða þeir hagsmunir heimila að fá orku á kostnaðarverði. Raunveruleg afstaða einstakra stjórnmálaflokka bendir á hinn veginn til að býsna góð samheldni hafi verið um að setja hagsmuni neytenda skör neðar en arðsemishagsmuni orkufyrirtækjanna. Fyrst er á það að líta að allir stjórnmálaflokkar í landinu, utan Frjálslyndi flokkurinn, hafa átt aðild að sölu á hlutabréfum í Hitaveitu Suðurnesja til einkafyrirtækis. Þetta hefur ýmist gerst í gegnum aðild að ríkisstjórn eða meirihluta í einstökum sveitarfélögum sem hlut eiga að máli. Lög um stofnun sameignarfyrirtækis um Orkuveitu Reykjavíkur voru samþykkt árið 2001 að beiðni þáverandi meirihluta í borgarstjórn Reykjavíkur. Frumvarpið var samþykkt ágreiningslaust á Alþingi. Í lögunum eru fátækleg ákvæði um vernd neytenda eða kaupenda þjónustunnar. Á hinn bóginn eru í lögunum skýr ákvæði um að gjaldskrá skuli ákveðin þannig að fyrirtækið skili eðlilegum arði af eigin fé. Í athugasemdum er gerð grein fyrir nauðsyn þess að arðsemiskröfur séu gerðar eins og um væri að ræða fyrirtæki á almennum og frjálsum samkeppnismarkaði. Ennfremur kveða lögin á um að fyrirtækið skuli auk orkuframleiðslu og sölu stunda iðnþróun, nýsköpun og hvers kyns viðskipta- og fjármálastarfsemi. Þessu víðtæka hlutverki hefur fyrirtækið sinnt kappsamlega með óbeinni skattlagningu á neytendur og ábyrgð skattborgaranna. Allar ákvarðanir þar að lútandi hafa verið teknar fyrir luktum dyrum með sama hætti og í fyrirtækjum á markaði. Almennar reglur um meðferð skattpeninga og opinbera þátttöku í atvinnurekstri hafa þótt úreltar að mati þeirra sem um hafa vélað. Sams konar lagaákvæði gilda um einokunarrekstur Hitaveitu Suðurnesja. Allir þingflokkar bera ábyrgð á þessari skipan mála. Satt best að segja verður ekki séð að þessi opinberu einokunarfyrirtæki hafi snúið annarri hlið að neytendum en venjuleg einkafyrirtæki. Nýr borgarstjóri í Reykjavík hefur að sönnu lýst því yfir að opinber fyrirtæki af þessu tagi eigi ekki að vera þátttakendur í almennum samkeppnisrekstri. Í samræmi við það rifti Orkuveitan samningsáformum þar að lútandi í fyrra og í ráði er að draga hana út úr áður umdeildri fyrirtækjafjárfestingu. Þrátt fyrir þessa stefnubreytingu hefur Orkuveitan undir núverandi stjórn tekið nokkrar nýjar ákvarðanir um aðild að samkeppnisrekstri. Eftir sem áður verður ekki séð að rök standi til að nota hitaveituskattpeninga Reykvíkinga til skólastarfs á Miðnesheiði, sinna félagslegum verkefnum fyrir íbúa í Reykjanesbæ eða vera grundvöllur samkeppnismismununar í orkusölu til stóriðju. Verð á heitu vatni er hærra en það þyrfti að vera vegna of mikillar samheldni um þetta skipulag.