Póstkort heim Guðmundur Steingrímsson skrifar 29. apríl 2019 07:00 Nú hef ég verið á ferðalagi með konu minni og börnum frá því í janúar um lönd Mið- og Suður-Ameríku. Þessa stundina erum við í Perú á leiðinni til Bólivíu. Við seldum bílinn, leigðum íbúðina og kýldum á það. Við höfum aldrei ferðast svona lengi. Hver er með sinn bakpoka. Ein af uppgötvunum ferðarinnar er sú hversu einfalt það er að lifa með lítið. Maður þarf í rauninni ekki baun, svona frá degi til dags. Auðvitað hafa verið ort mörg ljóð og skrifaðar margar sögur um það hvernig ferðalög fólks eru alltaf líka ferðalög hugans. Í raun veit maður ekki hvernig langt ferðalag mun breyta þankaganginum og sýninni á lífið, ekki frekar en maður veit hvað bíður manns á áður ókönnuðum stöðum. Sérhvert ferðalag er þannig óvissuferð bæði inn á við og út á við.Þrjár uppgötvanir Áður en við lögðum af stað hugsaði ég svolítið um það hvernig kynnin af öllum þessum fjarlægu löndum myndu breyta sýn minni á heimahagana. Tilhneigingin til að spegla aðra menningu í sinni eigin er sterk. Í sólarlandaferðum síðustu aldar fór þessi samanburður yfirleitt þannig fram að fólk skrifaði póstkort heim til Íslands og greindi frá því með tíu upphrópunarmerkjum að áfengi væri fáránlega ódýrt á Spáni og að maður þyrfti ekki að vera í peysu. Það væri heitara úti en inni. Núna er þjóðin veraldarvanari — allir eru á flandri — og uppgötvanir um áfengisverð og veðurfar þykja ekki merkilegar. Trúr þessari gömlu póstkortahefð finnst mér þó viðeigandi að skrifa kort heim og segja frá því hvað ég hef uppgötvað hingað til um Ísland og veröldina. Hér er þrennt:Á Íslandi er þögn Í Mið- og Suður-Ameríku eru endalaus hljóð úti um allt. Öskurapar vekja mann með andfælum á næturnar. Hundar gelta. Hanar gala. Skrítin skordýr gefa frá sér hljóð sem er eins og hátíðni-keðjusög. Fólk í Kólumbíu hlustar á tónlist eins og hækka/lækka takkar landsins séu allir fastir á hæsta. Heyrnartól eru ekki mikið tekin í álfunni. Öskubílar eru með hátalara á sér og blasta einhvers konar teknósalsa í botni klukkan sex á morgnana. Ökumenn í Perú virðast algjörlega sannfærðir um það að umferðin muni ekki fara áfram nema þeir flauti hressilega. Morgnarnir eru eitt allsherjar flautubrjálæði. Maður á ekki að venjast þessu. Þegar ég hugsa um Ísland í þessum samanburði heyri ég lágvært blístur í gnauðandi vindi. Mögulega regn á bárujárnsþaki. Kannski fréttastefið í nálægri íbúð. Klukkutif á vegg. Lítið meira. Einhvern tímann heyrði ég í Vesturbænum nið frá bassa á Gay Pride. Og jú, ég hef heyrt hund gelta. En ef einhver í Vesturbænum væri með hana úti í garði sem gólaði frá þrjú til fimm á næturnar, héldi öskurapa, fimm brjálaða villihunda og hengdi teknógræjur utan á öskubílinn, er ég nokkuð viss um að allt yrði snælduvitlaust í Vesturbæjargrúppunni.Lifi byltingin Leigubílstjórar í Mið- og Suður-Ameríku eru margir miklir grallaraspóar. Þeir vita oft ekki hvar göturnar eru. Eiga yfirleitt ekki skiptimynt. Yppta öxlum yfir skorti á öryggisbeltum. Hótelrekendur eru haldnir svipuðum tilhneigingum. Þeir auglýsa fyrirtaksherbergi á bókunarsíðum, en svo fær maður auðvitað ekki það herbergi við komuna, heldur litla kompu við hliðina á loftræstikerfinu með útsýni á múrvegg. Í veröld hinna gömlu og hverfandi viðskiptahátta skiptir ánægja neytandans ekki næstum því jafnmiklu máli og hún gerir í því umhverfi sem bílapöntunarappið Über og leiguappið Airbnb hafa skapað. Á ferð okkar höfum við notað þessi undur óspart, til einföldunar og þæginda. Á Íslandi ríkir mun meiri tortryggni gagnvart Über og Airbnb en hér suður frá. Über er beinlínis bannað. Hitt má helst ekki. Stjórnvöld og hagsmunaaðilar hafa sameinast um að gera þessum nútímaþjónustuháttum sem lægst undir höfði, enda stórhættulegt að neytendur geti pantað og notið þjónustu á einfaldan hátt, vitað hvað þeir fá og gefið svo dóma á eftir. Hvað þá að þjónustan sé persónuleg, eignum sé deilt og að fólk kynnist jafnvel. Á Íslandi ráða þursar of miklu. Hræddir við nútímann. Þeir eru spenntari fyrir stórskipahöfn í Finnafirði en möguleikum deilihagkerfisins.Mannkyn eitt Ein uppgötvun er þó öðrum fremri hingað til. Við höfum kynnst því að fólk er almennt gott. Þótt böl sé víða lifir kærleikurinn. Það er líka eitthvað magnað við það að ferðast heimshorna á milli og uppgötva að áhugamálin og húmorinn er sá sami. Fólk er að horfa á sömu þættina á Netflix og ég. Og súpan sem við sitjum öll í er líka sú sama: Jökullinn á hinu fræga eldfjalli Cotopaxi er líka að hverfa, rétt eins og ísinn á Snæfellsjökli. Fólkinu í Ekvador finnst það alveg jafnhræðilegt. Spurningin sem blasir við, hún sameinar mannkyn: Hvað ætlum við að gera í því? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Guðmundur Steingrímsson Mest lesið Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa Skoðun Þegar móðir mín kvaddi okkur fyrir einu ári síðan í dag Gísli Hvanndal Jakobsson Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir Skoðun Halldór 21.09.2024 Halldór Skoðun Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Grímulaus grænþvottur Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Snúum hjólunum áfram Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Búðu til pláss – fyrir öll börn Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Framlengjum séreignarleiðina til að vernda heimilin Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Líf án ótta og gjöfin í andlegri vakningu Birna Guðný Björnsdóttir skrifar Skoðun Kenningar úr gildi svo að kirkjan þarf að komast á annað stig Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Dansaðu vindur Berglind Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þessi stórskrítnu norm í óbarnvænu samfélagi Sólveig María Svavarsdóttir skrifar Skoðun Um vaxtahækkanir og verð á hveiti Haukur Skúlason skrifar Skoðun Öryggi byggir á mönnun og launum Jórunn Frímannsdóttir skrifar Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar Skoðun Mammon hefur náð lífeyrissjóðum á sitt band Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Forgangsorkan verður ekki skert Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Umhyggja - hvað er það? Árný Ingvarsdóttir skrifar Sjá meira
Nú hef ég verið á ferðalagi með konu minni og börnum frá því í janúar um lönd Mið- og Suður-Ameríku. Þessa stundina erum við í Perú á leiðinni til Bólivíu. Við seldum bílinn, leigðum íbúðina og kýldum á það. Við höfum aldrei ferðast svona lengi. Hver er með sinn bakpoka. Ein af uppgötvunum ferðarinnar er sú hversu einfalt það er að lifa með lítið. Maður þarf í rauninni ekki baun, svona frá degi til dags. Auðvitað hafa verið ort mörg ljóð og skrifaðar margar sögur um það hvernig ferðalög fólks eru alltaf líka ferðalög hugans. Í raun veit maður ekki hvernig langt ferðalag mun breyta þankaganginum og sýninni á lífið, ekki frekar en maður veit hvað bíður manns á áður ókönnuðum stöðum. Sérhvert ferðalag er þannig óvissuferð bæði inn á við og út á við.Þrjár uppgötvanir Áður en við lögðum af stað hugsaði ég svolítið um það hvernig kynnin af öllum þessum fjarlægu löndum myndu breyta sýn minni á heimahagana. Tilhneigingin til að spegla aðra menningu í sinni eigin er sterk. Í sólarlandaferðum síðustu aldar fór þessi samanburður yfirleitt þannig fram að fólk skrifaði póstkort heim til Íslands og greindi frá því með tíu upphrópunarmerkjum að áfengi væri fáránlega ódýrt á Spáni og að maður þyrfti ekki að vera í peysu. Það væri heitara úti en inni. Núna er þjóðin veraldarvanari — allir eru á flandri — og uppgötvanir um áfengisverð og veðurfar þykja ekki merkilegar. Trúr þessari gömlu póstkortahefð finnst mér þó viðeigandi að skrifa kort heim og segja frá því hvað ég hef uppgötvað hingað til um Ísland og veröldina. Hér er þrennt:Á Íslandi er þögn Í Mið- og Suður-Ameríku eru endalaus hljóð úti um allt. Öskurapar vekja mann með andfælum á næturnar. Hundar gelta. Hanar gala. Skrítin skordýr gefa frá sér hljóð sem er eins og hátíðni-keðjusög. Fólk í Kólumbíu hlustar á tónlist eins og hækka/lækka takkar landsins séu allir fastir á hæsta. Heyrnartól eru ekki mikið tekin í álfunni. Öskubílar eru með hátalara á sér og blasta einhvers konar teknósalsa í botni klukkan sex á morgnana. Ökumenn í Perú virðast algjörlega sannfærðir um það að umferðin muni ekki fara áfram nema þeir flauti hressilega. Morgnarnir eru eitt allsherjar flautubrjálæði. Maður á ekki að venjast þessu. Þegar ég hugsa um Ísland í þessum samanburði heyri ég lágvært blístur í gnauðandi vindi. Mögulega regn á bárujárnsþaki. Kannski fréttastefið í nálægri íbúð. Klukkutif á vegg. Lítið meira. Einhvern tímann heyrði ég í Vesturbænum nið frá bassa á Gay Pride. Og jú, ég hef heyrt hund gelta. En ef einhver í Vesturbænum væri með hana úti í garði sem gólaði frá þrjú til fimm á næturnar, héldi öskurapa, fimm brjálaða villihunda og hengdi teknógræjur utan á öskubílinn, er ég nokkuð viss um að allt yrði snælduvitlaust í Vesturbæjargrúppunni.Lifi byltingin Leigubílstjórar í Mið- og Suður-Ameríku eru margir miklir grallaraspóar. Þeir vita oft ekki hvar göturnar eru. Eiga yfirleitt ekki skiptimynt. Yppta öxlum yfir skorti á öryggisbeltum. Hótelrekendur eru haldnir svipuðum tilhneigingum. Þeir auglýsa fyrirtaksherbergi á bókunarsíðum, en svo fær maður auðvitað ekki það herbergi við komuna, heldur litla kompu við hliðina á loftræstikerfinu með útsýni á múrvegg. Í veröld hinna gömlu og hverfandi viðskiptahátta skiptir ánægja neytandans ekki næstum því jafnmiklu máli og hún gerir í því umhverfi sem bílapöntunarappið Über og leiguappið Airbnb hafa skapað. Á ferð okkar höfum við notað þessi undur óspart, til einföldunar og þæginda. Á Íslandi ríkir mun meiri tortryggni gagnvart Über og Airbnb en hér suður frá. Über er beinlínis bannað. Hitt má helst ekki. Stjórnvöld og hagsmunaaðilar hafa sameinast um að gera þessum nútímaþjónustuháttum sem lægst undir höfði, enda stórhættulegt að neytendur geti pantað og notið þjónustu á einfaldan hátt, vitað hvað þeir fá og gefið svo dóma á eftir. Hvað þá að þjónustan sé persónuleg, eignum sé deilt og að fólk kynnist jafnvel. Á Íslandi ráða þursar of miklu. Hræddir við nútímann. Þeir eru spenntari fyrir stórskipahöfn í Finnafirði en möguleikum deilihagkerfisins.Mannkyn eitt Ein uppgötvun er þó öðrum fremri hingað til. Við höfum kynnst því að fólk er almennt gott. Þótt böl sé víða lifir kærleikurinn. Það er líka eitthvað magnað við það að ferðast heimshorna á milli og uppgötva að áhugamálin og húmorinn er sá sami. Fólk er að horfa á sömu þættina á Netflix og ég. Og súpan sem við sitjum öll í er líka sú sama: Jökullinn á hinu fræga eldfjalli Cotopaxi er líka að hverfa, rétt eins og ísinn á Snæfellsjökli. Fólkinu í Ekvador finnst það alveg jafnhræðilegt. Spurningin sem blasir við, hún sameinar mannkyn: Hvað ætlum við að gera í því?
Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun
Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Davíð Oddsson stendur ekki við eigin ritsjórnarstefnu - Þolir og birtir ekki gagnrýni á eigin skrif Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Álit Einhverfupaunksins um ABA meðferð og kennslu á Íslandi Sigrún Ósk Stefánsdóttir skrifar
Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason Skoðun