Er ráðlagt að slitastjórnarmenn séu skipaðir skiptastjórar? Diljá Helgadóttir skrifar 23. júlí 2019 14:51 Í grein þessari verður sjónum beint að því hvort það sé ráðlagt að slitastjórnarmenn fallinna fjármálafyrirtækja séu skipaðir skiptastjórar þeirra? Sú umfjöllun snýr m.a. að hæfi skiptastjóra auk þess verður fjallað um afleiðingar vanhæfis og því velt upp hvort rétt sé að skipa slitastjórnarmenn fallinna fjármálafyrirtækja sem skiptastjóra þegar bú þeirra eru tekin til skipta. En slíkt hefur raunar tíðkast í framkvæmd. Að sama skapi rýnir höfundur stuttlega í dóm Hæstaréttar Hrd. 12. júní 2019 í máli nr. 20/2019 (Þb. Saga Capital hf. gegn F fasteignafélagi ehf.). Þar bendir Hæstiréttur á að úr ágreiningi um þóknun slitastjórnarmanna fyrir störf í þágu slitabús verði ekki leyst í máli sem rekið er eftir ákvæðum 5. þáttar laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. (hér skammstöfuð „gþl.“), heldur hefði þrotabú félagsins, ef það vildi ekki una ráðstöfunninni, þurft að höfða mál til riftunar og endurheimtu á þóknunni til slitastjórnarmannanna eftir reglum XX. kafla gþl. Sú nálgun er athyglisverð þar sem tveir slitastjórnarmannanna voru skipaðir skiptastjórar félagsins og verður að telja afar ólíklegt að slíkir aðilar krefjist riftunar á ráðstöfun sem fól í sér þóknanir til þeirra sjálfra.Almenn og sérstök hæfisskilyrði skiptastjóra Nauðsynlegt er að þeir aðilar sem falin er meðferð þrotabúa, njóti almenns trausts og virðingar. Í 2. mgr. 75. gr. gþl. er fjallað um almenn og sérstök hæfisskilyrði til þess að gegna starfi skiptastjóra, en ekki verður vikið að almennu hæfisskilyrðunum hér. Hvað varðar sértök hæfisskilyrði þá má enginn starfa við meðferð búsins, sem væri vanhæfur dómari í einkamáli sem þrotamaðurinn eða sá sem á kröfu á hendur þrotabúinu ætti aðild að eða ef félag eða stofnun sem er til gjaldþrotaskipta, í einkamáli sem stjórnarmenn félagsins eða starfsmenn sem hafa haft daglega að stjórn félagsins eða stofnunarinnar með höndum ættu aðild að, sbr. 4-6. tl. 2. mgr. 75. gr. gþl. Af þessu má ráða að ákvæðum laga um meðferð einkamála nr. 91/1991 (hér eftir skammstöfuð „eml“) um sérstakt hæfi dómara verði beitt um hæfi skiptastjóra. Afleiðingar vanhæfis Afleiðingar vanhæfis eru þær, að skiptastjóri getur ekki sinnt starfi sínu. Það á því ekki að skipa vanhæfan mann og hafi hann þegar verið skipaður, ber að láta hann hætta störfum um leið og ástæður vanhæfis liggja fyrir eða verða þekktar. Krefjist skiptastjóri ekki sjálfur lausnar frá starfanum skal héraðsdómari víkja honum úr starfi eftir ákvæðum 2. mgr. 76. gr. gþl. með úrskurði ef þarf. Í dönskum rétti er lagt til grundvallar að þeir samningar sem skiptastjóri hefur gert fyrir hönd búsins á meðan hann fór með það kunni að vera ógildir ef vanhæfisástæður teljast hafa sett mark sitt á samninginn og viðsemjandinn var grandsamur. Sennilega væri unnt að ógilda slíka samninga á grundvelli III. kafla laga nr. 7/1936 um samningsgerð, umboð og ógilda löggerninga. Kröfuhafar geta einnig borið upp skriflegar aðfinnslur við störf skiptastjóra við héraðsdóm og krafist þess að skiptastjóra verði vikið úr starfi með úrskurði, sbr. 1. mgr. 76. gr. gþl. Aðeins kröfuhafar geta haft uppi aðfinnslur við störf skiptastjóra, sbr. Hrd. 30. mars 2017 í máli nr. 156/2017. Í málinu var staðfest að þrotamaður sem ekki á kröfu á hendur búinu, hefur ekki heimild til að krefjast úrskurðar dómara um hvort víkja beri skiptastjóra úr starfi sökum vanhæfis, sbr. 2. málsl. 3. mgr. 76. gr. gþl. Ef atvik eru á hinn bóginn þau að skiptastjóri tengist kröfuhafa á hendur þrotabúinu og það varðar þannig aðeins afmarkað verk og hefur engin áhrif á önnur störf, má fara þá leið að skipa annan mann til að leysa þetta tiltekna verk af hendi, sbr. 5. mgr. 75. gr. gþl. Í því sambandi verður héraðsdómari að skipa annan mann sem fullnægir hæfisskilyrðunum til þessara starfa með bókun í þingbók. Í framkvæmd er talað um að ad hoc skiptastjóri sé skipaður, en það kann að vera að hann þurfi að taka afstöðu til ákveðinna krafna eða höfða riftunarmál vegna framangreinds. Að auki má benda á að aðili sem hefur verið til aðstoðar þrotabúinu á fyrri stigum, s.s. aðstoðarmaður við greiðslustöðvun, getur ekki komið til álita sem skiptastjóri vegna tengsla sinna við þrotamanninn, sbr. b-lið 5. gr. eml.Slitastjórnarmenn og skiptastjórar Í kjölfar efnahagshrunsins skipuðu dómstólar hiklaust slitastjórnarmenn fallinna fjármálafyrirtækja skiptastjóra, ef kom til gjaldþrots þeirra. Samkvæmt 4. mgr. 101. gr. laga um fjármálafyrirtæki nr. 161/2002 gilda reglur um skiptastjóra við gjaldþrotaskipti um skipun slitastjórnar nema á annan veg sé mælt í lögunum. Sumir skiptastjórar höfðu verið aðstoðarmenn í greiðslustöðvun þeirra. Höfundur gagnrýnir þessa framkvæmd. Slitastjórnarmaður fjármálafyrirtækis er augljóslega í þeirri stöðu, að hann myndi teljast vanhæfur til að vera dómari í einkamáli sem fyrirtækið væri aðili að. Er því ljóst að slíkur aðili hefði ekki átt að koma til álita sem skiptastjóri viðkomandi fjármálafyrirtækisins ef það yrði tekið til gjaldþrotaskipta. Dómur Hæstaréttar Hrd. 12. júní 2019 í máli nr. 20/2019 rennir stoðum undir þá ályktun höfundar að ekki sé ráðlagt að skipa slitastjórnarmenn sem skiptastjóra viðkomandi fjármálafyrirtækis. Eins og áður er rakið, var í málinu krafist að ógilt væri ákvörðun kröfuhafafundar, sem haldinn var við slitameðferð á Saga Capital hf. þann 15. apríl 2016, um greiðslu þóknana til slitastjórnar félagsins. Hæstiréttur vísaði málinu frá héraðsdómi á þeim grundvelli að engin stoð væri fyrir því í lögum nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki eða gþl. að reka dómsmál á hendur slitastjórnarmönnum í þeim búningi sem ágreiningurinn var klæddur, þ.e. sem ágreining um þóknunina, sem slitastjórnarmenn greiddu sér á grundvelli ákvörðunar kröfuhafafundarins í Saga Capital hf. þann 15. apríl 2016. Þá bendir Hæstiréttur á að þrotabú félagsins, verði að leita riftunar á ráðstöfuninni eftir reglum XX. kafla gþl. vilji það ekki una henni. Í þessu sambandi er rétt að benda á að heimild til riftunar er háð tímanlegum viðmiðunum fyrir frestdag. Gæta þarf einnig að því að dómsmál til að koma fram riftun þarf að höfða áður en sex mánuðir eru liðnir frá því skiptastjóri átti þess kost að gera riftunarkröfuna, sbr. 1. mgr. 148. gr. gþl. Frestur þessi byrjar þó aldrei að líða fyrr en við lok kröfulýsingarfrests. Úrskurður um gjaldþrotaskipti Saga Capital var kveðinn upp þann 19. janúar 2018 og því ljóst að tímafrestirnir til þess að koma fram riftun er liðnir og riftun verður því eigi komið fram. Hverjar eru þá afleiðingarnar? Eins og fyrr sagði eru skiptastjórar ekki líklegir til þess að vilja rifta eigin þóknun. Velta má því upp hvort íslenska ríkið gæti orðið skaðabótaskylt (að því gefnu að tjón sé fyrir hendi) þar sem það er látið viðgangast að skipa slitastjórnarmenn sem skipastjóra. Höfundur er lögfræðingur Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Diljá Helgadóttir Dómsmál Gjaldþrot Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal Skoðun Skoðun Skoðun Lénsherratímabilið er hafið Einar G Harðarson skrifar Skoðun Þéttur eða þríklofinn Sjálfstæðisflokkur Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Bras og brall við gerð Brákarborgar Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Auðlindarentan heim í hérað Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Héraðsvötn og Kjalölduveitu í nýtingarflokk Jens Garðar Helgason,Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar Skoðun Hvað kosta mannréttindi? Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? I: Frá kennslustofu til stafbókar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Hvers vegna ekki bókun 35? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun 1 stk. ísl. ríkisborgararéttur - kr. 1,600 Róbert Björnsson skrifar Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Hoppað yfir girðingarnar Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Sjá meira
Í grein þessari verður sjónum beint að því hvort það sé ráðlagt að slitastjórnarmenn fallinna fjármálafyrirtækja séu skipaðir skiptastjórar þeirra? Sú umfjöllun snýr m.a. að hæfi skiptastjóra auk þess verður fjallað um afleiðingar vanhæfis og því velt upp hvort rétt sé að skipa slitastjórnarmenn fallinna fjármálafyrirtækja sem skiptastjóra þegar bú þeirra eru tekin til skipta. En slíkt hefur raunar tíðkast í framkvæmd. Að sama skapi rýnir höfundur stuttlega í dóm Hæstaréttar Hrd. 12. júní 2019 í máli nr. 20/2019 (Þb. Saga Capital hf. gegn F fasteignafélagi ehf.). Þar bendir Hæstiréttur á að úr ágreiningi um þóknun slitastjórnarmanna fyrir störf í þágu slitabús verði ekki leyst í máli sem rekið er eftir ákvæðum 5. þáttar laga nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti o.fl. (hér skammstöfuð „gþl.“), heldur hefði þrotabú félagsins, ef það vildi ekki una ráðstöfunninni, þurft að höfða mál til riftunar og endurheimtu á þóknunni til slitastjórnarmannanna eftir reglum XX. kafla gþl. Sú nálgun er athyglisverð þar sem tveir slitastjórnarmannanna voru skipaðir skiptastjórar félagsins og verður að telja afar ólíklegt að slíkir aðilar krefjist riftunar á ráðstöfun sem fól í sér þóknanir til þeirra sjálfra.Almenn og sérstök hæfisskilyrði skiptastjóra Nauðsynlegt er að þeir aðilar sem falin er meðferð þrotabúa, njóti almenns trausts og virðingar. Í 2. mgr. 75. gr. gþl. er fjallað um almenn og sérstök hæfisskilyrði til þess að gegna starfi skiptastjóra, en ekki verður vikið að almennu hæfisskilyrðunum hér. Hvað varðar sértök hæfisskilyrði þá má enginn starfa við meðferð búsins, sem væri vanhæfur dómari í einkamáli sem þrotamaðurinn eða sá sem á kröfu á hendur þrotabúinu ætti aðild að eða ef félag eða stofnun sem er til gjaldþrotaskipta, í einkamáli sem stjórnarmenn félagsins eða starfsmenn sem hafa haft daglega að stjórn félagsins eða stofnunarinnar með höndum ættu aðild að, sbr. 4-6. tl. 2. mgr. 75. gr. gþl. Af þessu má ráða að ákvæðum laga um meðferð einkamála nr. 91/1991 (hér eftir skammstöfuð „eml“) um sérstakt hæfi dómara verði beitt um hæfi skiptastjóra. Afleiðingar vanhæfis Afleiðingar vanhæfis eru þær, að skiptastjóri getur ekki sinnt starfi sínu. Það á því ekki að skipa vanhæfan mann og hafi hann þegar verið skipaður, ber að láta hann hætta störfum um leið og ástæður vanhæfis liggja fyrir eða verða þekktar. Krefjist skiptastjóri ekki sjálfur lausnar frá starfanum skal héraðsdómari víkja honum úr starfi eftir ákvæðum 2. mgr. 76. gr. gþl. með úrskurði ef þarf. Í dönskum rétti er lagt til grundvallar að þeir samningar sem skiptastjóri hefur gert fyrir hönd búsins á meðan hann fór með það kunni að vera ógildir ef vanhæfisástæður teljast hafa sett mark sitt á samninginn og viðsemjandinn var grandsamur. Sennilega væri unnt að ógilda slíka samninga á grundvelli III. kafla laga nr. 7/1936 um samningsgerð, umboð og ógilda löggerninga. Kröfuhafar geta einnig borið upp skriflegar aðfinnslur við störf skiptastjóra við héraðsdóm og krafist þess að skiptastjóra verði vikið úr starfi með úrskurði, sbr. 1. mgr. 76. gr. gþl. Aðeins kröfuhafar geta haft uppi aðfinnslur við störf skiptastjóra, sbr. Hrd. 30. mars 2017 í máli nr. 156/2017. Í málinu var staðfest að þrotamaður sem ekki á kröfu á hendur búinu, hefur ekki heimild til að krefjast úrskurðar dómara um hvort víkja beri skiptastjóra úr starfi sökum vanhæfis, sbr. 2. málsl. 3. mgr. 76. gr. gþl. Ef atvik eru á hinn bóginn þau að skiptastjóri tengist kröfuhafa á hendur þrotabúinu og það varðar þannig aðeins afmarkað verk og hefur engin áhrif á önnur störf, má fara þá leið að skipa annan mann til að leysa þetta tiltekna verk af hendi, sbr. 5. mgr. 75. gr. gþl. Í því sambandi verður héraðsdómari að skipa annan mann sem fullnægir hæfisskilyrðunum til þessara starfa með bókun í þingbók. Í framkvæmd er talað um að ad hoc skiptastjóri sé skipaður, en það kann að vera að hann þurfi að taka afstöðu til ákveðinna krafna eða höfða riftunarmál vegna framangreinds. Að auki má benda á að aðili sem hefur verið til aðstoðar þrotabúinu á fyrri stigum, s.s. aðstoðarmaður við greiðslustöðvun, getur ekki komið til álita sem skiptastjóri vegna tengsla sinna við þrotamanninn, sbr. b-lið 5. gr. eml.Slitastjórnarmenn og skiptastjórar Í kjölfar efnahagshrunsins skipuðu dómstólar hiklaust slitastjórnarmenn fallinna fjármálafyrirtækja skiptastjóra, ef kom til gjaldþrots þeirra. Samkvæmt 4. mgr. 101. gr. laga um fjármálafyrirtæki nr. 161/2002 gilda reglur um skiptastjóra við gjaldþrotaskipti um skipun slitastjórnar nema á annan veg sé mælt í lögunum. Sumir skiptastjórar höfðu verið aðstoðarmenn í greiðslustöðvun þeirra. Höfundur gagnrýnir þessa framkvæmd. Slitastjórnarmaður fjármálafyrirtækis er augljóslega í þeirri stöðu, að hann myndi teljast vanhæfur til að vera dómari í einkamáli sem fyrirtækið væri aðili að. Er því ljóst að slíkur aðili hefði ekki átt að koma til álita sem skiptastjóri viðkomandi fjármálafyrirtækisins ef það yrði tekið til gjaldþrotaskipta. Dómur Hæstaréttar Hrd. 12. júní 2019 í máli nr. 20/2019 rennir stoðum undir þá ályktun höfundar að ekki sé ráðlagt að skipa slitastjórnarmenn sem skiptastjóra viðkomandi fjármálafyrirtækis. Eins og áður er rakið, var í málinu krafist að ógilt væri ákvörðun kröfuhafafundar, sem haldinn var við slitameðferð á Saga Capital hf. þann 15. apríl 2016, um greiðslu þóknana til slitastjórnar félagsins. Hæstiréttur vísaði málinu frá héraðsdómi á þeim grundvelli að engin stoð væri fyrir því í lögum nr. 161/2002 um fjármálafyrirtæki eða gþl. að reka dómsmál á hendur slitastjórnarmönnum í þeim búningi sem ágreiningurinn var klæddur, þ.e. sem ágreining um þóknunina, sem slitastjórnarmenn greiddu sér á grundvelli ákvörðunar kröfuhafafundarins í Saga Capital hf. þann 15. apríl 2016. Þá bendir Hæstiréttur á að þrotabú félagsins, verði að leita riftunar á ráðstöfuninni eftir reglum XX. kafla gþl. vilji það ekki una henni. Í þessu sambandi er rétt að benda á að heimild til riftunar er háð tímanlegum viðmiðunum fyrir frestdag. Gæta þarf einnig að því að dómsmál til að koma fram riftun þarf að höfða áður en sex mánuðir eru liðnir frá því skiptastjóri átti þess kost að gera riftunarkröfuna, sbr. 1. mgr. 148. gr. gþl. Frestur þessi byrjar þó aldrei að líða fyrr en við lok kröfulýsingarfrests. Úrskurður um gjaldþrotaskipti Saga Capital var kveðinn upp þann 19. janúar 2018 og því ljóst að tímafrestirnir til þess að koma fram riftun er liðnir og riftun verður því eigi komið fram. Hverjar eru þá afleiðingarnar? Eins og fyrr sagði eru skiptastjórar ekki líklegir til þess að vilja rifta eigin þóknun. Velta má því upp hvort íslenska ríkið gæti orðið skaðabótaskylt (að því gefnu að tjón sé fyrir hendi) þar sem það er látið viðgangast að skipa slitastjórnarmenn sem skipastjóra. Höfundur er lögfræðingur
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun
Skoðun Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir skrifar
Skoðun Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir skrifar
Skoðun Eru borgir barnvænar? Þétting byggðar og staða barna í skipulagi Lára Ingimundardóttir skrifar
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar
„Elska skaltu náunga þinn“ – gegn rasisma, hatri og sögufölsunum öfga hægrisins Guðrún Ósk Þórudóttir Skoðun
Ósk um sérbýli, garð og rólegt umhverfi dregur fólk frá höfuðborgarsvæðinu Margrét Þóra Sæmundsdóttir Skoðun
Getur uppbyggilegur fréttaflutningur aukið velsæld í íslensku samfélagi? Ása Fríða Kjartansdóttir, Dóra Guðrún Guðmundsdóttir Skoðun