Hvetja neyt­endur til að vera á varð­bergi eftir ára­mót

Þetta er meðal þess sem fram kemur á vef Samkeppniseftirlitsins. Líkt og fram hefur komið samþykkti Alþingi lög um kílómetragjald á ökutæki. Samhliða eru eldsneytisgjöld og vörugköld á bensíni felld niður ásamt olíugjaldi, en kolefnisgjald hækkað. Gert sé ráð fyrir því að verð olíufélaganna á eldsneyti geti lækkað til muna eða sem nemi 30 til 35 prósentum. Breytingarnar taka gildi 1. janúar 2026.

Beini viðskiptum annað ef grunsemdir vakna

„Viðbrögð olíufélaganna við breytingunum nú um áramótin eru prófsteinn á samkeppni á eldsneytismarkaðnum. Í virku samkeppnisumhverfi geta breytingar af þessu tagi skapað umrót og tækifæri fyrir keppinauta til að vinna markaðshlutdeild með verðsamkeppni. Frá sjónarhóli viðskiptavina er alger lágmarkskrafa að lækkun við gildistöku breytinganna samsvari að fullu lækkun hinna opinberu gjalda. Jafnframt er brýnt að lækkunin raungerist yfir lengra tímabil.“

Þannig eigi viðskiptavinir ekki að þurfa að una því ef keppinautar á markaðnum hafi aukið álagningu sína frá því að þeim var ljóst að breytingarnar voru framundan. Þá segir Samkeppniseftirlitið að það væri einnig óviðunandi ef álagning myndi hækka í framhaldi af breytingunum án þess að málefnanlegar forsendur liggi þar aðbaki.

„Ákveðin hætta er á því að verðvitund viðskiptavina verði skert í kjölfar breytinganna, sem getur skapað tækifæri til hækkunar. Samkeppniseftirlitið hvetur jafnframt neytendur og aðra viðskiptavini olíufélaganna til að vera á varðbergi og fylgjast með því að lækkunin skili sér til þeirra. Það geta þeir m.a. gert með því að beina viðskiptum til þeirra félaga sem skila lækkuninni að fullu í verðlag eldsneytis.“

Fylgjast með ásamt fleiri aðilum

Þá segir Samkeppniseftirlitið að í samræmi við tilmæli meirihluta efnahags- go viðskiptanefndar og fjármála- og efnahagsráðherra muni Samkeppniseftirlitið verða í samskiptum við ASÍ, FÍB og Neytendasamtökin vegna umræddra breytinga. Þá muni eftirlitið leita upplýsinga hjá fjármála- og efnahagsráðherra um það hvernig hann hyggist tryggja að neytendur verði upplýstir um þróun á eldsneytisverði. Samkeppniseftirlitið hafi bent á það í umsögnum við frumvarp um kílómetragjald að fákeppni væri til staðar og vísbendingar um takmarkaða samkeppni á eldsneytismarkaði.

„Þá mun Samkeppniseftirlitið afla upplýsinga og gagna hjá olíufélögunum, eftir því sem tilefni er til, í því skyni að leggja mat á þróun samkeppni á eldsneytismarkaði. Bakgrunnsupplýsingar Í umsögnum til efnahags- og viðskiptanefndar hefur Samkeppniseftirlitið bent á að fyrri rannsóknir þess á eldsneytismarkaðnum gefi til kynna skort á samkeppni.“

Jákvæðar breytingar ekki gengið eftir

Samkeppniseftirlitið hafi 2015 birt skýrslu vegna markaðsrannsóknar á eldsneytismarkaðnum þar sem komið hafi fram að í smásölu á bifreiðaeldsneyti væru aðstæður til þegjandi samhæfingar milli olíufélaganna, það er að þau tækju gagnkvæmt tillit til hvers annars varðandi meðal annars verðlagningu.

„Til marks um þetta væri hátt verð og álagning (án skatta og annarra opinberra gjalda) í samanburði við önnur ríki, þrátt fyrir að tekið væri tillit til markaðsaðstæðna og afslátta. Einnig að verð bifreiðaeldsneytis fylgdi betur hækkun innkaupsverðs en lækkun. Þá var vísað til þess að olíufélögin störfuðu á öllum stigum markaðarins og væru því lóðrétt samþætt. Hefðu þau hvata og getu til þess að útiloka nýja keppinauta og neita þeim um eldsneyti í heildsölu eða aðgangi að birgðarými.“

Þá hafi eftirlitið fjallað um breytingar í skýrslu 2020 vegna innkomu Costco á markaðinn, þó ekki hafi verið unnt að fullyrða um hver endanleg áhrif yrðu.

„Ljóst er að frá árinu 2020 hafa sumar þeirra jákvæðu breytinga sem fjallað var skýrslunni ekki gengið eftir. Nefna má að sala Festi á Dælunni til nýs keppinautar, á grundvelli skilyrða í sátt vegna samruna N1 og Festi, skilaði ekki tilætluðum árangri, þar sem nýr keppinautur hvarf af markaði árið 2021. Þá hafa aðgerðir til þess að greiða fyrir heildsölu á eldsneyti til mögulegra nýrra þátttakenda á markaði ekki skilað árangri.“