Hvatti þing­menn til að halda ekki á­fram að setja met í málþófi

Síðasta þing einkenndist af sögulegu málþófi stjórnarandstöðunnar til þess að stöðva frumvarp ríkisstjórnarinnar um hækkun veiðigjalda. Málþófinu lauk ekki fyrr en forseti Alþingis beitti lítt notuðu ákvæði þingskapa til þess að takmarka ræðutíma þingmanna og þvinga fram atkvæðagreiðslu um frumvarpið.

Hart var deilt um ákvörðunina um að beita ákvæðinu sem hafði ekki verið virkjað um áratugaskeið. Stjórnarandstaðan sakaði ríkisstjórnina um andlýðræðisleg vinnubrögð og um að hefta málfrelsi hennar.

Líkur eru á því að málþóf hefjist aftur á þingi á næstunni þar sem ríkisstjórnin hyggst leggja fram frumvarp um svonefnda bókun 35 á haustþingi. Miðflokksmenn héldu uppi málþófi um það á fyrra þingi. Kristrún Frostadóttir, forsætisráðherra, útilokaði ekki að ákvæði þingskapalaga yrði aftur beitt til að stöðva slíkt málþóf þegar hún kynnti þingmál stjórnarinnar í morgun.

Halla Tómasdóttir, forseti, virtist taka afstöðu gegn málþófi almennt þegar hún ávarpaði þingmenn við setningu Alþingis í dag. Sagðist hún vonast til þess að þingmönnum bæri gæfa til þess að setja þingstörfunum skynsamlegan ramma sem tryggði í senn málfrelsi og framgang lýðræðisins í þeim málum þar sem ágreiningur væri mestur.

„Hugsanlega er tímabært að hugleiða breytingar á þingskapalögum, jafnvel á stjórnarskránni. Það má og á ekki að vera keppikefli háttvirts Alþingis að halda áfram að setja met í málþófi. En um leið ber því skylda til að vera vettvangur fyrir heilbrigða og gagnrýna umræðu,“ sagði forsetinn.

Skoðanakannanir um málþóf bentu til þess að það væri almennt óvinsælt. Þannig sögðust sextíu prósent svarenda í könnun í júní vilja að Alþingi setti sér reglur sem kæmu í veg fyrir það.

Varaði við áhrifum djúpfalsana á traust í samfélaginu

Virðing og traust voru grunnstefið í ávarpi forsetans. Harmaði hann hatramma orðræðu í samfélaginu, ekki síst á samfélagsmiðlum. Sérstaklega þyrftu þingmenn að gæta orða sinna þegar þær tækjust á þar sem þeir slægju tóninn fyrir aðra landsmenn um hvað mætti og hvað mætti ekki í orðræðunni.

„Traust er grunnstoð heilbrigðis lýðræðis og sjálfs samfélagssáttmálans. Rýrnun þess ber að taka alvarlega,“ sagði Halla sem vísaði til dvínandi trausts til stofnana og lýðræðishefða.

Gervigreindarbyltingin hefði heldur aukið vandann. Nú væru djúpfalsanir orðnar svo trúverðugar að tímabært væri að setja þeim eðlileg mörk áður en illa færi. Þá vektu ofskynjanir og háskaleg meðferð spjallmenna á staðreyndum ugg.

„Sumir sem tjá sig um þessi efni telja að best sé að trúa og treysta engu og engum. Því er ég ósammála. Það getur ekki verið rétta svarið. En hvernig getum við áfram rætt um og leyst stór og flókin úrslausnarefni í þessu umhverfi? Hvernig getum við tryggt að almenningur treysti stofnunum samfélagsins, fullyrðingum stjórnmálafólks, vitnisburði fjölmiðla, úrslitum kosninga? Hvernig greinum við á milli falsfrétta og sannleika?“ sagði forsetinn.

Sundurlyndi væri það sem stæði fólki helst fyrir þrifum og ylli því stundum að einstaklingar ættu erfitt með að tala og vinna saman í þágu þjóðarinnar, jafnvel þeir sem deildu jafnan sömu grundvallarskoðunum.

„Ábyrgðin á að slíkt samtal og samstarf blessist hvílir á okkur öllum, lýðræðislega kjörnum fulltrúum, ekki síst hér á Alþingi.“