Fækkum kennurum um 90% Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar 29. mars 2025 12:01 Gervigreind í íslensku skólakerfi: Skynsöm fjárfesting fyrir betra nám, hagkvæmari rekstur og samfélag framtíðarinnar. Ísland býr að einu besta menntakerfi heims, gjaldfrjálsu, aðgengilegu og byggðu á jöfnuði. Við höfum löngum tekið tækninýjungum opnum örmum, hvort sem það voru vasareiknir, töflureiknir eða stafrænar kennslubækur. Þessar tæknibreytingar lögðu ekki skólakerfið á hliðina, þær þróuðu það. Nú er komin til sögunnar ný og öflugri tækni: gervigreind (AI). Þetta er ekki bara enn ein tækni nýjungin, þetta er líklega stærsta umbreyting menntunar frá tímum prentvélarinnar. Ísland hefur einstakt tækifæri og ábyrgð til að sýna heiminum hvernig gervigreind getur gert opinbera menntun bæði snjallari, sanngjarnari og hagkvæmari. En við verðum að bregðast við núna. Gervigreindarbyltingin er þegar hafin, og þau lönd sem bregðast við of seint munu dragast aftur úr. Ísland, með sína litlu en tæknilega þenkjandi þjóð, sterka innviði og sveigjanleika, hefur alla burði til að verða leiðandi í þessari byltingu. 90% markmiðið: Djörf framtíðarsýn fyrir snjallari skóla Er þetta raunhæft: gervigreind gæti í framtíðinni leitt til þess að hefðbundnum kennarastöðum fækki um allt að 90%. Þetta snýst ekki um að vanmeta kennara, heldur um að þróa hlutverk þeirra og nýta tæknina til að skila persónubundnu, árangursríku og sveigjanlegu námi fyrir alla nemendur. Gervigreind getur nú þegar séð um: Sjálfvirka einkunnagjöf og tafarlausa svörun Námsaðlögun að getu og hraða hvers nemanda Greiningu á námsframvindu í rauntíma Fjöltyngt námsefni og stafræna kennslu Persónulega leiðsögn í námsgreinum eins og stærðfræði, náttúrufræði og tungumálum Á næstu 10–15 árum gæti gervigreind orðið meginform kennslu í flestum bóklegum greinum, þar sem kennarar þróast yfir í hlutverk leiðbeinenda með áherslu á tilfinningalegt innsæi og siðfræði. Þetta er ekki aðeins hagkvæmt, heldur eykur þetta líka gæði menntunar og ekki síst bætir líðan nemenda og þroskar. Af hverju Ísland?Mikil stafræna hæfni: Ísland er þegar með háþróað fjarskiptanet og almenningur er tæknivæddur.Kennaraskortur: Sérstaklega í dreifbýli er erfitt að fá sérfræðikennara í allar greinar.Jöfnuður í aðgengi: Nemendur á höfuðborgarsvæðinu hafa oft betra námsframboð en nemendur í dreifbýli.Smæð þjóðarinnar = sveigjanleiki: Við getum prófað og aðlagað hraðar en flest önnur lönd. Tímasettur vegvísir að umbreytingu1. áfangi: 2025–2027 – Tilraunir og undirbúningur Tilraunaverkefni í 3–5 sveitarfélögum Notkun gervigreindar í stærðfræði, náttúrufræði og tungumálakennslu Sjálfvirk umsýsla og skráning Samfélagsleg umræða um siðferði, hlutverk kennara og gagnsæiÁætluð sparnaður: 5–10% af kostnaði við menntun 2. áfangi: 2028–2030 – Skölun og útvíkkun Notkun gervigreindar í öllum framhaldsskólum 20–30% fækkun kennara í bóklegum greinum Gervigreindar kerfi fyrir námsframvindu og aðlögun Sparnaður: 15–25% 3. áfangi: 2030–2035 – Djúp samþætting Gervigreind tekur yfir meginhluta bóklegs náms Kennarar verða stuðningsaðilar, leiðbeinendur með áherslu á innsæi og siðferði 60–80% fækkun í hefðbundinni kennsluSparnaður: 30–40% Eftir 2035 – Ísland sem brautryðjandi Gervigreind verður aðalnámstæki í flestum greinum 90% fækkun í hefðbundinni kennslu í bóklegum fögum Fjármunir nýttir í geðheilbrigði, innviði og ævilangt námHeildarsparnaður: allt að 50% Hvernig hjálpar þetta nemandanum? „Ég hélt ég væri bara léleg í stærðfræði. En gervigreindin hjálpar mér að skilja hana á minn hátt. Nú finnst mér þetta gaman!“ Íslenskir nemendur, hvar sem þeir búa: Fá námsupplifun sniðna að sínum hæfileikum og hraða Fá aðgang að kennslu allan sólarhringinn Fá sjálfvirka svörun og markvissar leiðréttingar Læra á þann hátt sem hentar þeim: myndrænt, munnlega, hljóðrænt eða með leik Dæmi frá MIT og öðrum leiðandi löndum MIT og aðrar virtar stofnanir nýta nú þegar gervigreind í opnum námsleiðum eins og MITx og OpenCourseWare. Þar kennir gervigreind, gefur einkunnir, aðlagar námsefni og styður nemendur án þess að þörf sé á hefðbundnum kennara. Lönd eins og Singapúr, Kína og Sameinuðu arabísku furstadæmin eru að innleiða gervigreind á landsvísu. Ef Ísland bregst ekki við núna gæti íslenskir nemendur orðið eftir á í hnattrænni samkeppni. Aðgengi og jöfnuður: Enginn skilinn eftir Gervigreind stuðlar að sanngirni og aðgengi: Nemendur með lesblindu fá hljóðstuðning og einfaldari texta Nemendur með ADHD fá styttri verkefni og kennslu í gegnum leik Nemendur í dreifbýli fá sömu gæði og sama framboð og þeir á höfuðborgarsvæðinu Nemendur með íslensku sem annað tungumál fá fjöltyngt nám Nýtt hlutverk kennara: Minni kennsla – meira samhengi Kennarar verða áfram ómissandi — en hlutverk þeirra breytist: Frá fræðslu → til leiðsagnar Frá prófagerð → til samskipta og stuðnings Frá einhliða miðlun → til umræðu, samkenndar og siðferðislegrar og tilfinningalegrar kennslu. „Ég eyði minni tíma í að gefa einkunnir og meiri tíma í að tala við nemendur mína,“. Siðferði, gagnsæi og traust Innleiðing þarf að vera ábyrg og í takt við íslensk gildi: Vernda persónugögn og friðhelgi nemenda Halda mannlegu eftirliti með námsferlum Tryggja að allir nemendur hafi aðgang að tækninni. Þróa íslensk gervigreindartól, á íslensku og fyrir íslenskar aðstæður Kostnaðurinn við að gera ekki neitt Viðvarandi kennaraskortur Vaxandi kostnaður við úrelt kerfi Nemendur útskrifast óundirbúnir fyrir framtíðarvinnumarkað Vaxandi ójöfnuður milli byggðarlaga Það að sitja hjá er áhættusamara en að innleiða nýjungar. Sparnaðurinn nýtist síðan til að bjóða enn betri þjónustu. Hvað vinnum við sem samfélag? 🏫 Betri námsárangur💰 Sparnaður fyrir sveitarfélög og ríkið🌍 Ísland sem leiðandi afl í menntunartækni🎓 Jafnt aðgengi fyrir alla nemendur🧠 Kennarar í dýrmætari og mikilvægari hlutverkum🇮🇸 Framtíðar samfélag Tíminn til að bregðast við er núna Við höfum alltaf tekið tæknibreytingum fagnandi. Við höfum alltaf farið eigin leiðir. Gervigreind í menntun er ekki hætta — hún er tækifæri. Ræðum þetta. Prófum þetta. Þróum þetta saman. Við þurfum ekki að elta — við getum leitt. Höfundur er ráðgjafi í nýsköpun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gervigreind Skóla- og menntamál Björgmundur Örn Guðmundsson Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Við erum réttindalaus Sigurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Myglaða nestisboxið og gleymda sítrónan María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald skrifar Skoðun Björgunarleiðangur fyrir Heimsmarkmiðin Antonio Guterres skrifar Skoðun Átti ekki að klára dæmið í geðheilbrigðismálum? Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson skrifar Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Örvæntingafullir endó-sjúklingar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Sjá meira
Gervigreind í íslensku skólakerfi: Skynsöm fjárfesting fyrir betra nám, hagkvæmari rekstur og samfélag framtíðarinnar. Ísland býr að einu besta menntakerfi heims, gjaldfrjálsu, aðgengilegu og byggðu á jöfnuði. Við höfum löngum tekið tækninýjungum opnum örmum, hvort sem það voru vasareiknir, töflureiknir eða stafrænar kennslubækur. Þessar tæknibreytingar lögðu ekki skólakerfið á hliðina, þær þróuðu það. Nú er komin til sögunnar ný og öflugri tækni: gervigreind (AI). Þetta er ekki bara enn ein tækni nýjungin, þetta er líklega stærsta umbreyting menntunar frá tímum prentvélarinnar. Ísland hefur einstakt tækifæri og ábyrgð til að sýna heiminum hvernig gervigreind getur gert opinbera menntun bæði snjallari, sanngjarnari og hagkvæmari. En við verðum að bregðast við núna. Gervigreindarbyltingin er þegar hafin, og þau lönd sem bregðast við of seint munu dragast aftur úr. Ísland, með sína litlu en tæknilega þenkjandi þjóð, sterka innviði og sveigjanleika, hefur alla burði til að verða leiðandi í þessari byltingu. 90% markmiðið: Djörf framtíðarsýn fyrir snjallari skóla Er þetta raunhæft: gervigreind gæti í framtíðinni leitt til þess að hefðbundnum kennarastöðum fækki um allt að 90%. Þetta snýst ekki um að vanmeta kennara, heldur um að þróa hlutverk þeirra og nýta tæknina til að skila persónubundnu, árangursríku og sveigjanlegu námi fyrir alla nemendur. Gervigreind getur nú þegar séð um: Sjálfvirka einkunnagjöf og tafarlausa svörun Námsaðlögun að getu og hraða hvers nemanda Greiningu á námsframvindu í rauntíma Fjöltyngt námsefni og stafræna kennslu Persónulega leiðsögn í námsgreinum eins og stærðfræði, náttúrufræði og tungumálum Á næstu 10–15 árum gæti gervigreind orðið meginform kennslu í flestum bóklegum greinum, þar sem kennarar þróast yfir í hlutverk leiðbeinenda með áherslu á tilfinningalegt innsæi og siðfræði. Þetta er ekki aðeins hagkvæmt, heldur eykur þetta líka gæði menntunar og ekki síst bætir líðan nemenda og þroskar. Af hverju Ísland?Mikil stafræna hæfni: Ísland er þegar með háþróað fjarskiptanet og almenningur er tæknivæddur.Kennaraskortur: Sérstaklega í dreifbýli er erfitt að fá sérfræðikennara í allar greinar.Jöfnuður í aðgengi: Nemendur á höfuðborgarsvæðinu hafa oft betra námsframboð en nemendur í dreifbýli.Smæð þjóðarinnar = sveigjanleiki: Við getum prófað og aðlagað hraðar en flest önnur lönd. Tímasettur vegvísir að umbreytingu1. áfangi: 2025–2027 – Tilraunir og undirbúningur Tilraunaverkefni í 3–5 sveitarfélögum Notkun gervigreindar í stærðfræði, náttúrufræði og tungumálakennslu Sjálfvirk umsýsla og skráning Samfélagsleg umræða um siðferði, hlutverk kennara og gagnsæiÁætluð sparnaður: 5–10% af kostnaði við menntun 2. áfangi: 2028–2030 – Skölun og útvíkkun Notkun gervigreindar í öllum framhaldsskólum 20–30% fækkun kennara í bóklegum greinum Gervigreindar kerfi fyrir námsframvindu og aðlögun Sparnaður: 15–25% 3. áfangi: 2030–2035 – Djúp samþætting Gervigreind tekur yfir meginhluta bóklegs náms Kennarar verða stuðningsaðilar, leiðbeinendur með áherslu á innsæi og siðferði 60–80% fækkun í hefðbundinni kennsluSparnaður: 30–40% Eftir 2035 – Ísland sem brautryðjandi Gervigreind verður aðalnámstæki í flestum greinum 90% fækkun í hefðbundinni kennslu í bóklegum fögum Fjármunir nýttir í geðheilbrigði, innviði og ævilangt námHeildarsparnaður: allt að 50% Hvernig hjálpar þetta nemandanum? „Ég hélt ég væri bara léleg í stærðfræði. En gervigreindin hjálpar mér að skilja hana á minn hátt. Nú finnst mér þetta gaman!“ Íslenskir nemendur, hvar sem þeir búa: Fá námsupplifun sniðna að sínum hæfileikum og hraða Fá aðgang að kennslu allan sólarhringinn Fá sjálfvirka svörun og markvissar leiðréttingar Læra á þann hátt sem hentar þeim: myndrænt, munnlega, hljóðrænt eða með leik Dæmi frá MIT og öðrum leiðandi löndum MIT og aðrar virtar stofnanir nýta nú þegar gervigreind í opnum námsleiðum eins og MITx og OpenCourseWare. Þar kennir gervigreind, gefur einkunnir, aðlagar námsefni og styður nemendur án þess að þörf sé á hefðbundnum kennara. Lönd eins og Singapúr, Kína og Sameinuðu arabísku furstadæmin eru að innleiða gervigreind á landsvísu. Ef Ísland bregst ekki við núna gæti íslenskir nemendur orðið eftir á í hnattrænni samkeppni. Aðgengi og jöfnuður: Enginn skilinn eftir Gervigreind stuðlar að sanngirni og aðgengi: Nemendur með lesblindu fá hljóðstuðning og einfaldari texta Nemendur með ADHD fá styttri verkefni og kennslu í gegnum leik Nemendur í dreifbýli fá sömu gæði og sama framboð og þeir á höfuðborgarsvæðinu Nemendur með íslensku sem annað tungumál fá fjöltyngt nám Nýtt hlutverk kennara: Minni kennsla – meira samhengi Kennarar verða áfram ómissandi — en hlutverk þeirra breytist: Frá fræðslu → til leiðsagnar Frá prófagerð → til samskipta og stuðnings Frá einhliða miðlun → til umræðu, samkenndar og siðferðislegrar og tilfinningalegrar kennslu. „Ég eyði minni tíma í að gefa einkunnir og meiri tíma í að tala við nemendur mína,“. Siðferði, gagnsæi og traust Innleiðing þarf að vera ábyrg og í takt við íslensk gildi: Vernda persónugögn og friðhelgi nemenda Halda mannlegu eftirliti með námsferlum Tryggja að allir nemendur hafi aðgang að tækninni. Þróa íslensk gervigreindartól, á íslensku og fyrir íslenskar aðstæður Kostnaðurinn við að gera ekki neitt Viðvarandi kennaraskortur Vaxandi kostnaður við úrelt kerfi Nemendur útskrifast óundirbúnir fyrir framtíðarvinnumarkað Vaxandi ójöfnuður milli byggðarlaga Það að sitja hjá er áhættusamara en að innleiða nýjungar. Sparnaðurinn nýtist síðan til að bjóða enn betri þjónustu. Hvað vinnum við sem samfélag? 🏫 Betri námsárangur💰 Sparnaður fyrir sveitarfélög og ríkið🌍 Ísland sem leiðandi afl í menntunartækni🎓 Jafnt aðgengi fyrir alla nemendur🧠 Kennarar í dýrmætari og mikilvægari hlutverkum🇮🇸 Framtíðar samfélag Tíminn til að bregðast við er núna Við höfum alltaf tekið tæknibreytingum fagnandi. Við höfum alltaf farið eigin leiðir. Gervigreind í menntun er ekki hætta — hún er tækifæri. Ræðum þetta. Prófum þetta. Þróum þetta saman. Við þurfum ekki að elta — við getum leitt. Höfundur er ráðgjafi í nýsköpun.
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun
Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar
Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar
Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun