Er allt í gulu í þínum skóla? Snæfríður Jóhannesdóttir skrifar 1. september 2024 08:02 Sjálfsvíg eru alþjóðlegt geðheilbrigðisvandamál. Á hverju ári deyja um 700.000 einstaklingar af völdum sjálfsvíga á heimsvísu samkvæmt Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (WHO). Á Íslandi missum við árlega að meðaltali 39 einstaklinga vegna sjálfsvíga. Hvert sjálfsvíg er mikill harmleikur sem hefur gífurleg áhrif á fjölskyldur og samfélög – ekki síst vegna sorgarinnar sem situr eftir. Gulur september er samvinnuverkefni stofnana og félagasamtaka sem vinna saman að því að auka meðvitund samfélagsins um mikilvægi geðræktar og sjálfsvígsforvarna. Forvarnir gegn sjálfsvígum er viðvarandi forgangsverkefni í lýðheilsu sem mikilvægt er að allt samfélagið vinni saman að. Árið 2023 var eitt helsta markmið samvinnunnar að vekja fólk til umhugsunar um andlega líðan samstarfsmanna á vinnustöðum og hvetja fólk til þess að huga að samstarfsfólki sínu. Lögð var áhersla á slagorðið: ,,Er allt í gulu á þínum vinnustað?“ Þetta árið leggur samvinnuverkefnið Gulur september áherslu á ungmenni. Slagorðið í ár er: ,,Er allt í gulu í þínum skóla?“ Sjálfsvíg er fjórða algengasta dánarorsök ungs fólks á aldrinum 15-29 ára á heimsvísu. Hlutfallið er hærra meðal drengja en stúlkna. Samfélagsmiðlar spila sífellt stærra hlutverki í daglegu lífi ungmenna sem er í réttu hlutfalli við aukna netnotkun þess hóps síðasta áratuginn. Veraldarvefnum fylgja vandamál sem hafa mikil áhrif á andlega heilsu ungmenna. Eitt þeirra vandamála er neteinelti sem veldur mikilli vanlíðan hjá ungmennum og getur leitt til sjálfsvígshugsana. Netfíkn getur einnig leitt til kvíða, þunglyndis, einangrunar og að endingu sjálfsvígshugsana. Dæmi um aðra þætti sem stuðla að sjálfsvígum ungmenna eru áföll, notkun hugbreytandi efna, geðræn veikindi, forsaga tengd sjálfsvígum, skyndilegur missir ástvinar, félagsleg höfnun, félagsleg einangrun og jaðarsetning. Mikilvægt er að vekja fólk til vitundar um það að hve upphaf ævi fólks ræður miklu um andlega heilsu þess út lífið. Rannsóknir í taugavísindum sýna að fyrstu 1000 dagarnir í lífi barna hafa varanleg áhrif á framtíðarheilbrigði barna. Þess vegna er það svo aðkallandi að sinna andlegri heilsu og um leið sjálfsvígsforvörnum, allt frá frá meðgöngu einstaklinga og ævi þeirra á enda. Vanræksla og ofbeldi hafa áhrif á efnaskipti og mótun heila barna og getur leitt til skertrar sjálfsmyndar, tengslavanda og hegðunar- og námserfiðleika sem getur leitt til vanlíðunar, þunglyndis og geðraskana. Börn og unglingar þurfa viðunandi stuðning, ekki síst þau sem ganga í gegnum erfiða lífsreynslu. Verndandi þættir gegn sjálfsvígum eru meðal annars jákvæð sjálfsmynd, félagsleg tengsl, umhyggja og stuðningur. Enda þótt uppeldi eitt og sér geti ekki tryggt andlega heilsu ungmenna, þá sýna rannsóknir að ástríki og umhyggja við uppeldi barna stuðlar að bættu andlegu heilbrigði barnsins og skapar mikilvæg langvarandi tilfinningatengsl. Rannsóknir sýna einnig að góð mæting og þátttaka í skóla dragi úr sjálfsvígshugsunum hjá börnum. Sjálfsvígsforvarnaráætlanir sem fylgt er sýna að slík vinna hefur jákvæð áhrif á geðheilbrigði, félagslega aðlögun og viðhorf fólks sem um leið dregur úr hættu á sjálfsvígum. Mikilvægt er að efla enn frekar heilsueflingu og sjálfsvígsforvarnir með víðtækum og fjölþættum sjálfsvígsforvarnaáætlunum. Sjálfsvígsforvarnir krefjast samhæfingar og samvinnu mismunandi aðila og stofnana svo sem skóla, heilbrigðisþjónustu, félagsþjónustu og viðbragðsaðila. Á Íslandi vinnum við eftir Aðgerðaráætlun um sjálfsvígsforvarnir. Alþjóðlegur forvarnardagur sjálfsvíga er 10. september; dagur sem við köllum gula daginn því gulur er litur sjálfsvígsforvarna. Markmið dagsins er að stuðla að forvörnum gegn sjálfsvígum og um leið minnast þeirra sem fallið hafa fyrir eigin hendi. Við skulum sýna hug í verki þann 10. september með því klæðast gulum klæðum og bjóða upp á gular veitingar. Við skulum svo taka myndir af gulu stemmningunni og deila myndunum á samfélagsmiðlum með myllumerkinu #gulurseptember Höfundur er hjúkrunarfræðingur sem starfar hjá geðþjónustu Landspítala. Hvert er hægt að leita? Þau sem glíma við sjálfsvígshugsanir er bent á u pplýsingasíma heilsugæslunnar s.1700, netspjallið heilsuvera.is, hjálparsíma Rauða krossins s.1717, á netspjallið 1717.is eða112.is og á Píeta símann s.552-2218. Hægt er að leita til heilsugæslu um land allt á opnunartíma og til bráðamóttöku geðþjónustu eða bráðamóttöku Landspítala. Þau sem misst hafa ástvin í sjálfsvígi er bent á stuðning í Sorgarmiðstöð s. 551-4141. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Geðheilbrigði Mest lesið Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Örvæntingafullir endó-sjúklingar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Við erum 40 árum á eftir Einar Sverrisson skrifar Skoðun Þétting á 27. brautinni Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Þá verður gott að búa á Íslandi Bjarni Karlsson,Jóna Hrönn Bolladóttir skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? III: Tækifæri fyrir löggjafann Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þingmaður til sölu – bátur fylgir með Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Þeir vökulu og tungumálið sem stjórntæki Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Umburðarlyndi og kærleikur Snorri Ásmundsson skrifar Skoðun Kolbrún og Kafka Pétur Orri Pétursson skrifar Skoðun Brottvísanir sem öllum var sama um Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Mamma er gulur góð einkunn? Díana Dögg Víglundsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í vinnunni: Frá hamri til heilabús Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar Sjá meira
Sjálfsvíg eru alþjóðlegt geðheilbrigðisvandamál. Á hverju ári deyja um 700.000 einstaklingar af völdum sjálfsvíga á heimsvísu samkvæmt Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (WHO). Á Íslandi missum við árlega að meðaltali 39 einstaklinga vegna sjálfsvíga. Hvert sjálfsvíg er mikill harmleikur sem hefur gífurleg áhrif á fjölskyldur og samfélög – ekki síst vegna sorgarinnar sem situr eftir. Gulur september er samvinnuverkefni stofnana og félagasamtaka sem vinna saman að því að auka meðvitund samfélagsins um mikilvægi geðræktar og sjálfsvígsforvarna. Forvarnir gegn sjálfsvígum er viðvarandi forgangsverkefni í lýðheilsu sem mikilvægt er að allt samfélagið vinni saman að. Árið 2023 var eitt helsta markmið samvinnunnar að vekja fólk til umhugsunar um andlega líðan samstarfsmanna á vinnustöðum og hvetja fólk til þess að huga að samstarfsfólki sínu. Lögð var áhersla á slagorðið: ,,Er allt í gulu á þínum vinnustað?“ Þetta árið leggur samvinnuverkefnið Gulur september áherslu á ungmenni. Slagorðið í ár er: ,,Er allt í gulu í þínum skóla?“ Sjálfsvíg er fjórða algengasta dánarorsök ungs fólks á aldrinum 15-29 ára á heimsvísu. Hlutfallið er hærra meðal drengja en stúlkna. Samfélagsmiðlar spila sífellt stærra hlutverki í daglegu lífi ungmenna sem er í réttu hlutfalli við aukna netnotkun þess hóps síðasta áratuginn. Veraldarvefnum fylgja vandamál sem hafa mikil áhrif á andlega heilsu ungmenna. Eitt þeirra vandamála er neteinelti sem veldur mikilli vanlíðan hjá ungmennum og getur leitt til sjálfsvígshugsana. Netfíkn getur einnig leitt til kvíða, þunglyndis, einangrunar og að endingu sjálfsvígshugsana. Dæmi um aðra þætti sem stuðla að sjálfsvígum ungmenna eru áföll, notkun hugbreytandi efna, geðræn veikindi, forsaga tengd sjálfsvígum, skyndilegur missir ástvinar, félagsleg höfnun, félagsleg einangrun og jaðarsetning. Mikilvægt er að vekja fólk til vitundar um það að hve upphaf ævi fólks ræður miklu um andlega heilsu þess út lífið. Rannsóknir í taugavísindum sýna að fyrstu 1000 dagarnir í lífi barna hafa varanleg áhrif á framtíðarheilbrigði barna. Þess vegna er það svo aðkallandi að sinna andlegri heilsu og um leið sjálfsvígsforvörnum, allt frá frá meðgöngu einstaklinga og ævi þeirra á enda. Vanræksla og ofbeldi hafa áhrif á efnaskipti og mótun heila barna og getur leitt til skertrar sjálfsmyndar, tengslavanda og hegðunar- og námserfiðleika sem getur leitt til vanlíðunar, þunglyndis og geðraskana. Börn og unglingar þurfa viðunandi stuðning, ekki síst þau sem ganga í gegnum erfiða lífsreynslu. Verndandi þættir gegn sjálfsvígum eru meðal annars jákvæð sjálfsmynd, félagsleg tengsl, umhyggja og stuðningur. Enda þótt uppeldi eitt og sér geti ekki tryggt andlega heilsu ungmenna, þá sýna rannsóknir að ástríki og umhyggja við uppeldi barna stuðlar að bættu andlegu heilbrigði barnsins og skapar mikilvæg langvarandi tilfinningatengsl. Rannsóknir sýna einnig að góð mæting og þátttaka í skóla dragi úr sjálfsvígshugsunum hjá börnum. Sjálfsvígsforvarnaráætlanir sem fylgt er sýna að slík vinna hefur jákvæð áhrif á geðheilbrigði, félagslega aðlögun og viðhorf fólks sem um leið dregur úr hættu á sjálfsvígum. Mikilvægt er að efla enn frekar heilsueflingu og sjálfsvígsforvarnir með víðtækum og fjölþættum sjálfsvígsforvarnaáætlunum. Sjálfsvígsforvarnir krefjast samhæfingar og samvinnu mismunandi aðila og stofnana svo sem skóla, heilbrigðisþjónustu, félagsþjónustu og viðbragðsaðila. Á Íslandi vinnum við eftir Aðgerðaráætlun um sjálfsvígsforvarnir. Alþjóðlegur forvarnardagur sjálfsvíga er 10. september; dagur sem við köllum gula daginn því gulur er litur sjálfsvígsforvarna. Markmið dagsins er að stuðla að forvörnum gegn sjálfsvígum og um leið minnast þeirra sem fallið hafa fyrir eigin hendi. Við skulum sýna hug í verki þann 10. september með því klæðast gulum klæðum og bjóða upp á gular veitingar. Við skulum svo taka myndir af gulu stemmningunni og deila myndunum á samfélagsmiðlum með myllumerkinu #gulurseptember Höfundur er hjúkrunarfræðingur sem starfar hjá geðþjónustu Landspítala. Hvert er hægt að leita? Þau sem glíma við sjálfsvígshugsanir er bent á u pplýsingasíma heilsugæslunnar s.1700, netspjallið heilsuvera.is, hjálparsíma Rauða krossins s.1717, á netspjallið 1717.is eða112.is og á Píeta símann s.552-2218. Hægt er að leita til heilsugæslu um land allt á opnunartíma og til bráðamóttöku geðþjónustu eða bráðamóttöku Landspítala. Þau sem misst hafa ástvin í sjálfsvígi er bent á stuðning í Sorgarmiðstöð s. 551-4141.
Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Fagmennska, fræðileg þekking, samráð, samvinna, þarfir og vilji barna og ungmenna eru grundvallaratriði Árni Guðmundsson skrifar
Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson Skoðun