Þau vilja ekki leysa vandann Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar 11. júlí 2024 09:01 Sú ákvörðun þingmanna stjórnarflokkanna að undanskilja vinnslustöðvar búvara öllum samkeppnisreglum hefur eðlilega valdið miklum deilum. Svo vægt sé til orða tekið. En hvers vegna veldur þessi ákvörðun slíku uppnámi? Ætla má að tvær ástæður liggi þar helst að baki. Annars vegar eru réttmætar efasemdir almennings um að afnám samkeppni skili öllum sem hlut eiga að máli ábata; bændum, afurðastöðvum og neytendum. Í þessu samhengi telur fólk að sérhagsmunir hafi verið teknir fram yfir almannahagsmuni. Hins vegar eru einnig réttmætar efasemdir um að með þessu sé verið að taka á helsta rekstrarvanda landbúnaðarins. Þvert á móti sé verið að loka augunum fyrir honum. Raunverulegi vandinn Enginn dregur í efa að stækkun framleiðslueininga leiðir oft til aukinnar framleiðni og ábata. Hitt er jafn þekkt lögmál að einokun og fákeppni kemur í veg fyrir að ábatinn dreifist með réttmætum hætti. Afnám samkeppnisreglna kallar í raun á að verðákvarðanir flytjist frá markaðnum til opinberra aðila. Það er ekki skilvirk leið en eiginlega óhjákvæmileg ef samkeppnisreglur eru teknar úr gildi. Eins og staðan er núna eru bændur og neytendur úti á berangri meðan milliliðirnir byggja sér skjól eftir eigin geðþótta. Og vega og meta síðan hvort og hvaða brauðmola eigi að láta af hendi. Með uppklappi frá ríkisstjórnarflokkunum. Síðan er hitt að ekki hefur verið sýnt fram á að skortur á heimildum til sameiningar afurðastöðva hafi verið helsti vandi landbúnaðarins. Þvert á móti voru slíkar heimildir þegar fyrir hendi gegn sambærilegum skilyrðum og eru í nágrannaríkjunum um að samkeppnisyfirvöld geti gætt að hagsmunum bænda og neytenda. Í Morgunblaðsviðtali sagði forstjóri Norðlenska og Kjarnafæðis að rekstur þess hefði gengið ágætlega en fjármagnskostnaðurinn væri helsta hindrunin. Ég held að forstjórinn segi satt um þann raunverulega vanda sem þarf að takast á við. En það verður ekki gert með því að klippa á samkeppnisreglur. Gömul saga Þetta eru að vísu ekki ný tíðindi. Árum saman hefur legið fyrir að fjármagnskostnaður væri helsta ástæðan fyrir ójöfnum samkeppnisskilyrðum milli landbúnaðar á Íslandi og á öðrum Norðurlöndum. Þetta er líka í samræmi við áhyggjur margra bænda af sligandi vaxtakostnaði en þær komu skýrt fram í samtali við bændur á ferðum mínum um landið á síðustu vikum og mánuðum. Þá vaknar spurningin hvers vegna þingmenn stjórnarflokkanna byrja ekki að taka á þessum raunverulega vanda landbúnaðarins. Þeir vita hvað þarf að gera. Klípan er sú að það vilja þeir ekki. Því ráða ekki bara kreddur heldur einnig oftrú á miðstýringu og millifærslum. Frjáls gjaldeyrisviðskipti eru grunnregla í íslenskum rétti. En af því að krónan er ósamkeppnishæf er undantekningin frá frjálsum viðskiptum gerð að aðalreglu. Með pólitískri meðvitund gömlu flokkanna. Líka þeim flokki sem kenndi sig eitt sinn við frelsi og samkeppni. Til að tryggja síðan fjármálastöðugleika er bændum og afurðastöðvum, líkt og heimilunum bannað að taka lán á sömu kjörum og sjávarútvegsfyrirtækin, flugfélögin, stærstu hótelin, stóriðjan og þekkingariðnaðurinn. Við vitum að stýrivextir snerta ekki alla í samfélaginu okkar. Í þessu öllu felst hvorki efnahagslegt né félagslegt réttlæti. Jöfn tækifæri eða forræðishyggja Hinn hugmyndafræðilegi ágreiningur snýst einmitt um þetta. Þingmenn stjórnarflokkanna vilja kaupa framhaldslíf krónunnar því verði að takmarka frjáls viðskipti. Og þvinga þar með bændur, afurðastöðvar og heimilin í landinu til að greiða hærri vexti en þeir sem eru í aðstöðu til að njóta frelsisins. Þingmenn Viðreisnar vilja hins vegar fórna krónunni til þess að tryggja bændum, afurðastöðvum og heimilum landsins jafna möguleika. Að þau njóti jafnra tækifæra á við útflutningsfyrirtækin til að sækja lánsfjármagn í sama vaxtaumhverfi og útflutningsgreinarnar. Viðreisn vill einfaldlega að allir eigi þess kost að greiða svipaða vexti og í nágrannalöndunum eða allt að þrisvar sinnum lægri vexti. En ekki bara sumir. Þetta er á endanum eina leiðin sem getur tryggt bændum jafna samkeppnisstöðu á við bændur á öðrum Norðurlöndum. Hér róa á annað borðið þeir sem trúa á forsjárhyggju, miðstýringu og höft. Á hitt borðið róa þeir sem trúa á samfélag jafnra tækifæra og einstaklingsfrelsi. Tökum samtalið um raunverulega vandann Vegna sérstöðu landbúnaðarins og mikilvægis hans erum við sem sitjum á þingi fyrir Viðreisn alveg opin fyrir því að hann njóti rýmri reglna og sértæks stuðnings. En hitt að afnema samkeppnisreglur er með öllu óviðunandi. Og án þess að fela þriðja aðila að ákveða verð til bænda og neytenda er það efnahagslega dæmt til að mistakast og siðferðilega rangt. Kjarni málsins er sá að afnám samkeppnisreglna leysir ekki kreppuna í íslenskum landbúnaði. Engan veginn. Það verður ekki gert nema að taka á því sem kreppunni veldur. Það er sannarlega að mörgu að hyggja þegar koma þarf kerfinu og grunnstoðunum í lag. Eftir að hafa sótt fund Bændasamtakanna á Selfossi síðastliðið haust undir yfirskriftinni „Tökum samtalið“ skrifaði ég grein í Bændablaðið þar sem ég varpaði upp ýmsum álitaefnum varðandi klemmu landbúnaðarins og tók vel í beiðni bændaforystunnar um samtal við stjórnmálin. Ég er enn sannfærð um að einlægt samtal um raunverulegan vanda landbúnaðarins sé líklegra til að finna árangursríkar leiðir en það bráðræði þingmanna stjórnarflokkanna og sú hneisa þeirra að afnema allar samkeppnisreglur. Höfundur er formaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Viðreisn Alþingi Búvörusamningar Mest lesið ,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson Skoðun Við erum réttindalaus Sigurlín Margrét Sigurðardóttir Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson Skoðun Skoðun Skoðun ,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Við erum réttindalaus Sigurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Raunir ríka fólksins og bænir þess Jónas Yngvi Ásgrímsson skrifar Skoðun Myglaða nestisboxið og gleymda sítrónan María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Talið við okkur áður en þið talið um okkur Ian McDonald skrifar Skoðun Björgunarleiðangur fyrir Heimsmarkmiðin Antonio Guterres skrifar Skoðun Átti ekki að klára dæmið í geðheilbrigðismálum? Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar Skoðun Óður til Sigga sjéní Ingvi Þór Georgsson skrifar Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Örvæntingafullir endó-sjúklingar Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Þjóð sem lætur kyrrt liggja? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Umbætur í innkaupum hins opinbera á upplýsingatækni Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Losar Alþingi um leyfisveitinga-flækjuna? Katrín Helga Hallgrímsdóttir skrifar Skoðun Dómsdagur nálgast! Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar Skoðun Ég og Parkinson – leitin að greiningu og leiðin til betra lífs Guðrún Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvers vegna borga foreldrar í Kópavogi mest? Eydís Inga Valsdóttir skrifar Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar Skoðun Aðgengi er lykill að sjálfstæði, þátttöku og virkni Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Þetta unga fólk getur bara haldið kjafti Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Kveðjum sjálfhverfa og fyrirsjáanlega manninn Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Hefur ekki náð sér á strik síðan Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Faglegt mat eða lukka? IV. Faglegt mat og ósvaraðar spurningar Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Skipulögð glæpastarfsemi er ógn við samfélagið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Sjá meira
Sú ákvörðun þingmanna stjórnarflokkanna að undanskilja vinnslustöðvar búvara öllum samkeppnisreglum hefur eðlilega valdið miklum deilum. Svo vægt sé til orða tekið. En hvers vegna veldur þessi ákvörðun slíku uppnámi? Ætla má að tvær ástæður liggi þar helst að baki. Annars vegar eru réttmætar efasemdir almennings um að afnám samkeppni skili öllum sem hlut eiga að máli ábata; bændum, afurðastöðvum og neytendum. Í þessu samhengi telur fólk að sérhagsmunir hafi verið teknir fram yfir almannahagsmuni. Hins vegar eru einnig réttmætar efasemdir um að með þessu sé verið að taka á helsta rekstrarvanda landbúnaðarins. Þvert á móti sé verið að loka augunum fyrir honum. Raunverulegi vandinn Enginn dregur í efa að stækkun framleiðslueininga leiðir oft til aukinnar framleiðni og ábata. Hitt er jafn þekkt lögmál að einokun og fákeppni kemur í veg fyrir að ábatinn dreifist með réttmætum hætti. Afnám samkeppnisreglna kallar í raun á að verðákvarðanir flytjist frá markaðnum til opinberra aðila. Það er ekki skilvirk leið en eiginlega óhjákvæmileg ef samkeppnisreglur eru teknar úr gildi. Eins og staðan er núna eru bændur og neytendur úti á berangri meðan milliliðirnir byggja sér skjól eftir eigin geðþótta. Og vega og meta síðan hvort og hvaða brauðmola eigi að láta af hendi. Með uppklappi frá ríkisstjórnarflokkunum. Síðan er hitt að ekki hefur verið sýnt fram á að skortur á heimildum til sameiningar afurðastöðva hafi verið helsti vandi landbúnaðarins. Þvert á móti voru slíkar heimildir þegar fyrir hendi gegn sambærilegum skilyrðum og eru í nágrannaríkjunum um að samkeppnisyfirvöld geti gætt að hagsmunum bænda og neytenda. Í Morgunblaðsviðtali sagði forstjóri Norðlenska og Kjarnafæðis að rekstur þess hefði gengið ágætlega en fjármagnskostnaðurinn væri helsta hindrunin. Ég held að forstjórinn segi satt um þann raunverulega vanda sem þarf að takast á við. En það verður ekki gert með því að klippa á samkeppnisreglur. Gömul saga Þetta eru að vísu ekki ný tíðindi. Árum saman hefur legið fyrir að fjármagnskostnaður væri helsta ástæðan fyrir ójöfnum samkeppnisskilyrðum milli landbúnaðar á Íslandi og á öðrum Norðurlöndum. Þetta er líka í samræmi við áhyggjur margra bænda af sligandi vaxtakostnaði en þær komu skýrt fram í samtali við bændur á ferðum mínum um landið á síðustu vikum og mánuðum. Þá vaknar spurningin hvers vegna þingmenn stjórnarflokkanna byrja ekki að taka á þessum raunverulega vanda landbúnaðarins. Þeir vita hvað þarf að gera. Klípan er sú að það vilja þeir ekki. Því ráða ekki bara kreddur heldur einnig oftrú á miðstýringu og millifærslum. Frjáls gjaldeyrisviðskipti eru grunnregla í íslenskum rétti. En af því að krónan er ósamkeppnishæf er undantekningin frá frjálsum viðskiptum gerð að aðalreglu. Með pólitískri meðvitund gömlu flokkanna. Líka þeim flokki sem kenndi sig eitt sinn við frelsi og samkeppni. Til að tryggja síðan fjármálastöðugleika er bændum og afurðastöðvum, líkt og heimilunum bannað að taka lán á sömu kjörum og sjávarútvegsfyrirtækin, flugfélögin, stærstu hótelin, stóriðjan og þekkingariðnaðurinn. Við vitum að stýrivextir snerta ekki alla í samfélaginu okkar. Í þessu öllu felst hvorki efnahagslegt né félagslegt réttlæti. Jöfn tækifæri eða forræðishyggja Hinn hugmyndafræðilegi ágreiningur snýst einmitt um þetta. Þingmenn stjórnarflokkanna vilja kaupa framhaldslíf krónunnar því verði að takmarka frjáls viðskipti. Og þvinga þar með bændur, afurðastöðvar og heimilin í landinu til að greiða hærri vexti en þeir sem eru í aðstöðu til að njóta frelsisins. Þingmenn Viðreisnar vilja hins vegar fórna krónunni til þess að tryggja bændum, afurðastöðvum og heimilum landsins jafna möguleika. Að þau njóti jafnra tækifæra á við útflutningsfyrirtækin til að sækja lánsfjármagn í sama vaxtaumhverfi og útflutningsgreinarnar. Viðreisn vill einfaldlega að allir eigi þess kost að greiða svipaða vexti og í nágrannalöndunum eða allt að þrisvar sinnum lægri vexti. En ekki bara sumir. Þetta er á endanum eina leiðin sem getur tryggt bændum jafna samkeppnisstöðu á við bændur á öðrum Norðurlöndum. Hér róa á annað borðið þeir sem trúa á forsjárhyggju, miðstýringu og höft. Á hitt borðið róa þeir sem trúa á samfélag jafnra tækifæra og einstaklingsfrelsi. Tökum samtalið um raunverulega vandann Vegna sérstöðu landbúnaðarins og mikilvægis hans erum við sem sitjum á þingi fyrir Viðreisn alveg opin fyrir því að hann njóti rýmri reglna og sértæks stuðnings. En hitt að afnema samkeppnisreglur er með öllu óviðunandi. Og án þess að fela þriðja aðila að ákveða verð til bænda og neytenda er það efnahagslega dæmt til að mistakast og siðferðilega rangt. Kjarni málsins er sá að afnám samkeppnisreglna leysir ekki kreppuna í íslenskum landbúnaði. Engan veginn. Það verður ekki gert nema að taka á því sem kreppunni veldur. Það er sannarlega að mörgu að hyggja þegar koma þarf kerfinu og grunnstoðunum í lag. Eftir að hafa sótt fund Bændasamtakanna á Selfossi síðastliðið haust undir yfirskriftinni „Tökum samtalið“ skrifaði ég grein í Bændablaðið þar sem ég varpaði upp ýmsum álitaefnum varðandi klemmu landbúnaðarins og tók vel í beiðni bændaforystunnar um samtal við stjórnmálin. Ég er enn sannfærð um að einlægt samtal um raunverulegan vanda landbúnaðarins sé líklegra til að finna árangursríkar leiðir en það bráðræði þingmanna stjórnarflokkanna og sú hneisa þeirra að afnema allar samkeppnisreglur. Höfundur er formaður Viðreisnar.
,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun
Skoðun ,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson skrifar
Skoðun Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ skrifar
Skoðun Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift skrifar
Skoðun Álframleiðsla á Íslandi er ekki bara mikilvæg fyrir Ísland Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar
Skoðun Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Er slysahætta í kringum sorpílátið heima hjá þér? Anna Jóna Kjartansdóttir,Pétur Gísli Jónsson skrifar
Skoðun Sá tapar sem fyrstur nefnir nasistana: gengisfelling orðsins „rasisti“ Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Fjórði kafli: Joshua Fought The Battle of Jericho Hannes Örn Blandon skrifar
Skoðun Betri vegir, fleiri lögreglumenn og hægt að komast í meðferð á sumrin Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Austurland skilar verðmætum – innviðirnir þurfa að fylgja Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
,,Skildu rétt, hvar skórinn að þér kreppir. Skildu, hver í bönd þig hneppti og hneppir.” (EB) Þorsteinn Sæmundsson Skoðun
Miðjumoð í húsnæðismálum og áróður Viðskiptaráðs Jón Ferdínand Estherarson,Unnur Rán Reynisdóttir,Arnar Páll Gunnlaugsson Skoðun
Tómstunda- og félagsfræðinemar harma ákvörðun Akureyrarbæjar Hópur nemenda í tómstunda- og félagsmálafræði við HÍ Skoðun
Nefhjól á Austurvelli – Skiptir öryggi fólks á fjölmennasta svæði landsins ekki máli? Daði Rafnsson,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir,Martin Swift Skoðun