Nýr tónn Kristrún Frostadóttir skrifar 8. apríl 2021 13:01 Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hefur lagt til að auðugir einstaklingar og fyrirtæki sem högnuðust á kórónakreppunni borgi eins konar „samstöðuskatta“. Tímabundinn skatt til að vinna gegn þeim ójöfnuði sem hefur ágerst síðastliðið ár. Ungt fólk og fólk á lágum tekjum hafi liðið mest fyrir sóttvarnaraðgerðir á tímum COVID. Mikilvægt sé að senda þau skilaboð að við séum öll í þessu saman. Þýskaland hafi gripið til svipaðra aðgerða eftir sameiningu Austur- og Vestur-Þýskalands á sínum tíma. Sjóðurinn vill að fjármunirnir séu nýttir í almannaþágu, en segir jafnframt að boðskapur aðgerðarinnar sé það sem skipti mestu máli. Hér er stigið fast til jarðar og nýr tónn settur á sviði efnahagsmála. Því á bakvið boðskap um samstöðu liggja sterk efnahagsleg rök. Þar er Ísland ekki undanskilið. Forneskjuleg umræða Stór hluti þeirra sem eru án vinnu eða vinnulitlir hér á landi eru ungir einstaklingar og fólk undir meðaltekjum. Staða þessa fólks og framtíðarhorfur er falin á bakvið 1) punktstöðu um minni samdrátt í þjóðartekjum í fyrra en við var búist og 2) meðaltölum um ráðstöfunartekjur heimilanna sem ríkisstjórnin vitnar nú ósjaldan til að hafi aukist í fyrra. Paul Krugman hagfræðingur orðar þetta ágætlega um stöðuna Vestanhafs: „Sú staðreynd að meðaltekjur hafi haldist háar, að meðaltali hafi fólk það ágætt, hefur ekkert að gera með núverandi vanda. Milljónir eru enn án atvinnu.“ Nú síðast birtist eftirfarandi í umsögn fjármálaráðs um fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar út úr COVID: „Sumar afleiðingar samdráttarins koma niður á flestum heimilum, s.s. hækkandi almennt verðlag, en atvinnuleysi kemur einungis niður á þeim sem fyrir því verða. Í framlagðri fjármálaáætlun er ítarleg umfjöllun um stöðu heimilanna þar sem byggt er á meðaltölum. Meðaltöl segja þó lítið þegar frávikin eru stór.“ Enn fremur: „Aukið og langvarandi atvinnuleysi er ekki bara vandi einstakra hópa í samfélaginu. Áframhaldandi hátt atvinnuleysisstig mun kosta ríkissjóð í kringum 40 ma.kr. árlega út tímabilið sem er hátt í tvöföldun frá því sem var áætlað í málaflokkinn fyrir tilkomu kórónaveirufaraldursins.“ Þetta er 1,4% af landsframleiðslu. Það svipar til upphæðarinnar sem við munum greiða í vexti af allri skuldsetningunni sem nú hrannast upp vegna ástandsins og af skuldastabbanum sem fyrir var samkvæmt fjármálaáætlun. Það að einblína á vexti af fjárhagslegum skuldum en líta framhjá kostnaðinum af því að vernda ekki mannauð er forneskjuleg nálgun og algjörlega úr takti við nýjustu rannsóknir. Í síðustu krísu var takmarkaður skilningur á því að niðurskurður í efnislegri fjárfestingu myndi skila sér í margföldun á viðhaldskostnaði síðar meir. Við virðumst hafa lært af því þó illa gangi að ýta úr hlaði opinberri fjárfestingu. Grípum aftur niður í umsögn fjármálaráðs: „The Office of Government Property í Bretlandi hefur gefið út að frestun nauðsynlegs viðhalds geti aukið kostnað vegna viðhaldsins um 50% yfir 2-4 ára tímabil.“ Þessi krísa mun kenna okkur að skortur á stuðningi við fólk mun kosta okkur milljarða síðar meir. Spurningin er bara hvenær við erum móttækileg fyrir þessum upplýsingum – of seint eða í tæka tíð. Raunverulegar áhyggjur framtíðarkynslóða Fjármálaráðherra þreytist ekki á að ræða um framtíðarkynslóðir þegar skuldir ber á góma, en þá horfir hann fram hjá því að þetta fólk erfir líka vinnumarkaðinn sem út úr þessu ástandi kemur og samfélagsgerðina í heild sinni. Ungt fólk hefur ekki áhyggjur af skuldastöðu ríkissjóðs til skamms tíma þessa dagana. Það hafa áhyggjur af framtíðarhorfum sínum, möguleikum á að rækta eigin hæfileika og komast af stað í lífinu. Fjöldi rannsókna hafa sýnt fram á að einstaklingar sem fara inn á vinnumarkaðinn í krísu verða með lægri lífstekjur fyrir vikið. Þetta á við um einstaklinga af öllum stéttum. En sýnt hefur verið fram á að þau verða verst úti sem stóðu höllum fæti fyrir. Fleiri rannsóknir sýna svo neikvæð áhrif á tekjur barna umræddra einstaklinga. Svona staða getur vegið á fjölskyldum í fleiri kynslóðir. Þetta er vítahringurinn sem þarf að stoppa. Þetta snertir okkur öll. Þeir sem eldri eru þurfa að treysta á virkar vinnandi hendur. Atvinnuleysi getur haft langvarandi áhrif á virkni fólks á vinnumarkaði. Þá geta fjárhagsáhyggjur haft áhrif á barneignir ungra einstaklinga. Ein aðalbreytan í tekjuvexti þjóðar er atvinnuþátttaka og fólksfjölgun. Hagstæð lýðfræðileg þróun (aukin virkni, fleiri börn) er aðalforsenda þess að lífeyriskerfið geti staðið undir sér. Þetta er ástæðan fyrir því að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn vekur okkur nú til umhugsunar um mikilvægi samstöðu. Ekki endilega af samúð gagnvart þeim sem verða fyrir áfallinu og ekki bara til að ýta undir heilbrigðari samfélagsvitund á tímum hamfara. Heldur vegna þess að þetta er góð efnahagsmálastefna sem tryggir heilbrigðan tekjuvöxt hagkerfisins. Nýr tónn og ný nálgun í stjórnun efnahagsmála í takt við alþjóðlega umræðu er forsenda þess að skuldirnar sem hér byggjast upp út af COVID verði viðráðanlegar. Að við gröfum ekki undan mannauði, fólkinu sem skapar verðmætin. Rörsýn í fjármálum ríkissjóðs getur orðið til þess að kostnaðurinn af COVID verður meiri en ella, fjárhagslega og félagslega. Höfundur er hagfræðingur og þingframbjóðandi Samfylkingarinnar Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Kosningar 2021 Samfylkingin Vinnumarkaður Skattar og tollar Kristrún Frostadóttir Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Aðför Vinnueftirlits að hagsmunum slasaðra. Steinar Harðarson Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Aðför Vinnueftirlits að hagsmunum slasaðra. Steinar Harðarson skrifar Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Karlar, piltar og strákar Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen skrifar Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Sjá meira
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hefur lagt til að auðugir einstaklingar og fyrirtæki sem högnuðust á kórónakreppunni borgi eins konar „samstöðuskatta“. Tímabundinn skatt til að vinna gegn þeim ójöfnuði sem hefur ágerst síðastliðið ár. Ungt fólk og fólk á lágum tekjum hafi liðið mest fyrir sóttvarnaraðgerðir á tímum COVID. Mikilvægt sé að senda þau skilaboð að við séum öll í þessu saman. Þýskaland hafi gripið til svipaðra aðgerða eftir sameiningu Austur- og Vestur-Þýskalands á sínum tíma. Sjóðurinn vill að fjármunirnir séu nýttir í almannaþágu, en segir jafnframt að boðskapur aðgerðarinnar sé það sem skipti mestu máli. Hér er stigið fast til jarðar og nýr tónn settur á sviði efnahagsmála. Því á bakvið boðskap um samstöðu liggja sterk efnahagsleg rök. Þar er Ísland ekki undanskilið. Forneskjuleg umræða Stór hluti þeirra sem eru án vinnu eða vinnulitlir hér á landi eru ungir einstaklingar og fólk undir meðaltekjum. Staða þessa fólks og framtíðarhorfur er falin á bakvið 1) punktstöðu um minni samdrátt í þjóðartekjum í fyrra en við var búist og 2) meðaltölum um ráðstöfunartekjur heimilanna sem ríkisstjórnin vitnar nú ósjaldan til að hafi aukist í fyrra. Paul Krugman hagfræðingur orðar þetta ágætlega um stöðuna Vestanhafs: „Sú staðreynd að meðaltekjur hafi haldist háar, að meðaltali hafi fólk það ágætt, hefur ekkert að gera með núverandi vanda. Milljónir eru enn án atvinnu.“ Nú síðast birtist eftirfarandi í umsögn fjármálaráðs um fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar út úr COVID: „Sumar afleiðingar samdráttarins koma niður á flestum heimilum, s.s. hækkandi almennt verðlag, en atvinnuleysi kemur einungis niður á þeim sem fyrir því verða. Í framlagðri fjármálaáætlun er ítarleg umfjöllun um stöðu heimilanna þar sem byggt er á meðaltölum. Meðaltöl segja þó lítið þegar frávikin eru stór.“ Enn fremur: „Aukið og langvarandi atvinnuleysi er ekki bara vandi einstakra hópa í samfélaginu. Áframhaldandi hátt atvinnuleysisstig mun kosta ríkissjóð í kringum 40 ma.kr. árlega út tímabilið sem er hátt í tvöföldun frá því sem var áætlað í málaflokkinn fyrir tilkomu kórónaveirufaraldursins.“ Þetta er 1,4% af landsframleiðslu. Það svipar til upphæðarinnar sem við munum greiða í vexti af allri skuldsetningunni sem nú hrannast upp vegna ástandsins og af skuldastabbanum sem fyrir var samkvæmt fjármálaáætlun. Það að einblína á vexti af fjárhagslegum skuldum en líta framhjá kostnaðinum af því að vernda ekki mannauð er forneskjuleg nálgun og algjörlega úr takti við nýjustu rannsóknir. Í síðustu krísu var takmarkaður skilningur á því að niðurskurður í efnislegri fjárfestingu myndi skila sér í margföldun á viðhaldskostnaði síðar meir. Við virðumst hafa lært af því þó illa gangi að ýta úr hlaði opinberri fjárfestingu. Grípum aftur niður í umsögn fjármálaráðs: „The Office of Government Property í Bretlandi hefur gefið út að frestun nauðsynlegs viðhalds geti aukið kostnað vegna viðhaldsins um 50% yfir 2-4 ára tímabil.“ Þessi krísa mun kenna okkur að skortur á stuðningi við fólk mun kosta okkur milljarða síðar meir. Spurningin er bara hvenær við erum móttækileg fyrir þessum upplýsingum – of seint eða í tæka tíð. Raunverulegar áhyggjur framtíðarkynslóða Fjármálaráðherra þreytist ekki á að ræða um framtíðarkynslóðir þegar skuldir ber á góma, en þá horfir hann fram hjá því að þetta fólk erfir líka vinnumarkaðinn sem út úr þessu ástandi kemur og samfélagsgerðina í heild sinni. Ungt fólk hefur ekki áhyggjur af skuldastöðu ríkissjóðs til skamms tíma þessa dagana. Það hafa áhyggjur af framtíðarhorfum sínum, möguleikum á að rækta eigin hæfileika og komast af stað í lífinu. Fjöldi rannsókna hafa sýnt fram á að einstaklingar sem fara inn á vinnumarkaðinn í krísu verða með lægri lífstekjur fyrir vikið. Þetta á við um einstaklinga af öllum stéttum. En sýnt hefur verið fram á að þau verða verst úti sem stóðu höllum fæti fyrir. Fleiri rannsóknir sýna svo neikvæð áhrif á tekjur barna umræddra einstaklinga. Svona staða getur vegið á fjölskyldum í fleiri kynslóðir. Þetta er vítahringurinn sem þarf að stoppa. Þetta snertir okkur öll. Þeir sem eldri eru þurfa að treysta á virkar vinnandi hendur. Atvinnuleysi getur haft langvarandi áhrif á virkni fólks á vinnumarkaði. Þá geta fjárhagsáhyggjur haft áhrif á barneignir ungra einstaklinga. Ein aðalbreytan í tekjuvexti þjóðar er atvinnuþátttaka og fólksfjölgun. Hagstæð lýðfræðileg þróun (aukin virkni, fleiri börn) er aðalforsenda þess að lífeyriskerfið geti staðið undir sér. Þetta er ástæðan fyrir því að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn vekur okkur nú til umhugsunar um mikilvægi samstöðu. Ekki endilega af samúð gagnvart þeim sem verða fyrir áfallinu og ekki bara til að ýta undir heilbrigðari samfélagsvitund á tímum hamfara. Heldur vegna þess að þetta er góð efnahagsmálastefna sem tryggir heilbrigðan tekjuvöxt hagkerfisins. Nýr tónn og ný nálgun í stjórnun efnahagsmála í takt við alþjóðlega umræðu er forsenda þess að skuldirnar sem hér byggjast upp út af COVID verði viðráðanlegar. Að við gröfum ekki undan mannauði, fólkinu sem skapar verðmætin. Rörsýn í fjármálum ríkissjóðs getur orðið til þess að kostnaðurinn af COVID verður meiri en ella, fjárhagslega og félagslega. Höfundur er hagfræðingur og þingframbjóðandi Samfylkingarinnar
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun
Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun