Nýr tónn Kristrún Frostadóttir skrifar 8. apríl 2021 13:01 Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hefur lagt til að auðugir einstaklingar og fyrirtæki sem högnuðust á kórónakreppunni borgi eins konar „samstöðuskatta“. Tímabundinn skatt til að vinna gegn þeim ójöfnuði sem hefur ágerst síðastliðið ár. Ungt fólk og fólk á lágum tekjum hafi liðið mest fyrir sóttvarnaraðgerðir á tímum COVID. Mikilvægt sé að senda þau skilaboð að við séum öll í þessu saman. Þýskaland hafi gripið til svipaðra aðgerða eftir sameiningu Austur- og Vestur-Þýskalands á sínum tíma. Sjóðurinn vill að fjármunirnir séu nýttir í almannaþágu, en segir jafnframt að boðskapur aðgerðarinnar sé það sem skipti mestu máli. Hér er stigið fast til jarðar og nýr tónn settur á sviði efnahagsmála. Því á bakvið boðskap um samstöðu liggja sterk efnahagsleg rök. Þar er Ísland ekki undanskilið. Forneskjuleg umræða Stór hluti þeirra sem eru án vinnu eða vinnulitlir hér á landi eru ungir einstaklingar og fólk undir meðaltekjum. Staða þessa fólks og framtíðarhorfur er falin á bakvið 1) punktstöðu um minni samdrátt í þjóðartekjum í fyrra en við var búist og 2) meðaltölum um ráðstöfunartekjur heimilanna sem ríkisstjórnin vitnar nú ósjaldan til að hafi aukist í fyrra. Paul Krugman hagfræðingur orðar þetta ágætlega um stöðuna Vestanhafs: „Sú staðreynd að meðaltekjur hafi haldist háar, að meðaltali hafi fólk það ágætt, hefur ekkert að gera með núverandi vanda. Milljónir eru enn án atvinnu.“ Nú síðast birtist eftirfarandi í umsögn fjármálaráðs um fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar út úr COVID: „Sumar afleiðingar samdráttarins koma niður á flestum heimilum, s.s. hækkandi almennt verðlag, en atvinnuleysi kemur einungis niður á þeim sem fyrir því verða. Í framlagðri fjármálaáætlun er ítarleg umfjöllun um stöðu heimilanna þar sem byggt er á meðaltölum. Meðaltöl segja þó lítið þegar frávikin eru stór.“ Enn fremur: „Aukið og langvarandi atvinnuleysi er ekki bara vandi einstakra hópa í samfélaginu. Áframhaldandi hátt atvinnuleysisstig mun kosta ríkissjóð í kringum 40 ma.kr. árlega út tímabilið sem er hátt í tvöföldun frá því sem var áætlað í málaflokkinn fyrir tilkomu kórónaveirufaraldursins.“ Þetta er 1,4% af landsframleiðslu. Það svipar til upphæðarinnar sem við munum greiða í vexti af allri skuldsetningunni sem nú hrannast upp vegna ástandsins og af skuldastabbanum sem fyrir var samkvæmt fjármálaáætlun. Það að einblína á vexti af fjárhagslegum skuldum en líta framhjá kostnaðinum af því að vernda ekki mannauð er forneskjuleg nálgun og algjörlega úr takti við nýjustu rannsóknir. Í síðustu krísu var takmarkaður skilningur á því að niðurskurður í efnislegri fjárfestingu myndi skila sér í margföldun á viðhaldskostnaði síðar meir. Við virðumst hafa lært af því þó illa gangi að ýta úr hlaði opinberri fjárfestingu. Grípum aftur niður í umsögn fjármálaráðs: „The Office of Government Property í Bretlandi hefur gefið út að frestun nauðsynlegs viðhalds geti aukið kostnað vegna viðhaldsins um 50% yfir 2-4 ára tímabil.“ Þessi krísa mun kenna okkur að skortur á stuðningi við fólk mun kosta okkur milljarða síðar meir. Spurningin er bara hvenær við erum móttækileg fyrir þessum upplýsingum – of seint eða í tæka tíð. Raunverulegar áhyggjur framtíðarkynslóða Fjármálaráðherra þreytist ekki á að ræða um framtíðarkynslóðir þegar skuldir ber á góma, en þá horfir hann fram hjá því að þetta fólk erfir líka vinnumarkaðinn sem út úr þessu ástandi kemur og samfélagsgerðina í heild sinni. Ungt fólk hefur ekki áhyggjur af skuldastöðu ríkissjóðs til skamms tíma þessa dagana. Það hafa áhyggjur af framtíðarhorfum sínum, möguleikum á að rækta eigin hæfileika og komast af stað í lífinu. Fjöldi rannsókna hafa sýnt fram á að einstaklingar sem fara inn á vinnumarkaðinn í krísu verða með lægri lífstekjur fyrir vikið. Þetta á við um einstaklinga af öllum stéttum. En sýnt hefur verið fram á að þau verða verst úti sem stóðu höllum fæti fyrir. Fleiri rannsóknir sýna svo neikvæð áhrif á tekjur barna umræddra einstaklinga. Svona staða getur vegið á fjölskyldum í fleiri kynslóðir. Þetta er vítahringurinn sem þarf að stoppa. Þetta snertir okkur öll. Þeir sem eldri eru þurfa að treysta á virkar vinnandi hendur. Atvinnuleysi getur haft langvarandi áhrif á virkni fólks á vinnumarkaði. Þá geta fjárhagsáhyggjur haft áhrif á barneignir ungra einstaklinga. Ein aðalbreytan í tekjuvexti þjóðar er atvinnuþátttaka og fólksfjölgun. Hagstæð lýðfræðileg þróun (aukin virkni, fleiri börn) er aðalforsenda þess að lífeyriskerfið geti staðið undir sér. Þetta er ástæðan fyrir því að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn vekur okkur nú til umhugsunar um mikilvægi samstöðu. Ekki endilega af samúð gagnvart þeim sem verða fyrir áfallinu og ekki bara til að ýta undir heilbrigðari samfélagsvitund á tímum hamfara. Heldur vegna þess að þetta er góð efnahagsmálastefna sem tryggir heilbrigðan tekjuvöxt hagkerfisins. Nýr tónn og ný nálgun í stjórnun efnahagsmála í takt við alþjóðlega umræðu er forsenda þess að skuldirnar sem hér byggjast upp út af COVID verði viðráðanlegar. Að við gröfum ekki undan mannauði, fólkinu sem skapar verðmætin. Rörsýn í fjármálum ríkissjóðs getur orðið til þess að kostnaðurinn af COVID verður meiri en ella, fjárhagslega og félagslega. Höfundur er hagfræðingur og þingframbjóðandi Samfylkingarinnar Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Kosningar 2021 Samfylkingin Vinnumarkaður Skattar og tollar Kristrún Frostadóttir Mest lesið Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson Skoðun Skoðun Skoðun Sigríður Dögg Auðunsdóttir skrifar Skoðun Það þarf ekki að biðjast afsökunar á því að segja satt Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Samkeppnin tryggir hag neytenda Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Við getum gert betur Einar Bárðarson skrifar Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Ábyrg stefna í útlendingamálum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Týndu hermennirnir okkar Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hefur lagt til að auðugir einstaklingar og fyrirtæki sem högnuðust á kórónakreppunni borgi eins konar „samstöðuskatta“. Tímabundinn skatt til að vinna gegn þeim ójöfnuði sem hefur ágerst síðastliðið ár. Ungt fólk og fólk á lágum tekjum hafi liðið mest fyrir sóttvarnaraðgerðir á tímum COVID. Mikilvægt sé að senda þau skilaboð að við séum öll í þessu saman. Þýskaland hafi gripið til svipaðra aðgerða eftir sameiningu Austur- og Vestur-Þýskalands á sínum tíma. Sjóðurinn vill að fjármunirnir séu nýttir í almannaþágu, en segir jafnframt að boðskapur aðgerðarinnar sé það sem skipti mestu máli. Hér er stigið fast til jarðar og nýr tónn settur á sviði efnahagsmála. Því á bakvið boðskap um samstöðu liggja sterk efnahagsleg rök. Þar er Ísland ekki undanskilið. Forneskjuleg umræða Stór hluti þeirra sem eru án vinnu eða vinnulitlir hér á landi eru ungir einstaklingar og fólk undir meðaltekjum. Staða þessa fólks og framtíðarhorfur er falin á bakvið 1) punktstöðu um minni samdrátt í þjóðartekjum í fyrra en við var búist og 2) meðaltölum um ráðstöfunartekjur heimilanna sem ríkisstjórnin vitnar nú ósjaldan til að hafi aukist í fyrra. Paul Krugman hagfræðingur orðar þetta ágætlega um stöðuna Vestanhafs: „Sú staðreynd að meðaltekjur hafi haldist háar, að meðaltali hafi fólk það ágætt, hefur ekkert að gera með núverandi vanda. Milljónir eru enn án atvinnu.“ Nú síðast birtist eftirfarandi í umsögn fjármálaráðs um fjármálaáætlun ríkisstjórnarinnar út úr COVID: „Sumar afleiðingar samdráttarins koma niður á flestum heimilum, s.s. hækkandi almennt verðlag, en atvinnuleysi kemur einungis niður á þeim sem fyrir því verða. Í framlagðri fjármálaáætlun er ítarleg umfjöllun um stöðu heimilanna þar sem byggt er á meðaltölum. Meðaltöl segja þó lítið þegar frávikin eru stór.“ Enn fremur: „Aukið og langvarandi atvinnuleysi er ekki bara vandi einstakra hópa í samfélaginu. Áframhaldandi hátt atvinnuleysisstig mun kosta ríkissjóð í kringum 40 ma.kr. árlega út tímabilið sem er hátt í tvöföldun frá því sem var áætlað í málaflokkinn fyrir tilkomu kórónaveirufaraldursins.“ Þetta er 1,4% af landsframleiðslu. Það svipar til upphæðarinnar sem við munum greiða í vexti af allri skuldsetningunni sem nú hrannast upp vegna ástandsins og af skuldastabbanum sem fyrir var samkvæmt fjármálaáætlun. Það að einblína á vexti af fjárhagslegum skuldum en líta framhjá kostnaðinum af því að vernda ekki mannauð er forneskjuleg nálgun og algjörlega úr takti við nýjustu rannsóknir. Í síðustu krísu var takmarkaður skilningur á því að niðurskurður í efnislegri fjárfestingu myndi skila sér í margföldun á viðhaldskostnaði síðar meir. Við virðumst hafa lært af því þó illa gangi að ýta úr hlaði opinberri fjárfestingu. Grípum aftur niður í umsögn fjármálaráðs: „The Office of Government Property í Bretlandi hefur gefið út að frestun nauðsynlegs viðhalds geti aukið kostnað vegna viðhaldsins um 50% yfir 2-4 ára tímabil.“ Þessi krísa mun kenna okkur að skortur á stuðningi við fólk mun kosta okkur milljarða síðar meir. Spurningin er bara hvenær við erum móttækileg fyrir þessum upplýsingum – of seint eða í tæka tíð. Raunverulegar áhyggjur framtíðarkynslóða Fjármálaráðherra þreytist ekki á að ræða um framtíðarkynslóðir þegar skuldir ber á góma, en þá horfir hann fram hjá því að þetta fólk erfir líka vinnumarkaðinn sem út úr þessu ástandi kemur og samfélagsgerðina í heild sinni. Ungt fólk hefur ekki áhyggjur af skuldastöðu ríkissjóðs til skamms tíma þessa dagana. Það hafa áhyggjur af framtíðarhorfum sínum, möguleikum á að rækta eigin hæfileika og komast af stað í lífinu. Fjöldi rannsókna hafa sýnt fram á að einstaklingar sem fara inn á vinnumarkaðinn í krísu verða með lægri lífstekjur fyrir vikið. Þetta á við um einstaklinga af öllum stéttum. En sýnt hefur verið fram á að þau verða verst úti sem stóðu höllum fæti fyrir. Fleiri rannsóknir sýna svo neikvæð áhrif á tekjur barna umræddra einstaklinga. Svona staða getur vegið á fjölskyldum í fleiri kynslóðir. Þetta er vítahringurinn sem þarf að stoppa. Þetta snertir okkur öll. Þeir sem eldri eru þurfa að treysta á virkar vinnandi hendur. Atvinnuleysi getur haft langvarandi áhrif á virkni fólks á vinnumarkaði. Þá geta fjárhagsáhyggjur haft áhrif á barneignir ungra einstaklinga. Ein aðalbreytan í tekjuvexti þjóðar er atvinnuþátttaka og fólksfjölgun. Hagstæð lýðfræðileg þróun (aukin virkni, fleiri börn) er aðalforsenda þess að lífeyriskerfið geti staðið undir sér. Þetta er ástæðan fyrir því að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn vekur okkur nú til umhugsunar um mikilvægi samstöðu. Ekki endilega af samúð gagnvart þeim sem verða fyrir áfallinu og ekki bara til að ýta undir heilbrigðari samfélagsvitund á tímum hamfara. Heldur vegna þess að þetta er góð efnahagsmálastefna sem tryggir heilbrigðan tekjuvöxt hagkerfisins. Nýr tónn og ný nálgun í stjórnun efnahagsmála í takt við alþjóðlega umræðu er forsenda þess að skuldirnar sem hér byggjast upp út af COVID verði viðráðanlegar. Að við gröfum ekki undan mannauði, fólkinu sem skapar verðmætin. Rörsýn í fjármálum ríkissjóðs getur orðið til þess að kostnaðurinn af COVID verður meiri en ella, fjárhagslega og félagslega. Höfundur er hagfræðingur og þingframbjóðandi Samfylkingarinnar
Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín Skoðun
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar
Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar
Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín Skoðun